عصر ایران - تا سال 2019، حدود 4.9 میلیون نفر در سراسر جهان با بیماری التهابی روده (به اختصار IBD) زندگی می کردند: یک بیماری مزمن که بر دستگاه گوارش تاثیر می گذارد. این اطلاعات از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
دو نوع اصلی این بیماری شامل کرون و کولیت اولسراتیو هستند.
گفتنی است که در حال حاضر هیچ گونه درمان قطعی برای بیماری مذکور وجود ندارد و دانشمندان همچنان مطمئن نیستند که علت دقیق IBD چیست.
در مطالعه جدیدی که اخیرا در مجله پیشرفت های علم منتشر شده است، دانشمندان تلاش کرده اند تا علل احتمالی IBD را روشن سازند. در همین راستا مشخص شده است که آنتی‌بیوتیک ها ممکن است به لایه مخاط محافظ روده آسیب برسانند و به طور بالقوه خطر ابتلا به بیماری التهابی روده را افزایش دهند.
تیم تحقیقات تصمیم گرفت که به طور خاص استفاده از آنتی بیوتیک و اثر بالقوه آن بر خطر IBD را بررسی کند، چرا که مطالعات اپیدمیولوژیک اخیر ارتباط قوی بین مصرف آنتی بیوتیک و خطر ابتلا به IBD، به روش وابسته به دوز را مشخص کرده اند.
برخلاف بسیاری از عوامل محیطی دیگر، تاثیر آنتی بیوتیک یکی از فاکتورهایی است که می توان آن را در آزمایشگاه و به صورت کاملا کنترل شده آزمایش کرد.
برای این مطالعه، محققان از یک مدل موش مبتلا به IBD استفاده کردند و در این میان از تکنیک های پیشرفته ای مانند توالی یابی RNA، یادگیری ماشینی و بررسی ترشح موکوس بهره بردند تا مشخص شود که آنتی بیوتیک ها چگونه بر مدل نام برده تاثیر می گذارند.
در نتیجه گیری نهایی این مطالعه، تیم تحقیقات دریافتند که آنتی‌بیوتیک هایی مانند آمپی سیلین، مترونیدازول، نئومایسین و ونکومایسین به لایه مخاطی محافظ در دستگاه گوارش آسیب می رسانند، به باکتری ها اجازه نفوذ می دهند و احتمال التهاب روده را بالا می برند.
تیم تحقیقات توضیح می دهد: «ما همیشه تصور می کردیم که آنتی بیوتیک ها صرفا به باکتری ها آسیب می رسانند و نه ما! این در حالی است که تحقیقات جدید نشان می دهند که آنتی بیوتیک ها مستقیما روی سلول های روده ما تاثیر می گذارند. این اثر از ترشح مخاط محافظ توسط سلول ها جلوگیری می کند و می تواند منجر به نفوذ باکتری ها به بافت ها شود. با گذشت زمان، ماندگاری باکتری ها در جایی که نباید وجود داشته باشند، بدن را به فعال سازی پاسخ التهابی تحریک می کند که مشخصه IBD است.»
علاوه بر این، دانشمندان دریافتند که تاثیر منفی آنتی بیوتیک ها بر سد مخاطی روده به واسطه تغییرات رخ داده در میکروبیوم روده نیست، بلکه این اثر به تغییر مستقیم در سلول های دیواره روده مسئول تولید مخاط باز می گردد.
آنها ادامه دادند: «در صورت نیاز حتما باید از آنتی بیوتیک استفاده کرد، اما این روزها با مشکل تجویز بیش از حد رو به رو هستیم. شاید با این دانش جدید، استفاده از آنتی بیوتیک ها به مواردی محدود شود که ثابت شود واقعا برای بیمار ضروری و مفید است. نکته اصلی این است که آنتی بیوتیک ها می توانند به طور مستقیم بر بدن ما تاثیر بگذارند، مستقل از اثر آن بر باکتری های عامل بیماری.»
پس از بررسی این مطالعه، دکتر هارپریت پال، متخصص گوارش کودکان و رئیس بخش اطفال در بیمارستان کودکان K. Hovnanian در نیوجرسی اشاره کرد که این مطالعه اطلاعات مهمی را در اختیار وی قرار داده است؛ بینشی جدید در خصوص اینکه آنتی بیوتیک ها چگونه ممکن است خطر ابتلا به IBD را افزایش دهند.
پال توضیح داد: «این موضوع لزوما وابسته به تاثیر آنتی بیوتیک ها بر فلور روده نیست، بلکه اثر مستقیمی است که آنها بر لایه محافظ داخل روده دارند. آنتی بیوتیک ها می توانند لایه مخاطی را مختل کنند و این مسئله باعث می شود که باکتری ها به دیواره روده حمله کرده و منجر به التهاب شوند.»
وی همچنین افزود: «با درک بهتر عوامل خطر IBD، محققان می توانند در جهت توسعه استراتژی های پیشگیری کننده و موثرتر کار کنند. این رویکرد همچنین می تواند منجر به تشخیص زودهنگام و توسعه درمان های شخصی سازی شده IBD شود. من دوست دارم اهداف درمانی بالقوه جدیدی را در نتیجه این تحقیق ببینم.»
پال خاطرنشان کرد: بررسی چگونگی کاهش خطر ابتلا به IBD در بیماران در معرض خطر، یک زمینه مهم برای مطالعات تکمیلی به شمار می رود.
دکتر اشکان فرهادی، متخصص گوارش در مرکز پزشکی مموریال کر درباره این مطالعه گفت: «خبر این مطالعه کمی تکان دهنده بود. این یک تغییر بنیادین در بسیاری از مواردی است که تصور می کنیم از آنها آگاهی کامل داریم، مانند مکانیسم بیماری و نحوه عملکرد آنتی بیوتیک ها. پیش از این نیز گزارش های مختلفی مبنی بر ارتباط استفاده از آنتی‌بیوتیک ها با IBD وجود داشت.
با این حال به طور کامل مشخص نبود که آیا این اثر عفونت بوده که منجر به فعال سازی سیستم ایمنی شده یا اثر خود آنتی بیوتیک ها. پیش از این تصور می شد که حتی اگر آنتی بیوتیکی در فرآیند ایجاد یا تشدید IBD مقصر باشد، داروی مد نظر با تعدیل یا کاهش باکتری های مفید روده اثر منفی خود را اعمال می کند و بدین ترتیب محیط میکروبیوم روده را تغییر می دهد.
تغییر تعادل میکروبیوم روده نیز در ادامه ممکن است باعث تحریک یا التهاب شود. اما این نخستین مطالعه ای است که نشان می دهد آنتی بیوتیک ها مستقل از تغییر میکروبیوم روده و با تغییر سلول های روده مستقل از باکتری ها عمل می کنند که یک یافته کاملا جدید است.»