تهیه نقشه فرونشست کشور در دستور کار محققان

به گزارش ایسنا، طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی در راستای منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی درباره لزوم رسیدن به اقتصادی مستقل، بهره‌گیری مناسب از منابع طبیعی و انسانی کشور و توزیع عادلانه آن رقم خورد.

این طرح همچنین بر ضرورت ایجاد تحول بنیادین در بخش علوم زمین و معدن کشور به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های مهم اقتصادی، اشتغال‌زایی و توسعه‌ای از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در قالب توافق‌نامه و برنامه‌ای مشارکتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به ثمر نشست.

این سازمان پس از ماه‌ها بررسی و تحلیل فنی در کمیته راهبردی مشترک معدنی کشور با حضور مدیران و متخصصان این بخش، استان خراسان جنوبی را به‌عنوان نخستین هدف اجرای این برنامه در سال ۱۴۰۰ معرفی کرد و برنامه‌ریزی اجرای پروژه تحول زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایرمعدنی برای آن طراحی و اجرا شد.

از جمله دستاوردهای پروژه خراسان جنوبی می‌توان به این موارد اشاره کرد:

* معرفی ۱۷ محدوده طلا
* ۶۰ محدوده مس
* ۲۵ محدوده نیکل
* ۹ محدوده منیزیت
* ۶ محدوده سرب و روی

با اجرای موفقیت‌آمیز این طرح در استان خراسان جنوبی، برنامه‌ریزی برای اجرای هدفمند و منظم طرح از ابتدای سال ۱۴۰۱ به‌صورت رسمی آغاز شد که طی آن استان‌های هدف که شامل ۴۲۰ سلول اطلاعاتی در مقیاس یک‌پنجاه‌هزارم بودند، انتخاب شدند.

استان‌های کردستان، آذربایجان غربی، قم-مرکزی- اصفهان، البرز، یزد از دیگر استان‌هایی هستند که سازمان زمین شناسی طرح تحول را اجرایی کرده است.

علیرضا شهیدی، رییس سابق سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی و مدیر پروژه، با اشاره به اجرای طرح تحول زمین‌شناسی از سوی محققان سازمان زمین‌شناسی، گفت: این طرح از سال ۱۴۰۰ کلید خورد و در این طرح یکسری از استان‌ها را در اولویت اول کاری خود قرار دادیم و طی آن ۴۲۰ سلول (پروژه) یک پنجاه هزار را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

وی افزود: اطلاعات این ۴۲۰ سلول یک پنجاه هزار در سه لایه زمین‌شناسی ژئوشیمی و سیستماتیک زمین‌شناسی و زمین‌شناسی اقتصادی در حال تکمیل شدن است.

شهیدی با بیان اینکه فاز پایلوت این طرح در استان خراسان جنوبی اجرایی شده است، اظهار کرد: کار تحقیقاتی این استان به پایان رسید و بعد از آن مطالعات استان کردستان را در دستور کار قرار دادیم که هم اکنون مطالعات زمین‌شناسی این استان نیز تمام شده است.

رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی، پروژه تکاب-مهاباد را فاز بعدی این مطالعات دانست و ادامه داد: اختتامیه این پروژه مطالعات ظرف دو هفته آینده برگزار خواهد شد. استان قم-مرکزی-اصفهان پروژه بعدی ما است که در حال اجرا است.

وی استان خراسان رضوی و پروژه بردسکن را فاز دیگر مطالعاتی طرح تحول این سازمان نامید و خاطرنشان کرد: این طرح‌ها در حال انجام است، ضمن آنکه پروژه استان یزد در فاز اجرایی قرار دارد و در کنار آن بخشی از مطالعات از سوی بخش خصوصی در شرق بیرجند فعال شده است.

شهیدی با تاکید بر اینکه حدود ۳۰ درصد از ۴۲۰ پروژه یا به پایان رسیده و یا در فاز اجرا قرار دارد، یادآور شد: علاوه بر اینکه در جیرفت پروژه جدیدی به‌زودی آغاز می‌شود، امیدواریم طی اجرای برنامه پنج ساله هفتم، اکتشافات مساحت مد نظر در اولویت اول ما را که ۲۶۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت کشور را شامل می‌شود، کامل کنیم.

رئیس سابق سازمان زمین‌شناسی اظهار کرد: بر اساس تفاهم‌نامه‌ای که به امضا رسیده است، در مناطقی که مطالعات آنها به پایان می‌رسد، اطلاعات آنها را در اختیار معاونت معدنی قرار می‌دهیم و این معاونت بر اساس سیاستگذاری خود، یا از طریق بنگاه‌های دولتی مانند ایمیدرو بر اساس نتایج این مطالعات، فرآیند تکمیل اکتشاف را انجام می‌دهد و یا از طریق مزایده در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد.

به گفته وی بخشی از پروژه طرح تحول استان خراسان جنوبی و کردستان تکمیل شده است و پروژه استان آذربایجان غربی نیز تا دو هفته آینده تمام می‌شود.

فرونشست زمین

شهیدی، پدیده فرونشست زمین را موضوعی مرتبط با تغییر اقلیم و کمبود آب دانست و با بیان اینکه وضعیت کشور در این حوزه تغییر زیادی نداشته است، گفت: از ۶۰۶ دشت کشور، بالغ بر ۴۰۰ دشت درگیر پدیده فرونشست است که شرایط مناسبی ندارند.

وی اضافه کرد: ۲۰۰ دشت باقی مانده وضعیت مناسبی ندارند، ولی نسبت به ۴۰۰ دشت دیگر شرایط بهتری دارند. به غیر از استان گیلان، در سایر استان‌های کشور پدیده فرونشست در حال رخ دادن است، ولی بسته به سال‌های تر سالی و پر بارش، میزان و نرخ فرونشست کم یا زیاد می‌شود، ولی متاسفانه کشور شرایط ایده آلی از لحاظ رخدادن فرونشست ندارد.

این محقق حوزه مخاطرات زمین‌شناسی با تاکید بر ضرورت حفاظت از آبخوان‌های کشور، خاطر نشان کرد: در موضوع فرونشست زمانی که آبخوانی بمیرد، دیگر احیاء نمی‌شود و در آن ناحیه‌ای که فرونشست زمین رخ می‌دهد، زندگی حیاتی و نباتی از بین می‌رود و تبدیل به کویر خواهد شد که خود منشأیی برای مخاطرات زمین‌شناسی دیگری مانند کانون گرد و غبار خواهد شد.

وی ادامه داد: در زمینه مخاطرات فرونشست در برخی از استان‌ها مطالعاتی را آغاز کردیم که از جمله آن می توانیم به استان اصفهان اشاره کنیم که این مطالعات به پایان رسیده و نقشه‌های مخاطرات فرونشست شهر اصفهان و کاشان را اجرایی کردیم.

شهیدی با اشاره به انجام مطالعات فرونشست شهر سمنان، اظهار کرد: در برنامه ما مطالعات در مناطق مهم در اولویت قرار دارد، چرا که برخی از دشت‌های کشور زیاد استراتژیک نیست، ولی برخی از دشت‌های کشور که تاسیسات زیر بنایی زیادی در آنها مستقر شده است، در اولویت مطالعاتی ما قرار دارند تا مخاطرات این دشت‌ها را در اولویت اول انجام دهیم و اطلاعات آنهل را تکمیل کنیم.

وی از تهیه نقشه یک میلیونیوم در مقیاس ملی خبر داد و گفت: در این مطالعات نقشه کلیه مناطقی که پدیده فرونشست در حال رخ دادن است، تهیه می‌شود. اطلاعات این نقشه به طور سالیانه به روز رسانی می‌شود.

این پژوهشگر حوزه زمین شناسی، آسیب رساندن به ساختمان‌ها، دکل‌های فشار قوی، ریل‌ها و جاده ها را از اثرات فرونشست خواند و گفت: در مناطقی که فرونشست رخ می‌دهد، شکاف‌هایی روی زمین ظاهر می‌شوند و در صورتی که این شکاف‌ها در مسیر عبور خط انتقال آب و یا گاز و یا دکل‌های فشار قوی باشد، آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

شهیدی بدترین استان از نظر فرونشست را استان اصفهان دانست و گفت: فرونشست در این استان به درون شهر نفوذ کرده است و در شهر اصفهان به وضوح آثار فرونشست در جاده‌ها و ساختمان‌ها نمایان شده است.

وی با بیان اینکه در تهران نیز بخش‌هایی از مناطق ۱۸ و ۱۹ تحت تاثیر فرونشست قرار گرفته است، ادامه داد: معمولا فرونشست در مناطقی رخ می‌دهد که رسوبات ریزدانه وجود داشته باشد و بخش اعظمی از استان تهران بر روی آبرفت‌های درشت دانه واقع شده و فرونشستی در داخل شهر تهران دیده نمی‌شود، ولی در نیمه شمالی شهر اصفهان در اطراف زاینده رود، فرونشست زمین در حال رخ دادن است.

وی فرونشست در استان سمنان را در دشت‌ها دانست و خاطر نشان کرد: از آنجایی که استان سمنان یک استان صنعتی است، دشت‌های این استان تحت تاثیر قرار می‌گیرند.