تلاش برای بازگشت الواح هخامنشی به ایران

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور در حالی در نخستین روز از مهرماه به همراه رئیس‌جمهور به نیویورک سفر می‌کند که شنیده می‌شود دیدار با رئیس موزه متروپولیتن و همچنین پیگیری وضعیت گل نبشته‌های هخامنشی متعلق به ایران که به امانت در اختیار مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو و با هدف مطالعه علمی قرار گرفته بود از مهم‌ترین برنامه‌های محمدعلی نجفی است.

به نوشته همشهری روابط سیاسی ایران و آمریکا پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران قطع شد. پیش‌تر در دهه 40 و به گفته کامیار عبدی باستان‌شناس و استاد دانشگاه شیکاگو، مؤسسه ایران شناسی آمریکا در تهران فعالیت داشت و باستان‌شناس‌هایی نیز برای کاوش به ایران می‌آمدند.

با پیروزی انقلاب دفتر مؤسسه ایران شناسی آمریکا در تهران نیز به سرنوشت سفارت آن کشور دچار شد و برخی اسناد آن نیز بعدها و براساس آنچه کامیار عبدی به همشهری گفته است در کتابفروشی‌های کتاب‌های کهنه و دست دوم میدان انقلاب فروخته می شد.

مؤسسه ایران شناسی آمریکا طی دولت هشتم از ایران خواست تا برای تحصیل دانشجویانی که برای مطالعه زبان فارسی درخواست می‌دادند تمهیداتی ایجاد کند تا دانشجویان آمریکایی علاقه‌مند به فراگیری زبان فارسی بتوانند امکان تحصیل این زبان را در ایران داشته باشند.کامیار عبدی که مدتی در سال‌های 83تا 85 مسئولیت مؤسسه ایران شناسی آمریکا در تهران را برعهده داشت درخصوص ارتباطات فرهنگی ایران و آمریکا در حوزه میراث فرهنگی می‌گوید: انگلستان، فرانسه، آلمان و... دارای مؤسسه ایران‌شناسی هستند و آمریکا نیز مانند کشورهای دیگر یک مؤسسه ایران‌شناسی دارد که این مؤسسه پس از انقلاب اسلامی در ایران فعالیتی نداشت. به گفته کامیار عبدی، پس از ریاست‌جمهوری خاتمی مؤسسه ایران‌شناسی آمریکا نیز با مستشار فرهنگی ایران در سازمان ملل وارد مذاکره شد تا اجازه تحصیل دانشجویان آمریکایی علاقه‌مند به زبان فارسی را از ایران بگیرد.

وی می‌گوید: در سال 83 یک هیأت باستان‌شناسی مشترک ایرانی و آمریکایی با همراهی خانم سوزان پولاک و همسرش راینهارد درنبک در فارس کاوش باستان‌شناسی انجام دادند که نخستین هیأت مشترک باستان‌شناسی ایرانی و آمریکایی در سال‌های پس از انقلاب بود. وی با اشاره به اینکه باستان‌شناس‌ها اساس مؤسسه ایران شناسی آمریکا را گذاشته بودند، افزود: پس از انقلاب دیگر پای باستان‌شناس‌های آمریکایی از ایران بریده شد و کار مؤسسه نیز بیشتر به حوزه ادبیات و هنر معطوف شد. کامیار عبدی به سفر پیش روی رئیس سازمان میراث فرهنگی به نیویورک اشاره می‌کند و می‌گوید: می‌گویند آقای نجفی می‌خواهد دیداری با مسئولین موزه متروپولیتن به‌منظور گشودن فصل تازه‌ای از روابط با این موزه داشته باشد درحالی‌که باید بداند که نمایش آثار ایرانی در آمریکا با وجود قانونی که آنها برای مصادره اموال و اشیای ایرانی دارند خطرناک است.

کامیار عبدی به حکمی اشاره می‌کند که یک دادگاه آمریکایی به‌منظور توقیف الواح گلی‌هخامنشی صادر کرده و می‌گوید: قانونی در آمریکا گذرانده شده است که به موجب آن اموال متعلق به ایران ضبط می‌شود و هرآنچه به مقصد آمریکا از سوی دولت ایران نیز ارسال شود توسط گمرک آمریکا توقیف می‌شود. بنابراین آقای نجفی باید مراقب باشند که مذاکرات با متروپولیتن مانند داستان گل‌نبشته‌های تخت‌جمشید نشود چون تا زمانی که موضوع گل‌نبشته‌ها تمام نشده باشد نمی‌توان اشیای ایران را به‌منظور بازدید به موزه‌های آمریکایی سپرد.

پیشنهاد نمایش ظروف نقره‌ای در ایران

عبدی با اشاره به برخورداری موزه متروپولیتن آمریکا از بزرگ‌ترین مجموعه ظروف نقره‌ای باستانی در جهان گفت: بهتر است از موزه متروپولیتن دعوت شود تا این ظروف را در ایران به نمایش بگذارد چون ایران قصد توقیف اموال و اشیای باستانی آمریکا را ندارد. کامیار عبدی همچنین به تلاش‌های مؤسسه شرق شناسی شیکاگو که الواح هخامنشی ایران را به امانت و با هدف مطالعه در اختیار دارد به‌منظور بازگرداندن گل‌نبشته‌ها به ایران اشاره کرد و گفت: گل‌نبشته‌هایی که به امانت در اختیار دانشگاه شیکاگو است اموال دولت ایران نیست که بتوان آنها را توقیف کرد بلکه متعلق به ملت ایران است و نمی‌توان اموال ملت ایران را توقیف کرد. به گفته این باستان‌شناس تا زمانی که موضوع لایحه توقیف گل‌نبشته‌های تخت جمشید به‌عنوان اموال متعلق به ملت ایران در آمریکا حل نشود توافق بر سر هرگونه انتقال اشیای ایرانی برای نمایش در آمریکا اشتباه است. به گفته او، به‌دلیل حساسیت‌های ایجاد شده بر سر الواح هخامنشی در اختیار مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو، این دانشگاه توانسته است با برخورداری از بودجه کافی به مستندسازی الواح اقدام کند و متیو استلپر استاد دانشگاه شیکاگو و رئیس مؤسسه شرق شناسی شیکاگو که تنها عیلام شناس در آن مؤسسه است که توان خواندن خطوط عیلامی را دارد بسیاری از گل‌نبشته‌ها را خوانده است و ریچارد هلک نیز با خواندن و اعراب‌گذاری خطوط عیلامی الواح هخامنشی اقدام به انتشار آنها کرده است.

به گفته وی، اکنون تیمی در حال فعالیت هستند تا ثبت و ضبط الواح هخامنشی را به پایان ببرند تا درصورتی که به‌دلیل دعوای اخیر دادگاه آمریکا و مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو بر سر گل‌نبشته‌های تخت جمشید، الواح هخامنشی به‌عنوان یک فاجعه علمی و فرهنگی در جهان توقیف شوند، لااقل مستند‌سازی‌ آنها وجود داشته باشد و آنها خوانده شده باشند. عبدی با اشاره به اینکه الواح تخت‌جمشید مانند یک کتابخانه هستند و وقتی همه آنها خوانده شوند مشخص می‌شود چه اتفاقی در آن برهه تاریخی در ایران افتاده است، افزود: در صورتی که مؤسسه شرق‌شناسی و دانشگاه شیکاگو الواح هخامنشی متعلق به ملت ایران را به خونخواهی یک دختر اسرائیلی که به‌دلیل بمبگذاری حماس در اسرائیل کشته شده از دست بدهد حیثیت و اعتبار جهانی خود را در جهان از دست می‌دهد.

آغاز دوباره همکاری‌های علمی

در ارتباط با برنامه‌های محمدعلی نجفی رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور در نیویورک نیز سیدمحمد بهشتی مشاور ارشد وی دیروز به ایسنا گفت: محمدعلی نجفی در سفر به نیویورک می‌تواند زمینه همکاری‌های علمی را با مراکز علمی، پژوهشی و موزه‌های آمریکا ایجاد کند.

او همچنین به امضای تفاهمنامه‌ای میان ایران و موزه‌های «متروپولیتن» و «اسمیت سونیان» و دانشگاه مرکز شرق‌شناسی شیکاگو با هدف همکاری‌های علمی در سال‌های پیش از 11سپتامبر اشاره کرد که پس از حادثه 11سپتامبر در آمریکا همه آنها متوقف شدند. به گفته او اکنون و با سفر محمدعلی نجفی به آمریکا فرصتی پیش آمده است تا همکاری‌های علمی با مراکز علمی - پژوهشی، موزه‌ها و مراکز تحقیقاتی این کشور از سر گرفته شود. رئیس ایکوم ایران با تأکید بر اینکه ایران و آمریکا حرف‌های تازه‌ای در فعالیت‌های علمی دارند،افزود: اکنون زمان آن رسیده است تا فضا را از حالت گله‌گذاری خارج و به فضای همکاری‌های علمی تبدیل کنیم‌. ما درباره تعامل و همکاری با دانشگاه‌ها، خواسته‌های بزرگ‌تری از مراکز تحقیقاتی می‌توانیم داشته باشیم.

سیدمحمد بهشتی نیز با تأکید بر لزوم برگرداندن حدود 300لوح هخامنشی از دانشگاه شیکاگو به ایران‌، گفت: در آن زمان، تفاهمنامه‌ای میان سازمان میراث فرهنگی و مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو با هدف انجام همکاری‌های علمی، مستندسازی و خواندن گل‌نبشته‌های هخامنشی امضا شد که متأسفانه با بروز مشکلاتی، مانند شکایت از ایران، ادامه کارها متوقف شد.

مشاور ارشد رئیس سازمان میراث فرهنگی با تأکید بر متفاوت بودن نوع دیدگاه دانشگاه شیکاگو به‌عنوان یک مرکز علمی، با فضاسازی‌های ایجادشده در آمریکا نسبت به الواح هخامنشی ایران، گفت: مصادره کردن الواح، برای حیثیت این مرکز علمی بسیار بد است، چون باعث می‌شود هیچ مرکز علمی - پژوهشی دیگری در دنیا با این مرکز همکاری نداشته باشد. براساس گزارش‌ها قرار است محمدعلی نجفی در سفر به نیویورک به همراه رئیس‌جمهور در دیدار با مسئولان دانشگاه شیکاگو درخصوص وضعیت 30هزار لوح هخامنشی امانت داده شده به آن دانشگاه با آنها گفت‌وگو کند.