عصر ایران ؛ نهال موسوی - کمتر از 50 روز دیگر (11 مهر ماه) زمان باقیست تا ایران فیلمی را به عنوان نماینده خود به آکادمی اسکار معرفی کند تا در بخش بهترین فیلم بین المللی بتواند برای کسب جایزه به رقابت بپردازد.
ایرلند و اتریش به عنوان نخستین کشورها، نمایندگان خود را برای رقابت در شاخه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۵ معرفی کردند و همچنان کشورهای دیگر هم در حال انتخاب و معرفی فیلم مورد نظر خود هستند.
تنها پیش شرط معرفی فیلم هم این است که فیلم‌های بخش غیرانگلیسی در یک زمانی مشخص به مدت هفت روز در کشور مبدأ اکران عمومی شوند که این بازه در ایران از ۱۱ آبان سال ۱۴۰۲ تا نهم مهرماه سال ۱۴۰۳ را دربرمی‌گیرد.
برخلاف سایر جوایز اسکار، جایزه اسکار بهترین فیلم بین المللی - که پیشتر اسمش بخش بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان بود - به شخصی خاص اعطاء نمی‌شود و گرچه کارگردان اثر آن را دریافت می‌کند اما در واقع جایزه به طور کل متعلق به کشور فرستاننده فیلم به آکادمی محسوب می‌شود. بنابراین باید تصمیمی اتخاذ شود که بر اساس شناخت از زمین بازی رقابت اسکار و مصلحت ملی بالاترین شانس را با آن فیلم داشته باشیم.
حال از 11 آبان سال گذشته تا به امروز بدون احتساب فیلم‌های بخش هنر و تجربه تقریبا 50 فیلم در ایران اکران شده است که تعداد قابل توجهی از آنها کمدی، تعدادی فیلم دفاع مقدسی یا در حوزه مقاومت، چند فیلم کودک و انیمیشین است.
بر اساس تجربه ادوار گذشته فیلمهایی مناسب ارائه هستند که معمولا در جشنواره‌های معتبر جهانی به نمایش درآمده و یک شناخت بین‌المللی قبلی از آنها به وجود آمده است. جشنواره‌هایی مانند کن، ونیز، برلین، لوکارنو و تورنتو از مهمترین آنها هستند و بعد از آنها جشنواره های الف جهانی را می‌توان در این زمره دانست.
قدرت و اعتبار کمپانی پخش کننده و ایجاد کمپین تبلیغاتی برای معرفی فیلم در آمریکا از نکات مهم این ماجراست. چه‌بسا اگر کمپانی آمازون پخش آمریکای شمالی فیلم "فروشنده" فرهادی را در اختیار نداشت، شاید سرنوشت اسکار دوم در کارنامه ایران به گونه‌ای دیگر رقم می‌خورد.
پس هر فیلمی که بتواند در آمریکا کمپانی پخش کننده قویتری داشته باشد از شانس بالاتری برخوردار است. ولی آیا واقعا امسال اصلا چنین فیلمی وجود دارد؟
سال گذشته فیلم نگهبان شب رضا میرکریمی به عنوان نماینده ایران به اسکار فرستاده شد که از همان ابتدا معلوم بود هیچ شانسی برای انتخاب شدن حتی در لیست اولیه (15 فیلم مقدماتی) هم ندارد و همین اتفاق هم رخ داد.
سال 1401 فیلم جنگ جهانی سوم هومن سیدی نماینده ایران در اسکار بود و با وجود آن که این فیلم در جشنواره ونیز حضور داشت و حتی دو جایزه هم گرفته بود به همین لیست 15 فیلم مقدماتی راه پیدا نکرد چون آن شرکت پخش کننده خاص که بتواند آن را به شکلی جامع و فراگیر ارائه دهد وجود نداشت.
امسال فیلمهایی که در عرصه بین المللی به عنوان فیلمی از ایران یا سینمای ایران به جشنواره‌ها راه یافته باشند تقریبا وجود ندارد و فیلمهایی هم مانند «کیک محبوب من» که در بخش مسابقه جشنواره برلین حضور داشت یا پیر پسر ساخته اکتای براهنی هم اساسا به دلایل مختلف احتمال اکران در داخل کشور را ندارد.
محمد اطبایی، پخش‌کننده و کارشناس بین‌المللی سینمای ایران (مستقل‌های ایرانی) درباره معرفی نماینده امسال سینمای ایران به اسکار در کانال تلگرامی خود نوشت:
«با بررسی فیلم‌های به نمایش عمومی در آمده در بازه ۱۱ آبان سال گذشته تا امروز، ۴۸ فیلم به نمایش عمومی در آمده‌اند که بی‌تردید این آمار تا فرجه اعلام شده کمی بیشتر خواهد شد. فیلم‌های بخش هنر و تجربه بنا به ماهیت پخش و عدم استمرار در نمایش، نمی‌توانند واجد شرایط بررسی قرار بگیرند. متأسفانه هیچ کدام از ۴۸ فیلم تاکنون به نمایش درآمده را نمی‌توان دارای حداقل شانس برای این کارزار در نظر گرفت و شاید تنها سه فیلم «چرا گریه نمی کنی؟»، «بی بدن» و «مست عشق» را بتوان مورد بررسی قرار داد.»
از همین 3 فیلم اشاره شده هم واقعا هیچکدام هیچ شانسی در اسکار ندارند، نه در فستیوال معتبری بوده‌اند و نه کمپانی پخش کننده معتبر و نافذی در آمریکا پخش آنها را به عهده گرفته است.
یک زمانی هیأت انتخاب معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار در ترافیک میان فیلم‌های مختلف گیر می‌کردند ولی الان به زور هم نمی‌توان سه فیلم را لیست کرد!
برای مثال در سال 1397 حداقل 4 فیلم بسیار مطرح به عنوان کاندیداهای اصلی معرفی به اسکار وجود داشت: «متری شیش و نیم» سعید روستایی، «قصر شیرین» رضا میرکریمی، «شبی که ماه کامل شد» نرگس آبیار و «سرخپوست» نیما جاویدی که هر کدام به نوعی جالب توجه بودند و نکات قابل اعتنایی برای معرفی به اسکار داشتند که البته به دلایل نارضایتی و به توافق نرسیدن هیأت انتخاب نماینده سینمای ایران به مراسم اسکار، فیلم مستند «در جستجوی فریده» به کارگردانی آزاده موسوی و کوروش عطایی را به عنوان نماینده سینمای ایران برای معرفی به اسکار ۲۰۲۰ انتخاب کرد!
حال باید نشست و دید تا آخرین روزهای مهلت معرفی فیلم چه فیلم‌های جدیدی اکران خواهد شد که شاید از شانس بهتری برخوردار باشند اگرچه با رصد فیلم‌های 2 سال اخیر واقعا می‌توان گفت دست سینمای ایران برای معرفی فیلمی به اسکار واقعا خالی است.