در جریان آتش‌سوزی‌های تابستان سیاه استرالیا در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، یک داستان عجیب در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد: وامبت‌ها حیوانات دیگر را به داخل لانه‌های زیرزمینی خود هدایت کردند تا برای فرار از آتش‌سوزی به آن‌ها کمک کنند.
به گزارش فرادید، این داستان آنقدر خیالی به نظر می‌رسد که نمی‌توان آن را باور کرد. متخصصان نیز به سرعت داستان قهرمانی و فداکاری وامبت‌ها را رد کردند. اما اصل ماجرا چیست؟
از قرار معلوم، لانه‌های وامبت‌ها پیچیده‌تر از آن چیزی است که دانشمندان پیش از این تصور می‌کردند. این کیسه‌داران عضلانی از موجودات دیگر در خانه‌های خود استقبال نمی‌کنند، اما طبق مقاله‌ای که ماه می در مجله «پستاندارشناسی» منتشر شد، اتاق‌های زیرزمینی آن‌ها منابع مهم سرپناه، غذا و آب برای سایر موجودات است.
محققان برای این مطالعه، روی سیستم‌های گودال زیرزمینی گسترده ایجاد شده توسط وامبت‌های معمولی (Vombatus ursinus) در جنگل‌های جنوب شرقی استرالیا تمرکز کردند؛ همان منطقه‌ای که به شدت به خاطر آتش‌سوزی‌های تابستان سیاه سوخت.
وامبت‌های معمولی دارای پاهای کوتاه، موهای زبر، گوش‌های گرد و کیسه‌هایی برای نگه داشتن بچه‌هایشان هستند. این موجودات قوی اگرچه جثه کوچکی دارند، می‌توانند تا سه فوت طول و ۸۵ پوند وزن داشته باشند، مانند سگی با جثه متوسط! افزون بر این، مدفوع آن‌ها به شکل مکعب‌هایی است که تا همین اواخر، دانشمندان را گیج کرده بود.
وامبت‌ها از چنگال و دندان‌های خود برای حفر شبکه‌های گودالی پیچیده استفاده می‌کنند که به آن‌ها کمک می‌کند در تابستان‌های گرم استرالیا خنک بمانند.
محققان ۵۶ دوربین ردیابی را نزدیک آلبری، نیو ساوث ولز کار گذاشتند که نیمی از آن‌ها به سمت لانه‌های وامبت‌ها و نیمی به سمت مناطقی با پوشش گیاهی مشابه اما بدون لانه تنظیم شده بودند. آن‌ها دوربین‌ها را بین مکان‌هایی با درجات مختلف آسیب ناشی از آتش توزیع کردند.
این دوربین‌ها از ژوئن ۲۰۲۱ تا آوریل ۲۰۲۲ شبانه‌روز فعال بودند و مجموعاً ۷۴۶۶۷۴ عکس از جمله ۳۷۰۸۴۵ عکس با حضور حیوانات را ثبت کردند. پس از غربال تصاویر، ۵۶ گونه حیوان در لانه‌های وامبت شناسایی شد که شامل ۱۹ نوع پستاندار، ۳۳ پرنده و چهار خزنده می‌شد.
از ۵۶ حیوان، ۴۷ گونه بومی بودند از جمله موش‌های بوته‌ای، آنتیکاینس‌های چابک، بزمجه‌های نواری و بلدرچین‌های بوته‌ای رنگی و ۹ گونه معرفی شدند.
به طور کلی، دوربین‌ها در مناطق لانه‌دار نسبت به مکان‌های بدون لانه، گونه‌های پستاندار را بیشتر ثبت کردند. پستانداران کوچکتر از پستانداران بزرگتر بیشتر بودند، از جمله کانگوروها و والابی‌ها که به نظر می‌رسید از لانه‌ها دوری می‌کردند، شاید به این دلیل که وامبات‌ها قلمروطلب هستند.
برخی از حیوانات صرفاً گودال‌ها را وارسی می‌کردند، در حالی که برخی دیگر در حال ورود و خروج از لانه‌ها مشاهده شدند. پس از اینکه بارندگی به سیستم‌های زیرزمینی سرازیر شد، برخی از حیوانات از آن‌ها به عنوان آبخوری برای نوشیدن و حمام کردن استفاده کردند. نزدیک به دوازده گونه در حال خوردن در داخل یا اطراف لب لانه‌ها دیده شدند.
گرانت لینلی، یکی از نویسندگان این مطالعه و بوم‌شناس دانشگاه چارلز استورت در استرالیا، می‌گوید: «وامبت‌ها خاک، ویژگی‌های جغرافیایی و پوشش گیاهی اطراف لانه‌هایشان را تغییر می‌دهند. آن‌ها تن‌ها خاک را برای ساختن یک لانه جابجا می‌کنند و مدفوع آن‌ها سبب افزایش سطح نیتروژن می‌شود که پوشش گیاهی را تقویت می‌کند. ما تصور می‌کنیم این تغییرات، فرصت جستجوی علوفه را برای حشره‌خواران کوچک و همه‌چیزخواران افزایش می‌دهد.»
حضور حیوانات کوچک، به نوبه خود، ممکن است شکارچی‌های بزرگ‌تری را جذب کند، بنابراین لانه‌ها می‌توانند اثرات دامنه‌دار و فراگیری در زنجیره غذایی بالا و پایین داشته باشند.
دوربین‌های ردیاب چندین گونه را در حال عبور و مرور در لانه‌های وامبت‌ها ضبط کردند. بزمجه نواری (بالا سمت چپ)، اکیدنا منقار کوتاه (بالا وسط)، والابی مردابی (بالا سمت راست)، والابی گردن قرمز (پایین سمت چپ)، سنگ‌چشم‌باسترک طوسی (پایین وسط) و کلاغ زنگی ابلق (پایین سمت راست)
با توجه به طیف گسترده‌ای از روش‌های تعامل حیوانات با لانه‌ها، این سازه‌ها می‌توانند به عنوان «یک ایربی‌ان‌بی (بازار اجاره مکان‌های اقامتی) یا یک سوپرمارکت» عمل کنند.
این یافته‌ها پشتیبان ایده محافظت از وامبات‌هاست که از زمان استعمار اروپا به طور قابل‌توجهی کاهش یافته‌اند.
با بدتر شدن آتش‌سوزی‌های جنگلی در بحبوحه تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های انسان، این موجودات قوی ممکن است اطلاعات ارزشمندی در مورد چگونگی سازگاری موجودات با تغییرات ارائه دهند.
وامبات‌ها با حفره‌های بزرگ، خنک و طولانی مدت خود، برای جامعه گسترده‌ترشان ارزشمند هستند.