افراطیون را بهتر بشناسیم

ایام دهه شصت وهفتاد که دو گروه سیاسی موسوم به « چپ وراست »  با هم در رقابت بودند وهر از چند گاهی درگیری وبگو مگوهای جناحی با هم داشتند، یکی از امام جمعه های محترم مرکز استان ها با انتقاد از عملکردهای غیر متعارف آنها جمله ای به این مضمون گفت که « راستی ها عقل ندارند وچپی ها نیز دین  ». این جمله آن روزها در محافل سیاسی  بر سر زبان ها افتاد ، اما هیچ وقت مورد تامل ودقت قرار نگرفت. صدق این جمله اگر چه در کلیت مشکل داشت اما به صورت قضیه موجبه جزئیه می توانست صادق باشد، زیرا درمیان راستی ها افرادی به چشم می خوردند که این تعریف درباره آنها درست بود ، چنانکه بعضی از چپی ها هم بودند که عملکردشان محتوای آن را تایید می کرد.

سال ها گذشت  و در اواخر دهه هفتاد اصطلاح چپی وراستی جای خود را به «اصلاح طلبی واصول گرایی» داد وحقیقت آن جمله معروف ، بیشتر آشکار شد.   باید گفت این جمله کوتاه وگویا در واقع ، ناظر بر یک موضوع مهم اخلاقی است که  علمای اخلاق  انسان ها را از نظر علم و عقل به چند دسته تقسیم می کنند:

1- انسان هایی که هم از نظر عقلی به رشد کافی دست یافته اند وهم از نظرعلمی به مراتب عالی رسیده اند.

2- افرادی که از نظر عقلی رشد خوبی دارند، اما از علم ، بهره ای نبردند و بی سواد مانده اند.

3- آدم هایی که از نظر علمی به مراتب عالی صعود کرده اند؛ اما از نظر عقلی چندان توفیقی به دست نیاورده اند.

4- آدم هایی که نه از رشد عقلی  ِ مطلوبی برخوردارند و نه از علم وسواد بهره ای  برده اند.
 
برای تفهیم مطلب ، توضیح چند نکته ضروری است :
 
الف – در کتاب آسمانی قرآن ودر لسان احادیث اهل بیت (علیهم السلام)عقل در مقابل جهل استعمال شده است به همین سبب  فقها ومحدثین در کتب حدیثی نیز باب معروفی به نام باب «عقل وجهل» تدوین کردند.
یعنی عقل با جهل هرگز یک جا جمع نمی شوند، اما امکان دارد علم و جهل با هم جمع بشوند. مانند کسی که تحصیلات سطوح عالی حوزه یا دانشگاه را به خوبی پشت سر گذاشته باشد، ولی از حیث عقلی در سطح خیلی پایین بماند که نمونه های آن را به راحتی می توان مشاهده کرد.

در قرآن نیز برای علمای یهود  عمل به علمشان نمی کردند ، عالمان جاهل خطاب شده است . گاهی نیز عقل در مقابل جنون ودیوانگی می آید که این معنا ازموضوع  بحث ما خارج است.
 
ب – در فرهنگ قرآنی، «اختلاف افکنی» ، «انحصار طلبی» ، «استهزای دیگران» ، «اقدام های نسنجیده»، «بی ادبی» ، « بی تقوایی» ، « یاوه گویی »،« لجاجت »، « کوردلی »، « تعصب بی جا»،«افترا بستن به دیگران» از آثار جهل شمارش شده است.(ر،ک : فرهنگ قرآن ، اکبر هاشمی رفسنجانی ، ج10 ، ص172تا184 ) ازطرف دیگر« تقوا پیشگی » ، « دوری ازافترا » ، « وحدت گرایی » ، « پرهیز از پلیدی » ، « ادب » و « درک وفهم درست از مسایل» از نشانه های فرد عاقل می باشد. (همان  ، ج 20، ص476 )

ج – تحصیل علم با همه دشواری هایی که دارد، چندان سخت نیست. همه مردم ، حتی کسانی که استعداد ضعیفی هم  دارند می توانند با اندک تلاش  و پشتکار به علوم وفنون مختلف دست یابند و به مراتب عالی برسند،اما تحصیل عقل به این آسانی نیست ، نیازبه تهذیب نفس وریاضت واقعی دارد و در دل هر کسی جای نمی گیرد که در قرآن از آن به «حکمت وفرقان» تعبیر آورده شده است. «ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا ،انفال ،29» و«من یوت الحکمه فقد اوتی خیرا کثیرا ،بقره،269».  
 
برای تقریب ذهن ؛علم به منزله هلی کوپتر می ماند  که در هر کوی و برزن، پشت بام ؛ ته دره ، وبالای کوه وتپه می تواند فرود آید، فقط کافی است اندک جایی برای استقراردوپایه آن وجود داشته باشد. اما برخلاف عقل که همانند هواپیما  نیاز مبرم به زمین صاف ، آسفالت و باندکشی شده و برج مراقبت دارد.
 
د – علم به منزله پوسته انسان می ماند وصرفا یک سری اصطلاحات والفاظ خشک وخالی است که در ذهن آدمی انباشته می شود واو را تنها تبدیل به یک رباط وکامپیوترمی کند که از هر علوم وفنونی سوال کنی فوری جواب می دهد،اما عقل هسته وحقیقت انسان به شمار می آید .انسانِ عالمِ بدون ِعقل ، مانند جسم منهای روح وجان است که بوی تعفن سراپای وجودش را فرا گرفته باشد.
 
ح – علم بدون عقل وتهذیب نفس بسیار خطر ناک است ؛ چنانکه گفته اند :  « دزد اگر با چراغ آید گزیده تر برد کالا» در بیان دیگری امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) می فرماید : اگرتهذیب (عقل) در کار نباشد علم توحید هم به درد نمی خورد.العلم هوالحجاب الاکبر.هرچه انباشته تر شود، همانقدر انسان را از خدا دورتر می کند.(صحیفه امام،ح13،ص420)
 
حال با این مقدمه و توضیحات به بحث اصلی بر می گردیم و رهبران واعضای فعال جناحهای «اصول گرا واصلاح طلب» وسایر جریان های منشعب وهمسو با آنها را از حیث تقسیم بندی  چهار گانه بالا مورد نقد وبررسی قرار می دهیم تا بدین طریق زمینه های شناحت افراطیون واعتدالیون وتفکیک آن دو از هم فراهم شود وشاخصه های هرکدام نیز به دست آید.
 
دسته اول که اکثر رهبران و اعضای اصلی و بنیان گزاران  دو تشکل سیاسی را تشکیل می دهند ، هم از علم وآگاهی  بر خوردار بودند وهستند وهم از عقل  و حکمت که همان پرتویی از فرقان ،اخلاق وتهذیب نفس است، بهرمند می باشند. طبیعی است  تشخیص میزان دقیق علم وعقل  درافراد امکان پذیر نیست ومراتب آن دو  به حسب شدت وضعف (مقول بالتشکیک) با هم فرق خواهند داشت.
 
دسته دوم از افراد هر دو گروه را نیز می توان یافت که اینها با این که تحصیلات علمی آنچنانی ندارند وحتی بعضی هایشان شاید خواندن ونوشتن هم بلد نباشند، اما از نظر عقلی وکمالات اخلاقی مورد توجه هستند.این دو دسته اشتراک هایی با هم دارند که قابل دقت وتامل است :  
 
1 – رقبای جناحی ومخالف خود را تحمل وتکریم می کنند.
2 – از سوظن ،هتک حرمت واتهام زنی به دیگران  پرهیز کرده واز کرامت انسانی دفاع می کنند.
2 – در موضع گیری های سیاسی  روش معتدل وعقل مدارانه دارند.
4 – سیاست مداری را به سیاست زدگی وجناح بازی وگروه گرایی ترجیح می دهند.
5 – دارای سعه صدر، اخلاص، ایثار ، فداکاری ، بخشش و رافت ، توام با تواضع واهل خیر وصلاح وصلابت هستند.
6 – شخصیت های با ثباتی دارند وبا تغییرفضای سیاسی،رنگ عوض نمی کنند.همواره بر اصول ومبانی که برگزیدند پای می فشارند و...
مجموعه این شاخصه ها سبب شد که این دودسته به «اعتدالیون » توصیف شوند.
 
 
دسته سوم  وچهارم از اصولگرایان واصلاح طلبان ، کسانی هستند که یا فاقد هردو علم وعقل می باشند ویا اگر تحصیلاتی هم داشته باشند ، عقل لازم را ندارند. این دو دسته در میان اصول گرایان واصلاح طلبان با این که در اقلیت  به سر می برند ؛ ولی می توان  آنها را اقلیت پر سر وصدا ودارای  نا هنجاری های گمراه کننده نامید.
فقدان علم وعقل ویا داشتن علم به تنهایی ، بدون عقل ؛ این افراد را کم کم در ورطه انحطاط وسقوط قرار داده و آنها را به انواع رذایل اخلاقی مانند : عجب ؛خود بزرگ بینی ؛ تنگ نظری ، کله شقی ، هتاکی ،فحاشی،اهانت وهتک حرمت به دیگران گرفتار ساخت.
 
 امام خمینی در واکنش به  حرکت های غیر اخلاقی  این جور افراد که به علم خود فخر فروشی می کردند ولی عقل لازم را نداشتند از جمله شهید رجایی را متهم به بی سوادی می نمودند، فرمود: « رجایی عقلش بیشتر از علمش است.»
  امام با این جمله در واقع نهیب زد که علم منهای عقل ، حجاب اکبر است وهر چه زیادتر شود ، به همان اندازه آدم را از راه اعتدال وصراط مستقیم بیگانه کرده وبه افراط وتفریط گرفتار می سازد.
 
آنهایی که در این چند سال با تندروی ،هتاکی ، فحاشی ، اتهام زنی و پرونده سازی  برای اشخاص محترم وخانواده های اصیل ، فضای کشور را آلوده ومسموم کردند،حرمت بیوت مراجع را شکستند؛ در حرم امام به خاندان امام دندان تیز نشان دادند،  از همه  دردناک تر در حرم امام رضا (علیه السلام) وحرم حضرت معصومه(سلام الله علیها) هتاکی ها را به اوج رسوایی رساندند،افرادی بودند  که  نه از علم بهر ه ای و نه از عقل سهمی داشتند.

اینها سربازان پیاده نظام به شمار می آمدند که در پشت صحنه از سوی دسته چهارم ، تغذیه  و تحریک  می شدند.در ادبیات دهه هشتاد، دسته سوم به «کفن پوشان » و دسته چهارم به «کفن دوزان » ومجموعا به «افراطیون »شهرت یافتند.
 
اسف بار تراز همه ، دودسته اخیر همه کار های خلاف خود را در قالب دفاع ازانقلاب ،نظام ورهبری مرتکب می شدند و گاهی نیز این فحاشی ها وهتاکی ها را به نام بسیجی ،سپاهی ؛ حزب الله ویا طلاب ودانشجو انجام می دادند.در حالی که بارها رهبر معظم انقلاب طی فرمایشات صریح از این حرکات ضد علمی وغیر عقلی اعلان انزجار وبرائت  کردند. همه نیز می دانند طلاب ، دانشجویان ؛ بسیجیان ، سپاهیان و حزب اللهی ها فرزندان خلف علم وعقل هستند وهیچ سنخیتی با افراط وتفریط ندارند.
 
افراطیون  با موضع گیری وعملکرد های جاهلانه ، سنگ هایی به چاه انقلاب انداختند که صد عالمِ عاقل هم نمی توانستند آن را بیرون  بیاورند، از یک سو برای کارهای  خود از رهبری هزینه می کردند ومردم را به ولایت فقیه بدبین می نمودند.در جای دیگر بسیج وسپاه و حزب الله مظلوم را در چشم مردم ،خشن وبی منطق وکله شق جلوه می دادند.از سوی دیگربه ساحت مرجعیت  وروحانیت انقلابی وبنیان گذار، اتهام های ناروا می بستند. یعنی به نوعی  همه ارگان ها ، دستگاه ها وشخصیت های تاثیر گذاررا لجن مال کرده وبه همه آسیب می رساندند.
 
اما ناگهان وعده های الهی به کمک اصحاب اعتدال آمد وبشارت پیروزی سر داده شد که  « ان تصبروا وتتقوا لایضرکم کیدهم شیئا. آل عمران،120» اگر در برابر آنان استقامت وپرهیز کاری پیشه کنید، نقشه ها و ترفند های آنان به شما زیانی نمی رساند و« من یتق الله یجعل له مخرجا ویرزقه من حیث لایحتسب ومن یتوکل علی الله فهو حسبه. طلاق ،3».هر کس تقوا پیشه کند خداوند راه نجاتی برای او فراهم  می کند واو را از جایی که گمان ندارد فرج می رساند.این بود که مردم با فطرت پاک وصافی که داشتند در انتخابات دوره یازدهم ریاست جمهوری از افراطیون متنفر شدند و به اعتدالیون پناه آوردند.
 
حال که در حاکمیت  انسان های عاقلِ عالم (اعتدالیون) به سر می بریم ؛ باید  فرصت  ها را مغتنم شمرد. ازماجراهای تلخ وشیرین هشت سال گذشته عبرت والگو گرفت.مردم عزیز،بخصوص جوانان پرشوروبلاخص طلاب ودانشجویان باید هوشیار وبیدار باشند.امروز نباید دوباره فریب ظاهر افراد وشعارهای به ظاهرارزشی افراطیون  را خورد.باید به عملکردها وشاخصه ها عنایت داشت وحرف ها وشعارهای افراد را با این شاخصه سنجید.
 
جوانان عزیزی که در عرصه های سیاسی واجتماعی حضور دارند  لحظاتی چند تامل کنند و ببینند در کجای این تقسیم بندی ها قرار گرفتند، مبادا نا خواسته در جمع  افراطیان  باشند. سعی کنند هر روز که می گذرد بر عقل وعلمشان افزوده شود.اگرهم امکان تحصیلات عالی ندارند ، مهم نیست ، مهم این است که بر عقل و تقوای خویش اضافه نمایند. چون  مشکل اصلی کشور،انقلاب ونظام ما در چند سال اخیر ، یک سری افرادی بودند یا از بیخ عقل نداشتند ویا اگرهم داشتند عقل شان کمتر از علمشان بود. همان طوری که مشکل  جهان اسلام  نیز در همین امر نهفته است.جهان اسلام هم اینک گرفتار گروه های افراطی مانند: القاعده ،اخوان المسلمین  ، سلفی ها ، تکفیری ها ، وهابی ها شده است که همه از کمبود عقل رنج می برند.
 
امروز در کشور ما مشکل تحصیل علم وجود ندارد.در پی گسترش مراکز حوزوی ودانشگاهی،هر سال جوانان بسیاری در سطوح عالی از این مراکز فارغ التحصیل می شوند،اما آنچه که در این میان مورد غفلت قرار می گیرد، تحصیل عقل وتهذیب نفس است.جا دارد به این مهم نیز توجه وعنایت شود؛ تا سرنوشت کشور ،انقلاب ، نظام ومردم به دست عالمان عاقل وحکیمان حاذق رقم بخورد.
 
در پایان به توصیه خدای متعال وبه زبان قرآن  می خواهیم : « قل ربِ زدنی علما ... ربِ هب لی حُکمّا والحقنی بالصالحین » پروردگارا ! علم همه ما را افزون کن و به همه ماعقل وحکمت مرحمت فرما وما را به صالحان ملحق نما.چرا که لازمه پیوستن به صالحان واعتدالگران، داشتن عقل وحکمت است. والسلام