زهره کهندل خبرنگار روزنامه قدس در گزارشی به ماجرای ایرادهای عجیب و غریب ساترا به یکی از برنامه های شبکه خانگی برای حذف عادل فردوسی پور پرداخت و نوشت: اواسط هفته گذشته نخستین قسمت برنامه «اکنون» کاری از گروه سازنده «کتابباز» در شبکه نمایش خانگی پخش شد ولی پس از چند ساعت در معرض توقیف قرار گرفت. هنوز مهر ابلاغیه ساترا علیه این برنامه خشک نشده بود که بامداد پنجشنبه گذشته، مدیرعامل صبا ایده با انتشار صدای یکی از کارکنان ساترا، خبر از دستور توقف پخش گزارشهای عادل فردوسیپور در آپارات داد و جریانی علیه ساترا در شبکههای اجتماعی به راه افتاد.
محمدجواد شکوری، مالک فیلیمو و آپارات در توییتی خبر از دستور ساترا در خصوص ممنوعیت پخش گزارشهای عادل فردوسیپور در آپارات اسپورت داد؛ در حالی که عادل فردوسیپور پس از حدود پنج سال و هشت ماه دوری از گزارشگری، بار دیگر با گزارش مسابقات لیگ قهرمانان اروپا در فضای مجازی به این عرصه بازگشته بود. ساترا اما در بیانیه اخیر خود و همچنین در توضیحات یکی از معاونانش، توپ را به زمین طرف مقابل انداخت و مدعی شد در صورت رعایت موارد مورد تذکر توسط پلتفرم پخشکننده، امکان حل مشکل هر دو برنامه محتمل به نظر میرسد.
روابط عمومی ساترا درباره علت برخورد با برنامه عادل فردوسیپور توضیح داد: «طبق بند۴ ماده واحده «تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر»، تولید و پخش «زنده» برنامهها و نیز صدور مجوز و نظارت بر «پخش زنده» در فضای مجازی در اختیار سازمان صداوسیماست. نظر به اینکه سکوی یاد شده مجوز پخش زنده از سازمان صدا و سیما دریافت نکرده لذا در خصوص برنامههای پخش زنده این سکو از جمله برنامه مذکور تذکر داده شده است».
توقیفی در کار نبوده است!
آنچه ساترا بر آن تأکید داشت این بود که مدیر سکو به دلیل نداشتن مجوز پخش زنده مرتکب تخلف شده و ممانعت از پخش برنامه ربطی به گزارشگر آن یعنی عادل فردوسیپور نداشته است.
ادعایی که محمدصادق افراسیابی، معاون امور کاربران و تنظیمگری اجتماعی ساترا هم بر آن صحه میگذارد. او در توضیحاتی درباره علت برخورد اخیر با برنامههای سروش صحت و عادل فردوسیپور میگوید: «سازمان تنظیم مقررات رسانههای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی ضابط قضایی نیست و امکان توقیف هیچ برنامهای را بدون هماهنگی با قوه قضائیه ندارد بنابراین خبر توقیف برنامه «اکنون» صرفاً ادعایی است که مدیر سکوی فیلیمو در فضای مجازی داشته است و خود ایشان هم به خوبی میداند آنچه بیان کرده خلاف واقع است».
به گفته او، برنامه «اکنون» سروش صحت در مسیر صدور مجوز بوده و محتوای نامه ساترا کاملاً واضح و مشخص است و تذکری برای بازگشت به مسیر درست و قانونی است، ضمن اینکه فیلیمو باید همان نسخهای را پخش میکرد که با اعمال اصلاحات به شورای صدور مجوز سریالها و برنامههای شبکه نمایش خانگی ارائه کرده بود. در نسخه ارائه شده به شورای صدور مجوز، مالکیت معنوی شبکه نسیم در خصوص برنامه کتابباز رعایت شده بود. ثانیاً تا زمان مشخص شدن نتیجه استعلامها، بایستی از انتشار برنامه خودداری میشد بنابراین برنامه «اکنون» توقیف نشده و مراحل صدور مجوز آن مشابه سایر برنامهها در جریان است.
رفتار ساترا سلیقهای نیست
افراسیابی تأکید کرده رفتار سازمان تنظیم مقررات رسانههای صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی در حوزه صدور مجوزها به هیچ وجه یک رفتار سلیقهای نیست و اصلاحاتی که به برنامهها و سریالها داده میشود از سوی شورای صدور مجوز ساتراست.
اما شورای صدور مجوز ساترا چه ترکیبی از اعضای حقیقی و اعضای حقوقی را شامل میشود؟ اعضای حقوقی شامل دو نماینده از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نماینده دادستان کل کشور و نماینده سازمان صدا و سیما میشود. در کنار این نمایندهها، اعضای حقیقی شورا هم عبارتاند از عبدالکریم خیامی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه و رئیس سابق کمیته رسانه و فضای مجازی مجمع تشخیص مصلحت نظام، محمدرضا جعفری جلوه؛ مدیر اسبق شبکه2 سیما و رئیس اسبق سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیاصغر پورمحمدی؛ مدیر اسبق شبکه3 سیما و معاون اسبق سیما در صدا و سیما و سیدمحسن مهاجرانی؛ معاون اسبق سیما در دوره ریاست علی لاریجانی.
به نظر میرسد اعضای این شورا در مورد اصلاحات تصمیمگیری میکنند و به گفته افراسیابی این گونه نیست که ساترا بخواهد خودش اعمال نظر کند. آنچه در این شورا با این ترکیب که شامل اعضای حقیقی و حقوقی است مصوب میشود، طبق ماده واحده تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر و مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی، لازم الاجراست.
نهادهای بالادستی پادرمیانی کنند
در حالی معاون ساترا دستورات این نهاد ناظر را لازمالاجرا میداند که به گفته «کامبیز نوروزی» حقوقدان و فعال رسانهای، سازمان صداوسیما نمیتواند در مورد آثار شبکه خانگی هیچ دستوری ابلاغ کند و هر دستوری صادر کند خلاف قوانین و مقررات است. او تأکید میکند آخرین سیاستها و ضوابط حاکم بر صوت و تصویر فراگیر و شبکه نمایش خانگی مربوط به آذر سال گذشته است که هنوز تصویب نشده و هیچ ضابطهای در این خصوص تعریف نشده است؛
در این میان مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی فقط مسئولیت آن را به عهده سازمان صدا و سیما قرار داده بنابراین مجری که سازمان صداوسیماست، ضوابطی برای اجرای این مصوبه ندارد و هنوز مشخص نیست چه چیزی مجاز یا غیرمجاز است؛ چراکه شورای عالی انقلاب فرهنگی هنوز تصمیمی در این خصوص نگرفته است.
به گفته نوروزی، صدا و سیما بایستی از طریق محاکم قضایی، طرح شکایت کند و با ارائه دلایل موجه و رعایت تشریفات قانونی از محاکم رأی بگیرد.
حمید ضیایی پرور، استاد دانشگاه و پژوهشگر فناوری اطلاعات نیز در این باره معتقد است اکنون ساترا با استناد به مقرراتی که خود تصویب کرده و نه هیچ مرجع قانونی دیگر، در حال اعمال مقررات خود در این حوزه است.
به باور او آنچه در این میان از بین خواهد رفت منافع مردم است، مردمی که در هجوم شبکههای ماهوارهای و فضای مجازی، VODها برای آنها تنفسگاه و فضایی است تا در فضای سالمتر دور هم جمع شوند. این استاد دانشگاه معتقد است: گره ایجاد شده در این حوزه تنها به دست نهادهای بالادستی مانند مجلس شورای اسلامی، شورای عالی فضای مجازی و نهاد تصمیمگیر دیگر باز میشود و بدون دخالت نهادهای بالادستی این کلاف پیچیدهتر خواهد شد.
با افکار عمومی چه میکنید؟
این بار اولی نیست که دعوای میان ساترا و پلتفرمها بالا میگیرد به ویژه اختلاف میان نهاد ناظر با مالک صبا ایده که گاهی بیخ هم یافته بود اما آنچه اهمیت دارد اینکه یک بار برای همیشه باید تکلیف این وضعیت روشن شود و تکالیف و اختیارات نهاد رگولاتور که وظیفه کنترل و اصلاح امور را دارد در مواجهه با VODها روشن شود.
چالشهای ساترا که وابسته به صدا و سیماست با شبکههای نمایش خانگی به جایی رسیده که مدیران پلتفرمها مدعی شدهاند این مجموعه در جایگاه رقیب، رگولاتوری میکند در حالی که نظارت و داوری رقیب از قواعد یک بازی جوانمردانه به دور است.
ذهنیتی که در پی این ماجرا و با محوریت برنامههای دو چهره مطرود سیما یعنی عادل فردوسیپور و سروش صحت در افکار عمومی تسری یافته این است که بسیاری از کاربران شبکههای اجتماعی، اتفاقهای اخیر را مرتبط با ماجراهای قهر رسانه ملی و این چهرهها تحلیل میکنند. به هر حال زمستان این دعواها هم تمام میشود اما صدا و سیما باید کلاهش را قاضی کند که روسیاهی این قصه برای که میماند؟
اما آنچه کشورمان در شرایط امروز بیش از پیش به آن نیاز دارد و رهبر معظم انقلاب نیز بارها بر آن تأکید کردند، پرهیز از دوقطبیسازی و ضرورت همبستگی اجتماعی است. بهتر است این دعواها و اختلافات پشت میزهای گفتوگو حل و فصل شود نه اینکه با کشاندن آن به فضای رسانهای رسمی و غیررسمی سبب تشویش اذهان عمومی و تشدید دوقطبی در جامعه شوند.