در دنیای امروزه که قهوه به یکی از پرطرفدارترین نوشیدنی‌ها در میان اقشار مختلف مردم تبدیل شده است، شناخت ویژگی‌ها و خواص آن اهمیتی بیش از پیش یافته است. تغییر تمایلات مردم از چای به قهوه، نشان‌دهنده تحولی در فرهنگ نوشیدنی‌ها و ترجیحات ذائقه‌ای است. در این مطلب به بررسی طبع قهوه می‌پردازیم، تمام خواص این نوشیدنی را در مطلب «خواص و مضرات قهوه» بخوانید.
به گزارش چی شی، در فرهنگ طب سنتی، قهوه به دلیل طبع سرد و خشک خود شناخته شده است. این ویژگی‌ها باعث می‌شوند که مصرف قهوه برای افراد با مزاج گرم، مفید باشد. نوشیدن قهوه می‌تواند باعث تعادل در طبع گرم مزاجان شود. به خصوص، انواع مختلف قهوه مانند اسپرسو، ترک، سبز و عربیکا نیز همگی دارای طبع سرد و خشک می‌باشند.
این ویژگی موجب می‌شود که مصرف قهوه برای کاهش حرارت درونی بدن و جلوگیری از ایجاد اختلالات ناشی از گرما، مانند سوختن خون و صفرا، موثر باشد. علاوه بر این، قهوه در رقیق کردن خون و تسکین دردهای ناشی از حرارت درونی و باز کردن انسدادهای بدن نیز موثر است.
در مقابل، افراد با مزاج سرد باید در مصرف قهوه احتیاط کنند. مصرف قهوه در این افراد می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شود، از این رو توصیه می‌شود که همراه با مصلحات مصرف شود. یکی از بهترین مصلحات برای قهوه، زعفران است.
ترکیب قهوه با زعفران نه تنها طبع قهوه را متعادل می‌کند، بلکه طعم و بوی دلپذیری به آن می‌بخشد. طبع زعفران گرم است و به همین دلیل، هنگام دم کردن قهوه، اضافه کردن مقداری زعفران به آن توصیه می‌شود. سایر مصلحاتی که می‌توان برای قهوه استفاده کرد شامل گلاب، روغن پسته و زنجبیل است.
مصرف بیش از اندازه قهوه می‌تواند عوارض جانبی مختلفی داشته باشد. این عوارض شامل زردی پوست، نفخ، بی‌خوابی، کاهش وزن، کولیت روده، بواسیر و کاهش میل جنسی می‌باشد. بنابراین، مهم است که مصرف قهوه در حد اعتدال باشد تا از این عوارض جانبی پیشگیری شود.
در بازار، دو نوع قهوه وجود دارد: قهوه سبز یا خام و قهوه بو داده. این دو نوع از نظر ترکیبات شیمیایی متفاوت هستند. ترکیبات قهوه شامل آب، مواد قندی، چربی، سلولز و کافئین است. قهوه حاوی آلکالوئیدهایی مانند آدنین، گزانتین، گوانین و هایپو گزانتین است که همگی بر خواص و فواید آن تأثیرگذار هستند.
مطالعات نشان داده‌اند که مصرف قهوه می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهد. دیابت نوع 2، که به دلیل افزایش قند خون ناشی از مقاومت به انسولین یا کاهش تولید انسولین رخ می‌دهد، در افرادی که به طور مرتب قهوه مصرف می‌کنند، 23 تا 50 درصد کمتر رایج است. این اثر محافظتی می‌تواند به دلیل وجود ترکیبات خاص در قهوه باشد.
نوشیدن قهوه فرایندی بیش از صرف نوشیدنی گرم است؛ در واقع، یک فعالیت محرک برای بدن و ذهن به شمار می‌آید. کافئین موجود در قهوه پس از جذب در خون، راه خود را به مغز باز می‌کند و باعث تحریک و فعال‌سازی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند نوراپی‌نفرین و دوپامین می‌شود.
این فرآیند نه تنها سطح انرژی و هوشیاری فرد را افزایش می‌دهد، بلکه به بهبود عملکرد مغزی، تقویت حافظه و بهبود خلق و خو کمک می‌کند. قهوه به عنوان یک ماده تقویت‌کننده ذهنی عمل می‌کند و می‌تواند در افزایش کیفیت فعالیت‌های روزانه نقش مهمی داشته باشد.
دانه‌های قهوه، منبعی غنی از مواد مغذی و ویتامین‌های متعدد هستند. برای مثال، یک فنجان قهوه استاندارد حاوی مقادیر قابل توجهی از ویتامین‌های گروه B، منگنز، پتاسیم، منیزیم و نیاسین است. این مواد مغذی، که برای عملکرد بهینه بدن ضروری هستند، در صورت مصرف روزانه 2 تا 3 فنجان قهوه، به میزان کافی در بدن تامین می‌شوند. این نکته به ویژه برای کسانی که به دنبال منابع غذایی غنی از مواد مغذی هستند، اهمیت دارد.
تحقیقات علمی بر این موضوع تاکید دارند که مصرف مداوم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر را تا 65 درصد کاهش دهد. آلزایمر که با زوال عقلی و کاهش توانایی‌های شناختی همراه است، بیشتر در افراد بالای 65 سال مشاهده می‌شود. قهوه با افزایش سطح دوپامین، به حفظ عملکرد نورون‌های مغزی کمک کرده و در نتیجه، از زوال عقلی پیشگیری می‌کند.
قهوه به عنوان یک نشاط‌آور طبیعی شناخته می‌شود. مصرف منظم و روزانه قهوه می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی را کاهش دهد. این خاصیت قهوه به دلیل تاثیرات مثبت آن بر روی سطح انرژی و خلق و خوی افراد است. توصیه می‌شود که حداقل روزانه 2 فنجان قهوه نوشیده شود تا از این فواید بهره‌مند شوید.
قهوه همچنین می‌تواند تاثیر مثبتی بر سلامت کبد داشته باشد. افرادی که به طور مرتب 4 فنجان قهوه در روز می‌نوشند، 80 درصد کمتر احتمال دارد که به بیماری‌های کبدی مانند هپاتیت و کبد چرب مبتلا شوند. این اثر به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی قهوه است که به حفظ عملکرد سالم کبد کمک می‌کند.
کافئین موجود در قهوه بر سیستم عصبی تاثیر گذار است و فرایند تجزیه چربی‌ها در سلول‌های چربی را تحریک می‌کند. این امر منجر به افزایش آزادسازی انرژی و بهبود عملکرد بدنی می‌شود.
همچنین، مصرف قهوه موجب افزایش سطح آدرنالین در خون می‌شود که این خود باعث افزایش مقاومت بدن در برابر استرس‌های فیزیکی می‌گردد. توصیه می‌شود که برای بهره‌مندی از این اثرات، نیم ساعت قبل از انجام فعالیت‌های ورزشی یک فنجان قهوه میل شود.
یکی از خواص قابل توجه قهوه تاثیر آن بر سلامتی و پیشگیری از برخی انواع سرطان است. قهوه به ویژه در کاهش خطر ابتلا به سرطان کبد و سرطان روده بزرگ مفید است. این خاصیت به دلیل وجود ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی در قهوه است که می‌تواند رشد غیرقابل کنترل سلول‌های سرطانی را محدود کند.
تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف منظم قهوه می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را در زنان کاهش دهد. در حالی که کافئین به طور موقت فشار خون را افزایش می‌دهد، مصرف منظم قهوه این اثر را تا حدودی خنثی می‌کند. این امر نشان می‌دهد که قهوه می‌تواند بخشی از یک سبک زندگی سالم باشد.
مصرف قهوه نه تنها برای فعال‌سازی سیستم عصبی مفید است، بلکه تاثیر مثبتی نیز بر روی عملکرد دستگاه هاضمه دارد. قهوه باعث تحریک فعالیت دستگاه گوارش می‌شود و می‌تواند در روند هضم غذا کمک‌رسان باشد.
هرچند کمتر شناخته شده، قهوه خواص تب‌بری نیز دارد. کافئین موجود در قهوه می‌تواند در کاهش دمای بدن و تسکین علائم تب موثر باشد. این امر قهوه را به یک گزینه طبیعی و کمک‌کننده در درمان تب تبدیل می‌کند.
مصرف قهوه می‌تواند تاثیر مثبتی بر جذب برخی مواد معدنی مانند کلسیم و پتاسیم داشته باشد. این نوشیدنی، به دلیل داشتن ترکیباتی که به جذب بهتر این مواد کمک می‌کند، می‌تواند در بهبود سلامت استخوان‌ها و عملکرد عضلانی موثر باشد. افزایش جذب کلسیم و پتاسیم از طریق مصرف قهوه، به ویژه برای افرادی که نیاز به تقویت سیستم اسکلتی و عضلانی خود دارند، مفید است.
قهوه به عنوان یک ماده محرک، می‌تواند در کاهش برخی از اثرات منفی ناشی از مصرف بیش از حد الکل موثر باشد. کافئین موجود در قهوه با تحریک سیستم عصبی مرکزی، به کاهش خستگی و بهبود وضعیت هوشیاری کمک می‌کند. این ویژگی‌ها می‌توانند در کاهش برخی علائم مسمومیت الکلی مانند خواب‌آلودگی و کاهش تمرکز موثر باشند.
قهوه دارای خواص ضدباکتریایی و ضدعفونی‌کننده است. این خواص می‌توانند در پیشگیری و درمان برخی عفونت‌ها مفید باشند. با این حال، مصرف قهوه به تنهایی نمی‌تواند جایگزین درمان‌های پزشکی شود، اما به عنوان یک روش کمکی می‌تواند در کاهش برخی عفونت‌ها موثر باشد.
قهوه توانایی افزایش مقاومت و استقامت ورزشکاران را دارد. کافئین موجود در قهوه با تحریک سیستم عصبی، انرژی بیشتری در بدن آزاد کرده و این امر به ورزشکاران کمک می‌کند تا برای مدت زمان طولانی‌تر و با کارایی بالاتر فعالیت کنند. مصرف قهوه قبل از تمرینات ورزشی می‌تواند به بهبود عملکرد و افزایش تحمل بدنی کمک کند.
گرد قهوه دارای خواصی است که می‌تواند در فرآیند بهبودی سوختگی‌ها موثر باشد. این خواص شامل ضدالتهابی و تسریع در ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده است. با این حال، استفاده از قهوه به عنوان درمان اولیه برای سوختگی‌ها توصیه نمی‌شود و باید همراه با مشورت پزشکی صورت گیرد.
قهوه می‌تواند نقشی در حفظ سلامت دندان‌ها داشته باشد. ترکیبات موجود در قهوه می‌توانند به پیشگیری از فساد و کرم خوردگی دندان‌ها کمک کنند. این خاصیت به دلیل وجود ترکیبات ضدباکتریایی در قهوه است که می‌تواند در کاهش رشد باکتری‌های مضر دهان موثر باشد.
قهوه با داشتن کافئین، توانایی تقویت دستگاه عصبی مرکزی را دارد. این امر منجر به بهبود درک مسائل، افزایش سرعت انتقال پیام‌های عصبی و افزایش هوشیاری و تمرکز در افراد می‌شود. نتیجه این فرآیند، افزایش سطح شادابی و نشاط در فرد است که در عملکرد روزانه و توانایی‌های شناختی تاثیر مثبت دارد.
دم کرده قهوه به دلیل داشتن ترکیبات خاص خود، می‌تواند در صاف و رقیق کردن اخلاط سوداوی موثر باشد. این فرآیند به تعادل بیشتر در سیستم بدن کمک می‌کند و می‌تواند در کاهش برخی از علائم نامطلوب ناشی از تراکم این اخلاط، مانند سردرد یا خستگی، موثر باشد.
قهوه‌ای که غلیظ و تلخ باشد، می‌تواند خاصیت قابض داشته باشد و در نتیجه، در درمان اسهال موثر واقع شود. این خاصیت به دلیل ترکیبات موجود در قهوه است که بر روی دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارند و می‌توانند به تنظیم عملکرد روده کمک کنند.
افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی و قلبی باید در مصرف قهوه احتیاط کنند، زیرا کافئین موجود در قهوه می‌تواند بر روی این بیماری‌ها تاثیر منفی داشته باشد. برای این گروه از افراد، قهوه‌هایی با میزان کمتر کافئین در بازار موجود است که می‌تواند گزینه‌ای مناسب‌تر باشد. این نوع قهوه با کاهش میزان کافئین، خطرات احتمالی را کاهش می‌دهد و امکان لذت بردن از قهوه را بدون تاثیر منفی بر سلامتی فراهم می‌کند.
افرادی که از بیماری‌های عفونی رنج می‌برند یا در دوران نقاهت هستند، باید در مصرف قهوه دقت نمایند. مصرف قهوه در این دوران می‌تواند بر روی فرآیند بهبود تاثیر منفی داشته باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که در این دوران از مصرف قهوه خودداری شود تا بدن فرصت کافی برای بازیابی سلامتی خود را داشته باشد.
مصرف بیش از اندازه قهوه در زنان باردار می‌تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد. از جمله این خطرات، افزایش احتمال سقط جنین و بروز عفونت‌های ادراری است. کافئین موجود در قهوه می‌تواند تاثیرات منفی بر جنین و سلامت مادر داشته باشد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که زنان باردار مصرف قهوه را به حداقل برسانند یا از نوشیدنی‌های بدون کافئین استفاده کنند.
مصرف زیاد و افراطی قهوه می‌تواند به ریزش مو منجر شود. کافئین به دلیل تاثیراتی که بر روی سیستم هورمونی و گردش خون دارد، می‌تواند در برخی افراد باعث تضعیف فولیکول‌های مو و در نتیجه ریزش مو شود. برای افرادی که نگران سلامت موهای خود هستند، محدود کردن مصرف قهوه می‌تواند راهکار مناسبی باشد.
افرادی که از ورم پروستات رنج می‌برند، باید در مصرف قهوه دقت کنند. کافئین می‌تواند باعث تشدید علائم ورم پروستات شود. به همین دلیل، کاهش مصرف قهوه یا انتخاب جایگزین‌های بدون کافئین می‌تواند در کاهش علائم مفید باشد.
افراد مبتلا به دردهای مفصلی نیز باید در مصرف قهوه احتیاط کنند. کافئین ممکن است باعث تشدید التهاب و درد در مفاصل شود. کاهش مصرف قهوه یا جایگزین کردن آن با نوشیدنی‌های دیگر می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
برای افرادی که از بیماری‌های مرتبط با ورم شرائین، مانند روماتیسم رنج می‌برند، مصرف قهوه توصیه نمی‌شود. کافئین ممکن است باعث تشدید التهاب و ورم در این بیماری‌ها شود. بهتر است این گروه از افراد از مصرف قهوه خودداری کنند یا به جایگزین‌های سالم‌تر روی آورند.
برای زنانی که در دوران قاعدگی دچار مشکلاتی مانند درد یا ناراحتی می‌شوند، مصرف قهوه ممکن است این علائم را تشدید کند. کافئین می‌تواند باعث افزایش تنش و ناراحتی در این دوران شود. به همین دلیل، کاهش یا خودداری از مصرف قهوه در این دوران می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
برای افرادی که تجربه سکته قلبی یا مغزی داشته‌اند، اهمیت زیادی دارد که در مصرف قهوه احتیاط کنند. کافئین موجود در قهوه می‌تواند بر سیستم قلبی-عروقی تاثیر گذار باشد، و در این افراد ممکن است خطر تکرار سکته را افزایش دهد. بنابراین، توصیه می‌شود که این گروه از افراد مصرف قهوه خود را به حداقل ممکن محدود کنند یا به دنبال جایگزین‌های بدون کافئین باشند.
افرادی که با مشکل جوش صورت و آکنه روبرو هستند، باید در مصرف قهوه دقت کنند. کافئین می‌تواند باعث تحریک غدد چربی شده و در نتیجه به تشدید جوش و آکنه کمک کند. به همین دلیل، کاهش یا حذف قهوه از رژیم غذایی می‌تواند به کاهش و بهبود شرایط پوستی کمک کند.
مصرف حتی یک فنجان قهوه در روز می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. برای افراد مبتلا به فشار خون بالا، این امر می‌تواند خطرناک باشد و شرایط سلامت آنها را بیشتر تهدید کند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که این افراد مصرف قهوه خود را محدود کرده یا به جایگزین‌های سالم‌تری مانند چای سبز یا دم‌نوش‌های گیاهی روی آورند.
افراد مبتلا به نقرس باید در مصرف قهوه احتیاط کنند. کافئین ممکن است باعث تحریک و تشدید علائم نقرس شود. بنابراین، کاهش یا حذف قهوه از برنامه غذایی می‌تواند به کنترل بهتر این بیماری کمک کند.
مصرف قهوه در افراد مبتلا به پوکی استخوان نیز باید با احتیاط صورت گیرد. کافئین می‌تواند با کاهش جذب کلسیم در بدن، به تضعیف استخوان‌ها کمک کند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که این گروه از افراد مصرف قهوه خود را محدود کنند تا از تاثیر منفی آن بر سلامت استخوان‌ها جلوگیری شود.
یکی از جنبه‌های مهم در مورد تاثیر قهوه بر سلامت روانی، پتانسیل آن در ایجاد یا تشدید وسواس و احساس مالیخولیا است. کافئین موجود در قهوه با افزایش فعالیت سیستم عصبی مرکزی، می‌تواند در برخی افراد منجر به افزایش اضطراب، نگرانی و حتی افکار وسواسی شود.
این وضعیت به خصوص در افرادی که به طور طبیعی مستعد این شرایط هستند یا در دوره‌هایی که تحت استرس و فشار روانی قرار دارند، بیشتر مشاهده می‌شود. مصرف بیش از حد قهوه همچنین می‌تواند به احساس غم و مالیخولیا دامن زده و موجب تشدید این شرایط شود.
بنابراین، توصیه می‌شود که افرادی که مستعد این شرایط هستند یا از اضطراب و وسواس رنج می‌برند، مصرف قهوه خود را محدود کنند یا به جایگزین‌هایی با کافئین کمتر یا بدون کافئین روی آورند. این اقدام می‌تواند به حفظ تعادل روانی و کاهش احتمال بروز و تشدید این علائم کمک کند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که قهوه، نوشیدنی محبوب و پرمصرف در سراسر جهان، تاثیرات گوناگونی بر سلامت جسمی و روانی افراد دارد. مصرف متعادل قهوه می‌تواند فوایدی همچون بهبود عملکرد شناختی، افزایش انرژی و حتی کاهش خطر برخی بیماری‌ها را به همراه داشته باشد.
با این حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند موجب افزایش اضطراب، وسواس، فشار خون و حتی تشدید برخی از شرایط پزشکی شود. بنابراین، مهم است که افراد با در نظر گرفتن شرایط جسمانی و روانی خود، مصرف قهوه را به نحوی تنظیم کنند که بیشترین سود را برای سلامتی خود به دست آورند.