تهران؛ بحرانهای شهری و مشارکت های مردمی

 
بلاياي طبيعي از جمله رخدادهايي است كه بشر همواره با آن روبرو بوده و صدمات زيادي از آن متحمل شده است. تاكنون تلاش هاي زيادي براي كاهش آسيب هاي حاصل از بلاياي طبيعي صورت گرفته، اما صدمات حاصل از آن هنوز بسيار گسترده است.

يكي از راه هاي كاهش صدمات حاصل از اين حوادث، همكاري داوطلبانه مردم در زمان بروز حوادث و آمادگي در برابرآن است.بطور ساده مشارکت را توانمندسازی فقرا یا غنی سازی ضعفا بصورت حرفه ای بیان نموده اند.
بلاي طبيعي بدون آنكه بشر قادر به تأثيرگذاري مستقيم بر آن باشد، اتفاق مي افتد و زندگي اجتماعي را به مخاطره مي اندازد. بلایایی كه به طور متوسط سالانه بيش از 150 هزار نفر تلفات انساني و بيش از 140 ميليارد دلار خسارت مالي بر كشورها به ويژه كشورهاي در حال توسعه دارد.
كشور ما جزو ده كشور آسيب پذير از بلاياي طبيعي جهان بشمار مي آيد زيرا از 40 نوع بلاياي طبيعي شناخته شده در جهان، 31 نوع آن در ايران به دليل شرايط خاص جغرافيايي اتفاق مي افتد و بر اساس آمارهاي موجود، طي 90 سال گذشته در ايران 120 هزار نفر بر اثر بلاياي طبيعي جان خود را از دست داده اند و در اين بين بيشترين تلفات انساني (76 درصد) به دليل زلزله بود است.

يكي از مهمترين اقدامات در مواجهه با حوادث غير مترقبه، آمادگي در برابر آن مي باشد. دولت ها هر چقدر هم از آمادگي بالايي در رويارويي با حوادث برخوردار باشد و بالاترين توانايي را دارا باشند، از مشاركت و همكاري مردم بي نياز نخواهند بود. اين امر در حوادث بزرگ و گسترده اهمیت بيشتري پيدا مي كند.

مردم شهر تهران تمايل زيادي به تشكيل كانون امداد محله اي و فعاليت در تيم هاي امدادرساني نشان داده اند. لذا تشكيل كانون امداد محله اي با اتخاذ رويكرد جامعه محور به همراه تمركز جدي روي آموزش شهروندان ضروري به نظر مي رسد.

امروزه محلات به عنوان بنيادي ترين عناصر شهري منطقه واسط بين شهر و شهروندان براي دستيابي به توسعه پايدار شهر مي باشند. محلات از گذشته هاي دور جايگاه ويژه اي در سازماندهي امور شهري داشته اند. هر محله با ارائه خدمات روزمره مورد نياز خود و با ايجاد نمادهاي محله اي موجب مي شد كه ساكنان آن نوعي تعلق و هويت داشته باشند. تا جايي كه شهروند با نام محله اي كه در آن زندگی می کرد، شناخته مي شد.

تجسم غولي غير قابل مديريت از پيامدهاي زلزله تهران توسط برخي از مسئولين، مردم را بر اين باور رسانده است كه نمي توان كاري را در زلزله تهران انجام داد اين ذهنيت سبب بي توجهي و عدم آمادگي در برابر اين حادثه شده است.

بشر همواره براي مقابله با فاجعه ها، شيوه هاي متناسب با امكانات در جامعه به كار مي برده است. در هر برهه از تاريخ هنگام بروز فاجعه‌، انسان به اشكال مختلف در صدد مقابله با بحران برآمده و اجراي مراحل چهارگانه مديريت بحران نه به شكل امروزين، سابقه طولاني به در ازاي عمر بشر دارد.

وظيفه مدير بحران محله اين است كه با استفاده از امكانات تكنيكها و مهارتهاي مختلف، اثرات زيانبار حوادث را كاهش داده و در صورت بروز شرايط بحراني در محله، سريعاً اوضاع را به حالت عادي باز گرداند. چنين فردي وظيفه كليدي و پيراموني بر عهده دارد، اما بايد توجه داشت كه مدير بحران الزاماً نبايد مسئول كليه امور بشری باشد، بلكه همواره افراد مسئول را كنترل كند كه هر يك بر سر پست «مسئوليت» خود حاضر بوده و امكانات و نيروهاي لازم و مهارتهاي مورد نياز مقابله با شرايط بحراني را در اختيار داشته و به خوبي از عهده وظايف محوله برآيند. يكي از جنبه هاي بسيار ارزشمند در سيستم مديريت بحران اين است كه پيش از وقوع حادثه كه مسير پيش بيني هاي لازم انجام و مسئوليت ها و حوزه امتيازات تعيين و كليه كانالهاي ارتباطي به خوبي ترسيم شده باشند.

تهران بزرگترين اجتماع همه‌ي ايران و يكي از كلان شهري جهان و در زمره بيست شهر بزرگ دنيا محسوب مي گردد و این ، اهمیت تمهید مدیریت بحران محله را در این شهر مضاعف می کند، هر چند که در سایر نقاط کشور نیز چنین نیازی مشهود است.

مشكلات نارسايي و كمبودها

1 - عدم وجود طرح و برنامه مشخص جهت برخورد با وضعيت عمومي منطقه تهران و رشد و توسعه آن.
2- عدم تناسب بافت و كاربري هاي عمده شهري با شبكه معابر و عدم رعايت اصول همجواري.
3- کثرت سندهاي شهري به علت پراكندگي نامناسب مراكز اداري و عدم توزيع مناسب فعاليت ها در سطح شهر.
4- نارسایی شبكه هاي دفع آبهاي سطحي و نبود شبكه دفع فاضلاب و آلودگي هاي ناشي از آن.
5- هويت ضعیف فرهنگي، عدم احساس همبستگي و تعلق اجتماعي و تشريك مساعي در برخي از اقشار جامعه به علت كثرت جمعيت مهاجر در شهر و منطقه تهران.
6- نواقص موجود در قوانين مربوط به مديريت شهري و عدم اجراي قوانين موجود.