تحلیلی بر حوزه کسب و کار ایران

محیط کسب و کار به دلیل نقش مهم آن در توسعه سازمانی و تحول اقتصادی، توجه زیادی را جلب کرده است. این محیط شامل عوامل و شرایط نهادی و تنظیمی است که بر فعالیت‌های اقتصادی بنگاه‌ها تأثیر می‌گذارد.

 

بانک جهانی محیط کسب و کار را به چهار بعد کلیدی تقسیم می‌کند: محیط بازار، محیط دولتی، محیط حقوقی و سیاستی، و محیط انسانی.یک محیط بازار عادلانه و رقابتی فرصت‌های برابر را فراهم کرده، رقابت را تشدید می‌کند و بنگاه‌ها را به ارتقای عملیات و سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه تشویق می‌کند.

 

یک محیط دولتی کارآمد و شفاف، هزینه‌های غیرضروری و رفتارهای جستجوی رانت را کاهش داده و منابع را به سمت فعالیت‌های تولیدی هدایت می‌کند. روابط مثبت دولت-کسب و کار و رویه‌های ساده تأیید نیز نوآوری را تقویت می‌کند. یک محیط حقوقی و سیاستی عادلانه و شفاف، ثبات و قابلیت پیش‌بینی را برای مشاغل ایجاد کرده و سرمایه‌گذاری بیشتر در تحقیق و توسعه را تشویق می‌کند. 

 

حفاظت از حقوق مالکیت نیز نقش مهمی در کاهش خطر نشت دانش و افزایش ارزش اقتصادی نوآوری‌ها دارد. یک محیط انسانی باز و فراگیر، فرهنگی مساعد برای نوآوری ایجاد می‌کند. این محیط همچنین سرمایه‌گذاری خارجی و تبادل دانش را تسهیل کرده و نوآوری فناورانه در بنگاه‌ها را تحریک می‌کند. بدین ترتیب هر چه یک کسب و کار محیطی را که در آن فعالیت می‌کند بهتر درک کند، شانس موفقیت آن در دنیای رقابتی بیشتر است. با درک این عوامل خارجی، یک کسب و کار می‌تواند تغییرات را پیش‌بینی کند، استراتژی‌های خود را تنظیم کند و رقابتی باقی بماند.

ایران با جمعیتی بالغ بر ۸۵ میلیون نفر و منابع طبیعی غنی، موقعیتی استراتژیک و تاریخی در منطقه دارد که علی‌رغم برخورداری از پتانسیل‌های اقتصادی چشمگیر، با چالش‌های متعددی در فضای کسب و کار مواجه است که بر فعالیت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری خارجی سایه افکنده است. اقتصاد ما به عنوان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهای منطقه خاورمیانه، متکی به منابع طبیعی به‌ویژه نفت و گاز است. 

 

با این حال، نوسانات قیمت نفت، تحریم‌های بین‌المللی و مشکلات ساختاری داخلی موجب شده‌اند که اقتصاد کشور با چالش‌های متعددی روبه‌رو باشد. نرخ تورم بالا، بیکاری و عدم ثبات اقتصادی از جمله مشکلات عمده‌ای هستند که کسب و کارها با آن مواجه‌اند. از طرفی شرایط سیاسی ایران به‌دلیل تنش‌های بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی، به شدت بر محیط کسب و کار تأثیر گذاشته است. تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و سایر کشورهای غربی، دسترسی ایران به بازارهای جهانی و سرمایه‌گذاری‌های خارجی را محدود کرده و این موضوع به نوبه خود بر رشد و توسعه کسب و کارها تأثیر منفی داشته است و فشار زیادی بر اقتصاد این کشور وارد کرده‌ است.

 

اگرچه، نشانه‌هایی از بهبود تدریجی در برخی دوره ها مشاهده می‌شود و نتیجه آن در شاخص تولید ناخالص داخلی (GDP) نمایان می شود اما بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران که شامل نفت و گاز، پتروشیمی، کشاورزی، تولید و خدمات است، همواره دچار چالش های پیش گفته می باشد. لذا نظر به وجود سهم قابل توجه بخش نفت و گاز درGDP، دولت در تلاش است تا وابستگی به این بخش را کاهش داده و تنوع اقتصادی را افزایش دهد. یکی از آنها افزایش سهم مالیات در GDP است.

 

نظام مالیاتی ایران نسبتاً پیچیده است و شامل مالیات‌های مختلفی از جمله مالیات بر درآمد، مالیات بر ارزش‌افزوده، مالیات بر دارایی و عوارض گمرکی می‌شود. نرخ مالیات بر درآمد برای اشخاص حقیقی از ۱۰ تا ۳۵ درصد متغیر است و نرخ مالیات بر ارزش افزوده ۹ درصد است. در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای ساده‌سازی نظام مالیاتی و کاهش نرخ مالیات‌ها انجام گرفته است، با این حال، هنوز هم موانعی برای کسب و کارها وجود دارد.

 

مالیات بر درآمد: این مالیات بر درآمدهای کسب و کارها و افراد اعمال می‌شود و یکی از منابع اصلی درآمد دولت است. نرخ‌های مالیاتی بالا می‌تواند بار مالی سنگینی بر دوش کسب و کارها بگذارد و موجب کاهش انگیزه برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی شود.

 

مالیات بر ارزش‌افزوده: این مالیات بر کالاها و خدمات اعمال می‌شود و تأثیر مستقیمی بر قیمت‌ها و هزینه‌های تولید دارد. افزایش نرخ مالیات بر این بخش می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌ها و در نتیجه کاهش تقاضای مصرف‌کنندگان شود.

 

مالیات‌های محلی و منطقه‌ای: این مالیات‌ها ممکن است بسته به منطقه جغرافیایی و نوع فعالیت کسب و کار متفاوت باشد. وجود تفاوت‌های زیاد در نرخ‌های مالیاتی می‌تواند موجب پیچیدگی‌های اجرایی و افزایش هزینه‌های انطباق شود.

شرایط اقتصادی، سیاسی و مالیاتی ایران تأثیر قابل توجهی بر فضای کسب و کار دارد. برخی از چالش‌های کلیدی که کسب‌وکارها با آن مواجه هستند عبارتند از:

 

تحریم‌های بین‌المللی: تحریم‌های اقتصادی و تجاری تأثیرات منفی بسیاری بر اقتصاد کشور داشته و دسترسی به بازارهای جهانی و فناوری‌های پیشرفته را محدود کرده است.

 

بوروکراسی و مقررات دست و پاگیر: پیچیدگی‌های اداری و قوانین غیرشفاف، ایجاد و اداره کسب و کار را دشوار می‌سازد.

 

عدم ثبات اقتصادی: نوسانات نرخ ارز و تورم بالا، برنامه‌ریزی و پیش‌بینی‌های مالی را برای کسب و کارها چالش‌برانگیز می‌کند.

 

نظام مالیاتی پیچیده: پیچیدگی‌ها و نرخ‌های بالای مالیاتی می‌تواند بار مالی سنگینی بر کسب و کارها تحمیل کند و انگیزه‌های سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

 

فساد: فساد اداری یک مشکل جدی در ایران است که می‌تواند بر هزینه‌های انجام کسب و کار و دسترسی به فرصت‌ها تأثیر بگذارد.

 

محدودیت‌های مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی: تحریم‌ها و محدودیت‌های قانونی سرمایه‌گذاری خارجی را در کشور ما دشوار ساخته است.

اصلاحات اقتصادی: اصلاحات اقتصادی جامع، از جمله ساده‌سازی نظام مالیاتی، کاهش بوروکراسی و مبارزه با فساد از جمله اصلاحات اقتصادی است.

 

حمایت از بخش خصوصی: دولت باید با ارائه مشوق‌های مالی و قانونی به سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، از بخش خصوصی حمایت کند.

 

توسعه زیرساخت‌ها: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کلیدی مانند حمل و نقل، انرژی و ارتباطات تا هزینه‌های انجام کسب و کار را کاهش یابد.

 

پیوند با بازارهای جهانی: انعقاد معاهدات تجاری و رفع موانع تجارت خارجی می‌تواند به کشور در پیوند با بازارهای جهانی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمک کند.

حوزه کسب و کار در ایران با وجود چالش‌های فراوان، دارای پتانسیل‌های قابل توجهی برای رشد و توسعه است. بهبود شرایط سیاسی و اقتصادی، کاهش بوروکراسی، اصلاح نظام مالیاتی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب می‌تواند به بهبود محیط کسب و کار در ایران و جذب سرمایه‌گذاری‌های بیشتر کمک کند. این گزارش تلاش داشت تصویری کوتاه از وضعیت کسب و کار در ایران ارائه دهد و به تحلیل چالش‌ها و فرصت‌های موجود بپردازد. امید است که این تحلیل بتواند مبنای تصمیم‌گیری‌های استراتژیک در زمینه کسب و کار در ایران قرار گیرد.

 

 

 

Dong, Z., & Zhang, Z. (2022). Does the business environment improve the sustainable development of enterprises?. Sustainability, ۱۴(۲۰), ۱۳۴۹۹٫

 

Slesman, L., Abubakar, Y. A., & Mitra, J. (2021). Foreign direct investment and entrepreneurship: does the role of institutions matter?. International Business Review, ۳۰(۴), ۱۰۱۷۷۴٫

 

Wang, N., Cui, D., & Dong, Y. (2023). Study on the impact of business environment on private enterprises’ technological innovation from the perspective of transaction cost. Innovation and Green Development, ۲(۱), ۱۰۰۰۳۴٫

 

Williams, C. C., Martinez-Perez, A., & Kedir, A. (2016). Does bribery have a negative impact on firm performance? A firm-level analysis across 132 developing countries. International Journal of Entrepreneurial Behavior & Research, ۲۲(۳), ۳۹۸-۴۱۵٫

 

Wu, C., & Lin, J. (2022). The relationship between business environment and single champion enterprise entrepreneurship. Frontiers in Psychology, ۱۲, ۷۸۸۰۵۳٫

 

https://www.amar.org.ir/

 

https://www.imf.org/en/Countries/IRN

 

https://www.eghtesadonline.com/