با هر معیاری که محبوبیت فوتبال را بسنجیم اعم از تعداد بینندگان تلویزیونی و تماشاچیان، میزان درآمدزایی یا هیجان و جذابیت مسابقات، این ورزش همچنان پرطرفدارترین ورزش دنیاست اما آیا دنیای فوتبال تنها به همین ظاهر پر زرق و برقی که ما می‌بینیم، خلاصه می‌شود؟

به گزارش ایسنا، سایت اینترنتی «ازین آرتیکل» در گزارشی منتشر کرد: این رشته ورزشی پرتحرک، جذاب و در عین حال خشن در 208 کشور جهان بازی می‌شود و در 93 کشور، محبوبترین رشته ورزشی محسوب می‌شود که در مجموع با سه میلیارد طرفدار در 100 کشور جهان جزو سه ورزش اول پرطرفدار قرار دارد. این ورزش در عین حال در اروپا، برزیل و آرژانتین بیشترین محبوبیت را دارد.

اما همین ورزش بسیار جذاب و پرطرفدار در پشت ظاهر فریبنده خود و در طول عصر مدرن 200 ساله‌اش، شاهد حوادث تلخ و خشونت‌باری نیز بوده است. خطرات و حوادث مرتبط با این ورزش گاهی اوقات دست‌کمی از خطرات ورزش دلهره‌آور صخره‌نوردی ندارد. وقتی این ورزش این همه مورد توجه و علاقه مردم است، تعجبی ندارد که با خشونت نیز درآمیزد زیرا زمانی که هیجانات و احساسات همزمان بازیکنان و تماشاگران به اوج می‌رسد و این احساسات با هم گره می‌خورند احتمال اینکه مانند آتشفشانی فوران کرده و متعاقبا حوادث غیرقابل پیش‌بینی را رقم بزنند، افزایش می‌یابد.

فوتبال همواره در آن سوی ظاهر فریبنده خود، شاهد خشونت‌ها و درگیری‌های بسیاری بوده است. از بازی‌های خشن و غیرمنصفانه که منجر به مصدومیت‌های شدید شده تا قتل و ترور و اوباشگری، همگی زشتی‌ها و رویدادهای تلخی هستند که فوتبال نیز از آنها مستثنی نیست. اما این خشونت‌ها و تجارب تلخ محدود به مستطیل سبز و بازیگران درون آن نشده بلکه شعله این آتش پرالتهاب دامن‌گیر هواداران نیز می‌شود:

خشونت‌های حاشیه فوتبال و خارج از مستطیل سبز

برزیل در زمینه تلفات ناشی از خشونت‌های خارج از زمین فوتبال و درگیری‌های هواداران رکورددار است. طرفداران افراطی در اروپای شرقی، روسیه و ایتالیا نیز تهدید جدی محسوب می‌شوند. آنها اگر خشمگین شوند، بازیکن خودی و حریف نمی‌شناسند. این طرفداران افراطی که به آنها لقب «هولیگان» داده‌اند در مجارستان و رومانی به یک معضل جدی تبدیل شده‌اند. این گروه‌ها معمولا از حمایت گروه‌های مختلف سیاسی نیز برخوردارند.

به تازگی در روسیه قانون جدیدی با هدف وضع جرایم سنگین علیه اخلال‌گران در نظم فوتبال به تصویب رسیده است. بنابراین قانون، خاطیان تا بیش از 300 یورو جریمه شده و حتی ممکن است بیش از هفت سال از حضور در استادیوم‌ها منع شوند. این قانون ماه‌ها مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت و با هدف جلوگیری از خشونت و نژادپرستی در خلال جام جهانی 2018 میلادی که قرار است به میزبانی روسیه برگزار شود، تصویب شد. اما در ایتالیا تماشاگران افراطی همچنان بزرگترین تهدید برای بازیکنان محسوب می‌شوند و بازیکنان در میدان مسابقه یا در مسیر رفت و آمد به هتل و استادیوم بارها مورد هجوم و حمله طرفداران خشمگین قرار گرفته‌اند.

عنوان پدیده «هولیگانیسم» که در ایران به آن «تماشاگرنما» نیز اطلاق می‌شود در واقع از نام «پارک هولیگان»، جوان یاغی انگلیسی گرفته شده که در اواخر قرن نوزدهم در اطراف شهر «ساوث وارک» دست به اوباشگری و ارعاب مردم می‌زد. پس بی‌جهت نیست که تماشاچیان انگلیسی همیشه یک پای ثابت اوباشگری در مسابقات فوتبال باشند. معمولا بازی‌های انگلیس با آلمان،‌ قبل و بعد از مسابقات به صحنه درگیری‌های خیابانی بین هواداران دو تیم تبدیل می‌شود. این تماشاچیان یا بهتر بگوئیم تماشاگرنماها اقدام به تخریب اموال عمومی، نوشتن شعارهای مستهجن بر در و دیوار شهر، ضرب و شتم هواداران تیم رقیب و سردادن شعارهای نژادپرستانه می‌کنند.

سالانه شمار زیادی از تماشاچیان در حاشیه این درگیری‌ها جان خود را از دست می‌دهند و طبق آمار بیشترین این قربانیان را تماشاچیان فوتبال در کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی تشکیل می‌دهند.

برخی از حوادث خونینی که توسط این تماشاگرنماها رخ داده‌اند به شرح زیر است:

- «دینو باجو»، بازیکن تیم «پارما»ی ایتالیا در سال 1990 میلادی و جریان دیدار دو تیم «پارما»ی ایتالیا و «ویسلا کراکف» لهستان که در چارچوب بازی‌های جام یوفا انجام شد بر اثر پرتاب چاقو از سوی یکی از تماشاچیان تیم حریف از ناحیه سر آسیب دید و سر او پنج بخیه خورد. این حادثه سبب شد رسانه‌ها به شهر «کراکف» لقب شهر چاقوها را بدهند.

- هواداران افراطی تیم «اسپارتاپراگ» جمهوری چک در مرکز و شرق اروپا، بدترین تماشاگران هستند. این هولیگان‌ها از طریق فیسبوک و اینترنت فعالیت‌های خود را سازماندهی می‌کنند و به حدی خشن هستند که حتی از ماموران پلیس نیز ابایی ندارند. آنها در سال 2006 میلادی در درگیری با 5000 هوادار تیم «هارتس» اسکاتلند که به شهر پراگ آمده بودند به «جورج فولکس»، رئیس سابق تیم «هارتس» نیز حمله کردند.

- در آرژانتین هواداران تیم «ریورپلات» به عنوان خطرناکترین هواداران شناخته می‌شوند. بسیاری از دیدارهای این تیم به ویژه داربی معروف «ریورپلات- بوکاجونیورز» صحنه درگیری خشونت‌بار این تماشاچیان است. با اینکه هولیگان‌ها معمولا با هواداران تیم رقیب درگیر می‌شوند اما تماشاگرنماهای ریورپلات به هواداران خودی نیز رحم نمی‌کنند و در بعضی از دیدارها با یکدیگر درگیر می‌شوند! در یکی از این درگیری‌ها که در سال 2007 میلادی رخ داد، هواداران ریورپلات بر سر محل ایستادن در استادیوم با هم درگیر شده و حتی روی هم اسلحه کشیدند. در یک دیدار نیز یکی از طرفداران این تیم در درگیری با هواداران تیم رقیب یعنی «بوکاجونیورز» بر اثر ضربات چاقو جان باخت. این هوادار تنها 21 سال سن داشت.

- هواداران «آ.اس.رم» ایتالیا نیز سوابق متعددی در اوباشگری دارند. آنها در سال 2001 میلادی دو مرتبه هواداران تیم لیورپول انگلیس را در شهر رم با چاقو مورد حمله قرار دادند. همچنین در سال 2006 میلادی این تماشاگرنماها یک هوادار تیم «میدلزبورو» انگلیس را با چاقو زخمی کردند. اما خصومت تماشاچیان «آ.اس.رم» با هواداران انگلیسی به همین‌جا ختم نشد چرا که آنها در سال 2007 میلادی نیز هواداران منچستر یونایتد را مورد حمله قرار دادند. هواداران این تیم همچنین با تماشاچیان تیم رقیب و همشهری یعنی «لاتزیو» نیز سابقه درگیری‌های فراوانی دارند.

- هواداران «گالاتاسرای» ترکیه با شعار معروف «به جهنم خوش آمدید» به استقبال تیم حریف می‌روند. استادیوم قدیمی این تیم با نام «علی سامی‌ین» یکی از خشن‌ترین و سنگین‌ترین جوها را در سراسر اروپا داشت. این تیم از سال 2011 میلادی به استادیوم جدید «ترک‌تلکام» نقل مکان کرده است. تیم گالاتاسرای خشن‌ترین تماشاگران را در بین تمام تیم‌های ترکیه دارد. اوج خشونت هواداران این تیم در بازی با رقیب همیشگی آنها یعنی تیم «فنرباغچه» است. آنها نه تنها به عنوان هواداران این تیم خطرناکترین هستند بلکه بنابر اعلام کتاب رکوردهای جهانی گینس، پرخروش‌ترین و پر سروصداترین تماشاچیان فوتبال در جهان نیز محسوب می‌شوند.

- کلمبیا نیز در تاریخ فوتبال از جنبه‌های مختلف، بیشترین خطرات و خشونت‌های فوتبالی را شاهد بوده است. فرهنگ فوتبالی آنها نیز دقیقا برگرفته از فرهنگ جامعه‌شان است. در یکی از وحشتناکترین حوادث فوتبالی،‌ «آندرس اسکوبار»، مدافع تیم ملی این کشور که در بازی‌های جام جهانی 1994 آمریکا به اشتباه دروازه خودی را گشوده بود در فرودگاه از سوی هواداران خشمگین تیم ملی کلمبیا به رگبار گلوله بسته شد و جان باخت.

- قاره آفریقا هم از خشونت‌های فوتبالی بی‌بهره نبوده چرا که در فوریه 2012 میلادی هواداران «الاهلی مصر» در پایان دیدار با تیم رقیبش «المصری» در یکی از خونین‌ترین درگیری‌های فوتبالی به خیابان ریختند که در این درگیری‌ها 74 تماشاگر کشته و 1500 نفر نیز زخمی شدند. تماشاچیان دو تیم هرگز این حادثه خونین را فراموش نخواهند کرد.

فوتبالیست‌های خشن - فوتبالیست‌های مجرم

اگرچه معمولا حاشیه‌های فوتبال از متن آن داغ‌تر است و بیشتر درگیری‌ها در بیرون از مستطیل سبز رخ می‌دهند اما بی‌شک خود فوتبالیست‌ها نیز از این حاشیه‌ها در امان نبوده‌اند. در بسیاری از موارد، حساسیت‌های بیرون مستطیل سبز و سودای شهرت‌طلبی دامن بازیکنان را نیز گرفته و بسیاری از بزرگان فوتبال را دچار حاشیه کرده و همین امر حتی گاهی عمر فوتبالی ستاره‌ها را نیز بسیار کوتاه کرده است که به اجمال به برخی از مشهورترین آنها اشاره می‌کنیم:

- «اریک کانتونا»، بازیکن فرانسوی و جنجالی تیم «منچستریونایتد» انگلیس،‌ در پی حمله به یک تماشاچی به دو هفته زندان محکوم شد. وی پس از 24 ساعت از زندان آزاد و پس از حضور در دادگاه به انجام 120 ساعت خدمات اجتماعی محکوم شد.

- «تونی آدامز»، بازیکن مشهور تیم «آرسنال» انگلیس به دلیل رانندگی در حالت مستی به چهار ماه حبس محکوم و پس از 57 روز از زندان آزاد شد.

- «جورج بست»، ستاره بازنشسته منچستریونایتد انگلیس، نیز به دلیل رانندگی در حالت مستی، حمله به پلیس و سایر جرایم به سه ماه حبس محکوم شد.

- «گاوین گرنت»، بازیکن تیم «بردفورد سیتی» که در سال 2005 میلادی به اتهام قتل بازداشت و به زندان محکوم شده بود در سال 2007 میلادی از این اتهام تبرئه شد. با این حال وی در سال 2010 میلادی دوباره به اتهام قتل جوانی 21 ساله که در سال 2004 میلادی کشته شده بود، مجرم شناخته شد. وی که متهم است این جوان را در یک تسویه حساب شخصی به قتل رسانده به حبس ابد محکوم شد و دست‌کم 25 سال را باید پشت میله‌های زندان بگذراند.

- «مارلون کینگ»، کلکسیونی از جرایم را در پرونده خود دارد. این بازیکن 33 ساله انگلیسی تاکنون به جرم زخمی‌ کردن فردی به 80 ساعت فعالیت خدماتی، به جرم استفاده از گواهینامه جعلی به 280 پوند جریمه نقدی، به دلیل تصرف عُدوانی آپارتمان به رد مال و همچنین به دلیل خرید و فروش خودروهای مسروقه به 18 ماه حبس محکوم شده است. وی در پرونده طویل خود همچنین سابقه چندین فقره حمله و زد و خورد و تجاوز جنسی را نیز دارد که به دلیل ارتکاب به آنها به پرداخت جرایم نقدی و حبس محکوم شده است.

- «پاتریک کلایورت»، ستاره سال‌های نه چندان دور فوتبال هلند و باشگاه‌های بارسلونای اسپانیا و آژاکس آمستردام هلند در سال 1995 میلادی در یک سانحه رانندگی موجب مرگ «مارتن پوتمن»، کارگردان تئاتر شد. کلایورت به دلیل قتل غیرعمد ضمن ممنوعیت از رانندگی به 240 ساعت فعالیت خدماتی محکوم شد. وی در سال 1996 میلادی نیز به تجاوز جنسی متهم شد که البته این اتهام ثابت نشد.

- «گاس هیدینگ»،‌ مربی سابقِ هلندی تیم ملی روسیه در سال 2007 میلادی به جرم کلاهبرداری مالیاتی به شش ماه حبس تعلیقی و پرداخت 45 هزار یورو محکوم شد.

- اما در این فهرست جای «دیه‌گو آرماندو مارادونا» ستاره بی‌بدیل آرژانتینی خالیست. این اعجوبه فوتبال علاوه بر حاشیه‌های فراوان خود در زمین فوتبال و زدن گل معروف خود به انگلیس که در جام جهانی 1986 مکزیک با ضربه دست به ثمر رساند و لقب «دست خدا» را از آن خود کرد در جام جهانی 1994 آمریکا به اتهام دوپینگ و مصرف کوکائین، پا در مسیر سقوط فوتبالی خود گذاشت. وی از این تاریخ به بعد چندین مورد سابقه تیراندازی به سمت خبرنگاران و درگیری را در سوابق خود ثبت کرد. مارادونا چند بار نیز از سوی دولت ایتالیا به فرار مالیاتی محکوم شد. او به دلیل سوء مصرف مواد مخدر و اضافه وزن شدید تا آستانه مرگ هم پیش رفت اما با اراده مثال زدنی خود این بار با لباس مربیگری تیم ملی آرژانتین به زمین فوتبال بازگشت هرچند به دلیل کسب نتایج ضعیف در جام جهانی 2006 آلمان از سمت خود برکنار شد.

مارادونا از هواداران همیشگی «هوگو چاوز»، رئیس جمهور فقید ونزوئلا و از پرچمداران مبارزه با امپریالیسم است. وی در سال 2005 میلادی و در حاشیه نشست کشورهای آمریکایی در «ماردل پلاتا» از بوش با عنوان «آشغال» یاد کرده و با حضور وی در آرژانتین مخالفت کرد. این بازیکن از دیرباز تاکنون با پله، اسطوره فوتبال برزیل جدال‌های لفظی دارد و بارها به او گفته باید به موزه برگردد.

تماشاخانه