هرچند دلایل متعددی از جمله ایجاد ارتشی متفاوت و منسجم در موفقیت مغولها در جنگ اثر گذار بود اما دلایل علمی نیز پشت این پیشتازی و تصرف و تسخیر سریع مناطق و کشورها وجود داشت.
به گزارش یورونیوز، آب و هوا در استپ (سبزدشت)، منجر به افزایش تعداد و نیز هیکل قوی اسب‌های جنگی، دام‌ها و حیوانات وحشی شکاری شد که به مغولها اجازه داد غذای بیشتری تولید کنند و با اسب‌های بزرگ‌تر و قوی‌تری به میدان جنگ بروند.
هنگامی که چنگیز خان درگذشت، امپراتوری مغول بخش‌های زیادی از سواحل اقیانوس آرام تا سواحل دریای خزر را به تصرف خود درآورده بود.
وقتی مغولها به لهستان و مجارستان رسیدند، حکومت‌ها در اروپای غربی، نیروی عظیمی را برای مقابله با آنها گرد آوردند.
مغولها که در آن زمان تحت فرمان اوگتای خان بودند در سال ۱۲۴۱ میلادی موفق شدند مجارها را در رودخانه ساجو شکست دهند اما مرگ ناگهانی اوگتای خان پیشروی آنها را قبل از رسیدن به وین متوقف کرد.
بسیاری از مورخان دلیل این توقف ناگهانی را بازگشت باتو، فرمانده مغول از اروپا و انتخاب رهبر جدید برای مغولها می‌دانند اما دانشمندان اخیرا مطالعه‌ای را انجام دادند که نشان می‌دهد احتمالا دلیل دیگری نیز برای این توقف وجود داشته است.
بر اساس این مطالعه جدید، به نظر می‌رسد هرچند شرایط اقلیمی و محل زندگی مغولها به آنها کمک کرده بود تا بر فتوحات خود بیافزایند اما در عین حال باعث شده بود آنها تنها در شرایط آب و هوایی خاصی، بتوانند دشمن خود را شکست دهند.
براساس یافته‌های تاریخی، باتو هرگز به پایتخت مغولها در قراقروم بازنگشت، در عوض در اروپای شرقی ماند تا بر منطقه‌ای که در جنوب روسیه امروزی فتح کرده بود، حکومت براند.
دانشمندان برای که بدانند آیا شرایط آب و هوایی در تصمیم مغولها تاثیر گذار بوده است یا خیر، حلقه‌های سالیانه درختان را در مجارستان بررسی کردند.
درخت‌گاه‌شماری یا مطالعه و تحلیل حلقه‌های رشد سالانه درخت، روشی است برای تعیین تغییرات اقلیمی در دوره‌های گذشته. براساس این روش هر چقدر حلقه تشکیل شده ضخیم‌تر باشد یعنی در آن سال میزان بارندگی بیشتر بوده و اگر حلقه نازک‌تر باشد یعنی میزان بارندگی در آن سال کم‌تر بوده است.
محققان در بررسی‌های خود متوجه شدند که پس از مرگ اوگتای به مدت سه سال آب و هوا در آن منطقه به صورت غیرعادی مرطوب بوده است. بنابراین مغولها مجبور بودند به جای دشت‌های سرسبز در مرداب‌ها و باتلاق‌ها به پیشروی خود ادامه دهند که برای آنها و تاکتیک‌های جنگی که استفاده می‌کردند مناسب نبود.
شرایط آب و هوایی مرطوب راه رفتن را برای جنگجویان و اسب‌‌هایشان سخت کرده بود و همچین باعث شده بود تدارکات جنگی به سختی حمل شوند به همین دلیل احتمالا آنها عملا دیگر نمی‌توانستند پیشروی کنند.
مطالعات تاریخی نشان می‌دهند که مغولها پس از آن به سمت جنوب پیشروی کردند، جایی که هوا خشک‌تر بود و جاده‌ها و دشت‌ها برای جابه‌جایی انسان‌ها و حیوانات مناسب‌تر بود.