مدیریت، حلقه گم شده توسعه

سعید افشار

عصرایران - پیتر دراکر، استاد نامدار مدیریت و اقتصاددان و پایه گذار مدیریت نوین، جمله در خور تاملی دارد با این مضمون که «کشور توسعه نیافته وجود ندارد، این کشورها ضعف مدیریت دارند».

مدیریت در ایران دانش تقریباً جدیدی است. شاید بتوان از میرزاتقی خان امیرکبیر و میرزا حسین خان سپهسالار بعنوان اولین کسانی نام برد که اصول علمی مدیریت را تدوین و به کار برده اند.

مدیریت مانند سایر علوم است اما با زیرساختی از انواع دانش ها که به سرعت تغییر می یابند. بدیهی است که برای راهبری و موفقیت هر سازمانی حضور مدیر راهبر الزامی است.

اگر سازمان، نظامی باشد هدفش دفاع از تمامیت ارضی کشور و تربیت سربازانی حرفه ای است.
اگر سازمان، مدرسه و دانشگاه باشد هدف آن تربیت انسان مجهز به علوم روز و دارای مهارت های بالا و متخصص در بخش های مختلف اقتصاد و صنعت است.
اگر سازمان بیمارستان باشد، هدفش رسیدگی به درمان بیماران تا حصول نتیجه مثبت و تامین روش های مختلف برای برطرف کردن مشکلات مراجعه کنندگان می باشد و اگر سازمان بازرگانی یا صنعتی باشد اهداف آنها رسیدن به برنامه های تعریف شده است.

رسیدن به بخش عمده ای از این اهداف نیازمند حضور و وجود مدیر ارشد است . مدیریت تنها به معنای اداره کردن یک سازمان نیست، مدیریت بهره گیری از فرصت ها برای موفقیت سازمان است. در دنیای به سرعت تغییر یابنده کنونی، مدیریت تبدیل به یکی از سخت ترین و پیچیده ترین تخصص ها شده و دنیای دیجیتال و فناوری اطلاعات، جهان جدیدی را برای توسعه کسب و کار معرفی کرده است، که اقتصاد شبکه نامیده می شود. مدیرانی که برای این اقتصاد آموزش داده می شوند، بایستی به مبانی این تحول و چشم انداز آینده انقلاب فن آوری دیجیتال و شبکه آشنا باشند.
به علاوه هر کسی که می خواهد مدیر شود بایستی به مبانی علم تاریخ، فلسفه، سیاست، حقوق بین الملل و جامعه شناسی آشنا باشد.

عقلانیت و تربیت قوه تفکر پی آمد چنین آموزش هایی برای مدیران خواهد بود. به قول فردریش هگل "آنکه جهان را با چشم عقل می نگرد، جهان نیز جنبه های عقلانی خود را به او می نمایاند".

از این پس در "مرکز مطالعات عصر ایران" -که در شرف تأسیس است- تلاش خواهیم کرد جنبه های مختلف مدیریت علمی و کلان توسعه با استفاده از تجارب ایران و دیگر کشورها به بحث بگذاریم.

علم مدیریت کلان به ما می آموزد که در مورد پیشگیری از حوادث مختلف با بهره گیری از عقلانیت اقدامات لازم را انجام بدهیم، مثلا اگر در کشوری سرطان رشد می کند، فوری ترین کار تاسیس بیمارستان های درمان آن بیماری یا وارد کردن داروهای ویژه اش نباشد، بلکه در کنار این قضیه باید بررسی شود که چرا یک بیماری مثلا سرطان در منطقه ای خاص رشد سریع دارد و چه راهکارهایی برای جلوگیری از شیوع بیشتر باید مد نظر و عمل قرار گیرد؟ به عنوان مثال پس از فاجعه انفجار نیروگاه اتمی چرنوبیل در شوروی سابق (بخش فعلی اوکراین) در اوایل دهه هشتاد میلادی، به دلیل آلوده شدن خاک کشورهای آن منطقه، کشاورزی و دامپروری حتی در بخشی از فنلاند تعطیل شده است و در حال حاضر هم انجام نمی شود ، یا در منطقه ای در مرز فعلی آلمان و چک، در نزدیکی شهر درسدن (واقع در آلمان شرقی سابق) صدها هکتار زمین به دلیل آزمایشات شیمیایی پیمان ورشو سابق و نیروهای شوروی آلوده شده و غیرقابل کشت و استفاده کشاورزی اعلام گردیده، چراکه در صورت استفاده، دهها نوع بیماری به انسان منتقل شده و میلیونها یورو صرف درمان آن بیماری ها از بودجه عمومی و مالیات خواهد شد.

بنابراین اگر مدیریت کلان آگاه و دوراندیش باشد، به مصداق آن ضرب المثل ژاپنی که می گوید «قبل از اینکه به فکر چگونه بردن باشید به فکر این باشید که چگونه نبازید» عمل می کند.

ما در عصر ایران تلاش می کنیم دریچه ای به روی موفقیت و توسعه پایدار و علم مدیریت باز کنیم. بدیهی است در این میان همکاری دانشگاهها تاثیرگذار است. ما می خواهیم این نگرش را در جامعه بوجود آوریم که لزوما نباید نخبه ترین دانش آموزان رشته تحصیلی شان پزشکی و مهندسی باشد. وجود تعداد زیادی پزشک الزاما به معنی توسعه یک جامعه مترقی نیست بلکه می تواند حتی عقب ماندگی بهداشت و آموزش عمومی در آن جامعه را نشان دهد. ما بر این باوریم که نخبه ترین و باهوش ترین جوانان ما حتما باید در رشته هایی مانند مدیریت بازرگانی، اقتصاد، مدیریت سرمایه گذاری، حقوق، علم سیاست و سایر علوم انسانی ادامه تحصیل دهند. در حال حاضر معتبرترین دانشگاههای جهان مانند هاروارد، کلمبیا و آکسفورد به تربیت مدیران ارشد کشوری و جهانی در آن تخصص ها مشغولند.

در کنار همه این موارد، ما در عصر ایران و مشخصاً‌ در " مرکز مطالعات"‌ می خواهیم پیام آور اراده، تلاش گری، مصمم بودن، سازنده بودن، صبور بودن و دانش مدار بودن باشیم، ما تاکید می کنیم بر پیوندمان و گشوده بودن دروازه قلب مان بر روی همه. ما دست همه علاقمندان به آینده میهن را می فشاریم.