اولین شلوار جین را چه کسی پوشید؟

نشریه آسمان: اولین بار چه کسی در ایران شلوار جین به پا کرد؟ شلوار جین چه زمانی و چگونه وارد ایران شد؟ اینها سوالاتی هستند که پاسخ دقیقی برای آنها وجود ندارد و حتی کارشناسان تاریخ لباس و پارچه در کشور تحقیق و بررسی جامعی روی آنها انجام نداده‌اند اما آنچه به صورت حدودی مشخص شده این است که شلوار جین از دهه 30 شمسی و همزمان با همه گیر شدن در آمریکا و البته بعد از کودتای 28 مرداد و گسترش روابط بین ایران و آمریکا توسط مستشاران آمریکایی و کسانی که به آمریکا یا به قول آن‌روزی‌ها ینگه‌دنیا سفر کردند وارد ایران شد. شلوار‌های جینی که بیشتر با مارک «لی» وارد ایران می‌شدند و به همین دلیل شوار جین در ایران به اسم لی شناخته می‌شد. پوشیدن شلوار جین در کشور در دهه 40 و 50 شمسی بیشتر همه‌گیر‌تر شده و در سال‌هایی (بین 1350 تا 1355) به مد اصلی پوشاک در کشور تبدیل شده بود.

در بیشتر آلبوم عکس‌های قدیمی و مجالات آن روز‌ها زنان و مردانی را می‌بینید که شلوار‌های جین با پاچه‌های گشاد 25 تا 30 سانتیمتری که از اروپا و آمریکا به تهران وارد می‌شدند، به تن داشتند. شلوار‌هایی که برای خرید آنها بین 50 تا 150 تومان پول پرداخت می‌کردند اما در این بین هرچند تاکنون تحقیق جامعی روی پوشاک مدرن و ورود شلوار جین به کشور صورت نگرفته، ولی در آن سوی آب‌ها کتاب‌های متعددی نوشته شده و تحقیقات مختلفی روی تاریخچه شلوار‌های جین انجام شده است.

شلوار و لباس جین هر ساله تنها در آمریکا تجارتی حدود 20 میلیارد دلار است و از این جهت دارای اهمیت بسیاری است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان مد و پوشاک به سختی می‌توان لباسی را مانند شلوار جین یافت که تا این حد همه‌گیر شده باشد و به پای ثابت کمد لباس همه از کارگران و کارمندان گرفته تا مقامات و رئیس‌جمهور‌ها تبدیل شده باشد. دنی میلر، نویسنده کتاب «جین آبی»، می‌گوید در تمام کشور‌هایی که او به آنها مسافرت کرده است از فیلپین گرفته تا برزیل از بین صد نفر اولی که او از کنار آنها گذشته است تقریباً نیمی شلوار جین به تن داشته‌آند. به گفته او در همه جای جهان به غیر از روستا‌های چین و برخی مناطق جنوب آسیا شلوار جین جزو پوشاک عادی است. پوشاک جین به شلوار‌هایی گفته می‌شود که از کتان راه راه و زبر تهیه می‌شوند. واژه «جین» بیشتر برای شلوار‌هایی با عنوان «جین آبی» به کار برده می‌شود که از سوی یک خیاط و یک تاجر به نام‌های دیویس و لوی اشتراوس در سال 1873 به بازار معرفی شدند. ولی داستان جین را پیش از آن باید در شهر جنوای ایتالیا دنبال کرد؛ شهری در نزدیکی تورین که به خاطر پارچه کتان مخملی راه راهش که آن را جین می‌نامند مشهور است. این پارچه‌های جین در قرن‌های گذشته توسط دریانوردان این شهر به سراسر اروپا صادر می‌شد تا اینکه در اواخر قرن 18 جاکوب دیویس خیاطی که همیشه از شرکت «لوی اشتراوس و شرکاء» پارچه می‌خرید، در نامه‌ای به اشتراوس که تاجر پارچه و مقیم سانفرانسیسکو بود خواست تا در تولید و فروش لباس‌هایی که با پرچ محکم شده‌اند با او همکاری کند. ایده دیویس این بود که نقاط تحت فشار شلوار مانند گوشه‌های جیب ها را با پرچ‌های مسی محکم کنند. پس از اینکه اشتراوس ایده دیویس را پذیرفت، دو مرد این اختراع را به نام خود و در 20 می 1873 به ثبت رساندند. البته این دو نفر با توجه با استقامت پارچه کتاه راه راه جین که مناسب رأی شلوار‌های کار بود، تصمیم گرفتند شلوار‌های پرچ‌دار خود را با استفاد از این نوع پارچه تولید کنند و اینگونه بود که اولین شلوار‌های جین وارد بازار شد.

اشتراوس و دیویس بعد از آن شکرت لیوایز را تأسیس کردند و حق انحصاری تولید جین را به مدت حدود 35 سال در دست داشتند اما با پایان این دوره برند‌های معروف دیگری هم وارد بازار شدند که مشهور‌ترین آنها شرکت لی است که بسیاری در ایران شلوار جین را با این نام می‌شناسند. شلوار‌های جین در ابتدا به صورت لباس کار کارگران معادن، مزارع و کاشفان طلا در اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 در غرب آمریکا رواج یافت ولی رفته رفته همه‌گیر شد و به شرق آمریکا و کمد لباس آمریکایی‌ها در شهر‌های بزرگ مانند نیویورک هم راه یافت. البته در این دوره همچنان شلوار جین، بشتر شلواری کارگری محسوب می‌شد و در جریان جنگ‌های جهانی این کارگران و مهاجران سیاه پوست بودند که در هنگام کار جین می‌پوشیدند. در این دوره تنوع و مدل انواع شلوار جین هم بسیار کم بود، شلوار‌های جین برعکس امروز بسیار گشاد دوخته می‌شدند و زیپ شلوار‌های جین مردان در جلوی شلوار و زیپ شوار‌های جین زنان در قسمت راست شلوار دوخته می‌شد. اما آنچه به نظر بسیاری از متخصصان مد و پارچه شلوار جین را به یک نماد و همه‌گیر تبدیل کرد؛ استفاده از این نوع لباس از سوی بازیگران در برخی از فیلم‌ها در دهه 50 و 60 میلیاردی بود؛ مانند جیمز دین در فیلم شورش بی‌دلیل یا مارلون براندو در فیلم وحشی. «لین داونی» محقق تاریخ لباس و پوشاک معتقد است: «طراحان لباس هالیوود تمام پسران بد فیلم‌ها را درون شلوار‌های جین در دهه 60 جا می‌دادند و اگر شما هم در سال 1953، 15 ساله بودید حتماً دوست داشتید که مارلون براندو شوید»

شهرت فیلم «شورش بی‌دلیل » و محبوبیت شخصیت جیمز دین در این فیلم که شلوار جین به تن داشت در سال 1955 باعث شد تا جین به نماد روحیه ماجراجویانه و یاغی‌گری در بین نوجوانان و جوانان تبدیل و به سرعت همه‌گیر شود تا جایی که در برخی موارد صاحبان برخی رستوران‌ها، کافه‌ها و سالن‌ها تئاتر ورود جوانان و نوجوانان جین‌پوش را ممنوع کرده بودند. البته در سال‌ها و دهه‌های بعد و با فراموش شدن ماجرای فیلم شورش بی‌دلیل شلوار جین تبدیل به پوششی عادی و رایج در آمریکا و بسیاری از نقاط جهان شد.