داستان عکس؛ کار شگفت‌انگیز ظریف و کری

گرچه پیش از این محمدجواد ظریف و جان کری، وزیران خارجه ایران و آمریکا با دست‌دادن و کنار یکدیگر نشستن، سوژه داغ سال 2014 رسانه‌های جهان شده بودند، اما این بار دو وزیر خارجه چارچوب مذاکره پشت درهای بسته هتل «اورینتال» را شکستند و تصمیم گرفتند کنار هم در خیابان قدمی بزنند و گفت‌وگوها را حداقل با ظاهری صمیمانه دنبال کنند.

به گزارش ایسنا، از قرار معلوم، فضای تلخ مذاکرات 24 دی‌ماه و نبود حیاط در هتل، آنها را به خیابان کشانده که هوای تازه، حال و هوای گفت‌وگوها را تغییر دهد و ادامه آن را ممکن کند.


آذرماه بود که مذاکره‌کنندگان ایران و 1+5 اعلام کردند در مدت‌زمان تعیین‌شده نمی‌توانند به نتیجه برسند و تصمیم دارند تا تیرماه سال آینده این گفت‌وگوها را ادامه دهند و همچنان زمینه‌ها و البته اراده یکدیگر را برای رسیدن به توافق محک بزنند.

با اینکه بعد از اعلام این تصمیم، انتشار اخبار ادامه مذاکرات در سطوح مختلف سیاسی در رسانه‌ها موضوعی برجسته نبود، اما بعد از گذشت حدود یک ماه، انتشار تصاویر پیاده‌روی ظریف و کری در خیابان‌های اطراف هتل در ژنو، مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 را به صدر اخبار برد.

ظریف پیش از این و در حاشیه نشست مجمع عمومی سال 2013 سازمان ملل با احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه وقت ترکیه در کنار رودخانه «هادسن» که منطقه‌ای تحت حفاظت است، قدم زده بود، اما این بار مرور فیلم‌ها و تصاویر منتشرشده از گفت‌وگوها نشان می‌دهد این پیاده‌روی برنامه‌ریزی نشده در خیابان، کاملاً برای محافظان دو وزیر خارجه مایه دردسر و زحمت شده است.

مردمی که غروب آن روز در کنار این رودخانه قدم می‌زدند گاه با تعجب به دو وزیر که با همراهی محافظانشان خیابان را بند آورده بودند، نگاه می‌کردند. در این مذاکره قدم‌زنان، خبری از لبخندهای بیشتر مصلحتی ظریف که عموماً تلاش می‌کند آن را چاشنی صحبت‌هایش با خبرنگاران کند، نیست و دو طرف با نگاه‌های متفکرانه و حرکات دستشان به خوبی منعکس‌کننده فضای تلخ چند ساعت قبل و در عین حال موضوعات پیچیده مورد بحثشان است.


با اینکه هیأت‌ها در گرماگرم مذاکرات، یکدیگر را با نام‌های کوچک خطاب قرار می‌دهند، اما خاطرات غیررسمی منتشرشده از اعضای تیم مذاکره‌کننده و محافظان آنها، که از ایستادگی و البته عصبانیت، پرخاش و فریادهای گاه به گاه ظریف حکایت می‌کند، بازتاب روشنی از چالش‌ها و التهاب‌های پنهان و آشکار این مذاکرات تاریخی است. پیش آمده که فریادهای ظریف محافظان را با نگرانی به داخل اتاق کشانده و مذاکره‌کننده‌ها به آنها گفته‌اند «طوری نیست، ما به این فریادهای آقای ظریف عادت کرده‌ایم!»

اما این‌بار دو وزیر خارجه در حلقه محافظانشان 15 دقیقه در خیابان‌های ژنو، گرم مذاکره، پیاده‌روی کردند؛ اقدامی که رسانه‌ها از آن با عنوان «حرکتی شگفت‌انگیز» یاد کردند.

آسوشیتدپرس در این زمینه نوشت: وزیر خارجه آمریکا برنامه خود برای سفر به بلغارستان را به تعویق انداخت تا بخش پایانی گفت‌وگوهای آن روز خود با جواد ظریف، وزیر خارجه ایران را ادامه دهد.


رویترز هم با «سازنده» توصیف کردن این مذاکرات توضیح داد که یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفته است: 14 ژانویه دو وزیر خارجه حدود پنج ساعت درباره موضوعات وسیعی از مباحث با گروه کوچکی از تیم مذاکره‌کننده دو طرف مذاکره کردند، اما وزیر خارجه آمریکا به طور غیرمنتظره به هتل نزدیک دریاچه ژنو بازگشت و بعد از یک مذاکره فنی، دور دیگری از گفت‌وگوها را آغاز کرد.

سایت وزارت خارجه آمریکا هم با انتشار چند عکس از این پیاده‌روی نوشت: 14 ژانویه 2015، وزیر خارجه در وقت استراحت مذاکره با جواد ظریف بر روی پل «پنت لاماچین» رودخانه «رون» شهر ژنو پیاده‌روی کرد.

در روزهای پس از انتشار این تصاویر هم رسانه‌ها با رویکردهای متفاوتی به این موضوع پرداختند، برخی آن را شکلی رایج در مذاکره و با هدف ادامه بهتر مذاکرات دانستند و عده‌ای دیگر انتقادات تندی در قبال آن به وزیر خارجه مطرح کردند.


حالا پس از گذشت چند روز از آن پیاده‌روی، وزیر خارجه ایران در پاسخ به این تحلیل‌ها گفت: پیشنهادی از طرف هیچ‌یک از دو طرف برای پیاده‌روی وجود نداشت. ما جلسه‌ای بسیار طولانی با بحث‌های صریح و جدی داشتیم؛ نیاز بود تا این بحث‌ها متوقف شود و به شکل دیگری ادامه پیدا کند. این اقدامات در دیپلماسی امری کاملاً طبیعی است. البته ما در ژنو و هتل محل مذاکرات با این مشکل مواجه بودیم که آنجا فاقد حیاط و یا فضای باز بود و با توجه به حضور خبرنگاران در نزدیکی و مقابل هتل این مسأله به شدت از سوی رسانه‌ها مورد پردازش و انتقاد قرار گرفت.

او در عین حال گفت: به هر حال رسانه‌ها از چنین مسائلی استقبال می‌کنند و می‌پسندند.‌ فکر می‌کنم بیش از اندازه به مسائل حاشیه‌ای پرداختن، کمکی به بحث نمی‌کند و حرکتی که در ژنو صورت گرفت صرفاً برای این بود که مذاکرات از حالت نسبتاً تنش‌آلودی که پیدا کرده بود خارج شود و البته با استفاده از هوای پاک، فضای مذاکرات تا حدودی تغییر کند. مذاکره وقتی ساعت‌های زیادی ادامه پیدا می‌کند، پیشروی در آن تقریباً غیرممکن می‌شود و نیاز است تا از اقدامات مختلف برای خروج از آن فضا استفاده شود.

با اینکه دو طرف مذاکرات را «سازنده و رو به جلو» توصیف می‌کنند، تردیدهای خود را در قبال رسیدن به توافقی جامع و مورد تأیید پنهان نمی‌کنند. مذاکره‌کننده‌ها اعلام کرده‌اند تلاش می‌کنند مذاکرات را تا 9 تیرماه به پایان برسانند.

رسانه‌ها در حالی تصاویر مذاکرات ظریف و کری را زیر سایه‌ای از ابرهای تیره زمستان ژنو منتشر کردند که هر بار، پس از مذاکره، بیم‌ها و امیدها و اما و اگرهای وجود مذاکره‌ای دیگر مطرح است و روشن نیست که آیا داستان مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 هوای آفتابی هم به خود خواهد دید.