اعتماد - قاسم منصور آل كثير

مردم عرب خوزستان در ماه مبارك رمضان مراسم و آيين هاي بسياري دارند كه يكي از آنها مراسمي با نام قرقیعان یا گرگيعان است.

گفته مي شود اين مراسم از دوران پيامبر اكرم(ص) و هنگام ميلاد اولين نوه ايشان يعني امام حسن(ع) به جا مانده است. در شب نيمه ماه رمضان كودكان در شهرهاي اهواز، آبادان، خرمشهر، شادگان، سوسنگرد و ديگر شهرها و روستاها با پوشيدن لباس هاي نو و محلي يعني «دشداشه» براي پسران و «عبا» براي دختران، به در خانه هاي مختلف مي روند و عيدي و شيريني مي گيرند.

اين كودكان هنگام در زدن و قبل از گرفتن عيدي، شعرهايي با مضامين دعا براي صاحب خانه و فرزندانش مي خوانند. به اين مراسم گرگيعان گفته مي شود.

آنها به خانه هاي مختلف مي روند و پشت در خانه ها شعر مي خوانند: «ماجينه يا ماجينه - حل الكيس و انطينا» (آمديم و آمديم- در كيسه را باز كن و به ما (عيدي و شيريني) بده). اگر اهالي خانه مثلا در پشت بام باشند خطاب به آنها مي گويند: «يا اهل السطوح - تنطونه لو انروح» (اي افرادي كه بالاي پشت بام ايستاده ايد- به ما عيدي مي دهيد يا برويم؟).

همچنين ممكن است بچه هايي كه دسته جمعي براي گرفتن عيدي به كوچه ها مي روند، دو گروه شوند و گروه نخست بگويد: «گرگيعان و گرگيعان» و گروه دوم جواب دهد: « الله يعطيكم رضعان» (خدا به شما فرزند عطا كند) يا اينكه «گرگيعان و گرگيعان - الله ايخلي اوليدكم» (خدا پسر كوچك شما را نگه دارد.) در اين مراسم، اهالي خانه ها به بچه ها كه هر يك سبدي را در دست دارد، باصورگ (بادام)، شيريني و عيدي مي دهند. اين مراسم تا پاسي از شب نيمه ماه رمضان ادامه مي يابد.

ريشه كلمه «گرگيعان»

تعابير و روايت هاي مختلفي درباره ريشه اين كلمه مطرح شده است.

درباره معني كلمه «گرگيعان» يا «قرقيعان»، برخي معتقدند اين كلمه از «قرع الباب» به معناي در زدن گرفته شده به خاطر اينكه كودكان در خانه ها را براي دريافت شيريني و عيدي مي كوبند.

نظر ديگري درباره معني «گرگيعان» آمده است كه مي گويد اين واژه از كلمه «قرّه العين» گرفته شده كه به معناي نور چشم است.

در ميان مردم عرب خوزستان چون در برخي مواقع، قاف، گاف تلفظ مي شود لذا مراسم «قرقيعان» با تلفظ بومي «گرگيعان» خوانده مي شود.

از آنجايي كه مراسم گرگيعان مصادف مي شود با تولد امام حسن مجتبي(ع) و خوشحالي رسول خدا(ص) براي تولد اولين نوه اش، مي گويند كه مردم براي تبريك به امام علي(ع) و حضرت فاطمه(س) «قره عين قره عين» گويان به در منزل ايشان مي رفتند و كم كم به صورت مناسبتي هر ساله در ميان مسلمانان و مخصوصا شيعيان رواج پيدا كرد.

مراسم گرگيعان با نام هاي مختلف در بين مردم كشورهاي عربي همچون كويت، عراق، امارات، عربستان سعودي، بحرين و... نيز برپا مي شود. البته اين مراسم در كشورمان در مناطقي از استان بوشهر، بندرعباس و حتي در كيش نيز برگزار مي شود كه با نام هاي متفاوتي خوانده مي شود.