اصطلاح «دهه فجر» ابتکار چه کسی بود؟

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - همه ساله در روز های 12 تا 22 بهمن که «دهه فجر» و با توصیف کامل تر «دهه فجر انقلاب اسلامی» نامیده و جشن گرفته می شود از روزهای اوج و پیروزی انقلاب ضد سلطنتی مردم ایران در سال 1357 خورشیدی گفته می شود. اما ابداع کننده خود این اصطلاح کیست؟

واقعیت این است که اصطلاح دهه فجر برای جشن های سالروز پیروزی انقلاب اول بار نه در نخستین سالگرد که سه سال بعد و در سال 1360 به کار رفت و در اولین و دومین سالگرد پیروزی انقلاب این اصطلاح به کار نمی رفت و تنها از تعبیر «هفته جشن های سالگرد انقلاب» استفاده می شد.

نخستین سالگرد پیروزی انقلاب (بهمن 1358) با جشن های آغاز پانزدهمین قرن هجرت مقارن شد و دولت شورای انقلاب تصمیم به تشکیل ستادی با این موضوع گرفت و مسوولیت آن را نیز به هاشم صباغیان سپرد که تازه از وزارت کشور فراغت یافته بود؛ هم اوکه سال قبل تر در کمیته استقبال از امام خمینی فعالیت داشت.

در آغاز نخستین «هفته انقلاب» مراسمی در کنار مزار آیت الله سید محمود طالقانی برگزار شد که تنها 5 ماه قبل از آن درگذشته بود. پیام امام خمینی را فرزند ایشان – حاج سید احمد خمینی- قرائت کرد و پس از آن ابوالحسن بنی صدر که به تازگی به عنوان اولین رییس جمهوری ایران انتخاب شده بود به سخنرانی پرداخت.

سال بعد نیز رییس جمهوری وقت در میدان آزادی سخنرانی کرد.در سال 59 نیز اصطلاح «هفته» به کار می رفت و یک سال بعد در سال 1360 بود که به پیشنهاد و ابتکار حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه وزیر وقت ارشاد اسلامی به شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی آغاز جشن های انقلاب از روز 12 بهمن – سالگرد بازگشت امام- قرار داده شد تا 10 روز فاصله تا 22 بهمن با الهام از آیات آغازین سوره مبارکه فجر، دهه فجر خوانده شود.
 
حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه پس از یک دوره کوتاه کار قضایی (ریاست دادگاه گروه فرقان) و یک دوره کوتاه وزارت در سی و چند سال اخیر به تاریخ پژوهی اشتغال داشته است


«والفجر- ولیال عشر»؛ سوگند به سپیده دم و شب های ده گانه. درباره مصداق شب های ده گانه البته مفسران اختلاف نظر دارند و کسی نیز مدعی نیست که این روزها در واپسین سال قرن 14 هجری قمری مصداق همان آیات نازل شده در آغاز قزن اول اند اما برای تاکید بر ماهیت اسلامی انقلاب، این پیشنهاد ارایه شد و تنها تردید در پذیرش آن به این سبب بود که ازشروع روز 12 تا فرجام 22 بهمن عملا 11 روز است و به همین خاطر، سپیده دمِ 22 بهمن به عنوان نخستین فجر انقلاب اسلامی تعیین وآن ابهام هم مرتفع شد.

عمر وزارت مبتکر اصطلاح «دهه فجر»- وزیر ارشاد سال 60- البته  چندان نپایید و جای خود را به سید محمد خاتمی داد و سال بعد ( بهمن 1361) به ابتکار او  جشنواره ملی سینمایی با عنوان «فجر» و به قصد حمایت از تولیدات سینمای نوین ایران برگزار شد که همچنان ادامه دارد وبین المللی هم شد و امسال هم سی و سومین دوره آن بر پا شده است.

 نخستین سالگرد پیروزی انقلاب با جشن های آغاز پانزدهمین قرن هجرت همزمان شد و مراسم در بهشت زهرا در کنار مزار آیت الله طالقانی با پیام امام برگزار شد. پیام رهبر فقید انقلاب را حاج سید احمد خمینی قرائت کرد. در سال های 58 و 59 هنوز اصطلاح دهه فجر به کار نمی رفت


به این بهانه چند نکته دیگرهم گفتنی است:

1. درسال های آغازین، گرامی داشت مراسم سالگرد انقلاب، تنها درسینما خلاصه نمی شد. درسیاست چهره های انقلابی و مشهور دعوت می شدند و مسابقات ورزشی هم برگزار می شد اما اکنون همچنان پررنگ ترین آیین جشنواره فیلم فجر است که هر سال به صورت پیوسته برقرار بوده است. با این حال همه ساله سینماگران ایرانی آماج اتهامات کسانی هستند که پس از 36 سال هنوز ذهنیت خود را در قبال سینمای ایران اصلاح نکرده اند!

2. هر چند برخی بر این باورند که ما ایرانی ها تخصص چندانی در برگزاری جشن نداریم و بهترین مقاله را در این باره هفته پیش یک روزنامه نگار با همین عنوان « ما جشن بلد نیستیم» در روزنامه اعتماد نوشت. با این توضیح که در 36 سال گذشته تنوع چندانی در نوع برگزاری جشن های دهه فجر با همه اهمیت و جایگاهی که دارد ایجاد نشده است. انصاف اما این است که ضمن پذیرش انتقاد درباره دستگاه های دولتی ابتکار شهرداری تهران در میدان های مختلف و احیای حس و حال سال 57 ستوده شود. به عنوان ناظری که در پیرامون خود دقت می کند می توان شهادت داد که شهرداری تهران در این زمینه یک سر و گردن از دستگاه های دیگر حتی نهاد های متولی بالاتر است.

3. پخش فیلم های آرشیوی وقایع سیاسی در سال 57 ازبرخی شبکه های تلویزیونی ماهواره ای سبب شده صدا و سیما هم به خود آید و تصاویر تازه ای پخش کند که فارغ از استفاده از تحلیل گران نه چندان مطرح و این شایبه و شایعه که برخی از این تصاویر برگرفته از منابع مصاحبه های تاریخ شفاهی و پروژه حسین دهباشی است گام مثبتی به حساب می آید.

4. در این که بزرگ ترین نقش را در پیروزی انقلاب شخص امام خمینی ایفا کرد هیچ تردیدی نیست و نیز در فاصله فراوان او با همه شخصیت های دیگر. اما جا دارد در این ایام از دیگر شخصیت های مطرح در راه پیمایی ها و تظاهرات آن سال نیز یاد شود. خصوصا از طالقانی و شریعتی. همان گونه که اشاره شد نخستین سالگرد در کنار مزار طالقانی برگزار شد و علاقه به شریعتی چنان بود که در تظاهرات جملات و تصاویر او دیده می شد و پس از پیروزی انقلاب هم فرزند او را که در آن روزگار جوان بود بر روی دست این سو و آن سو می بردند.

در نخستین پوستری که سپاه تازه تاسیس پاسداران منتشر کرد و در زمینه سیاه با شکل گرافیکی قابل توجهی سه تصویر در بالای آن جلب توجه می کرد با این عبارت: «و ظلمت شب از این سه تن بگریخت» و بعد از امام دو نفر دیگر طالقانی و شریعتی بودند.

دست آخر هم این که حال و هوای مهربانانه این ایام را حفظ کنیم و همان گونه که قبل از راه پیمایی سرودهای ملی و میهنی پخش می کنیم و 22 بهمن را متعلق به همه می دانیم و از همه دعوت می کنیم از فردای آن هم از تفسیرهای خاص بپرهیزیم و نگوییم برای تایید یک قرائت خاص آمدند.