محسن اکبرزاده دکتری معماری اسلامی*
فارغ از هر قضاوت و نیت خوانی در ماجرای بوستان قیطریه، فاصله ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری مساجد موجود از بوستان محل تامل جدی از منظر فقهی احداث مسجد است.
در آیات ۱۰۷ و ۱۰۸ سوره توبه می خوانیم: [گروهى ديگر از آن‌ها] كسانى هستند كه مسجدى ساختند براى زيان [به مسلمانان] و [تقويت] كفر و تفرقه ميان مؤمنان و كمينگاه براى كسى كه با خدا و پيامبرش از پيش مبارزه كرده بود. آن‌ها سوگند ياد مى‌كنند كه نظرى جز نيكى [و خدمت] نداشته‌ايم؛ اما خداوند گواهى مى‌دهد كه آن‌ها دروغ‌گو هستند.
هرگز در آن قيام [و عبادت] مكن، آن مسجدى كه از روز نخست بر پايۀ تقوا بنا شده شايسته‌تر است كه در آن قيام [و عبادت] كنى. در آن مردانى هستند كه دوست مى‌دارند پاكيزه باشند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد.
در تفسیر نمونه پیرامون این آیات که به ماجرای ساخت مسجد ضرار در حریم مسجد قبا اشاره می کنند آمده است که:
«آن‌چنان كه بعضى از مفسران استفاده كرده‌اند، چنين برمى‌آيد كه نبايد فاصله ميان مساجد آن‌چنان كم باشد كه روى اجتماع يكديگر اثر بگذارند. بنابراين، آن‌ها كه روى تعصب‌هاى قومى يا اغراض شخصى مساجد را در كنار يكديگر مى‌سازند و جماعات مسلمين را آن‌چنان پراكنده مى‌كنند كه صفوف جماعت آن‌ها خلوت و بى‌رونق و بى‌روح مى‌شود، عملى برخلاف اهداف اسلامى انجام مى‌دهند.»
تکرار همین قول در حدیثی متواتر از حضرت امیر(ع) سبب شده است که فقهایی چون علامه مجلسی بر این عقیده باشند که مسجدی در همسایگی مسجد دیگر نباید ساخته شود.
امام على(ع) می‌فرماید:
«حريم مسجد ۴۰ گز است و همسايگان ۴۰ خانه از چهار سو.»
به نقل از جابر بن عبداللّه: محله‌‌های ما از مسجد دور بود. خواستيم خانه‌هايمان را بفروشيم و به مسجد نزديك شويم؛ اما پيامبر خدا ما را بازداشت و فرمود: «براى هر گامى كه برمی‌‌داريد، برايتان درجه‌اى است.»
این حدیث از مفهومی ورای همسایگی سخن می‌گوید. نفی فروش منزل برای همسایه شدن با مسجد نیز بر این امر تأکید می‌کند. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم محدودۀ منطقۀ مسکونی اطراف مسجد را در نظر بگیریم، نه‌تنها حریم همسایگی، بلکه باید حوزۀ نفوذی فراتر از آن را نیز در نظر بگیریم.
ازاین‌رو، ساخت مسجد نه تنها در حریم همسایگی مسجدی دیگر نکوهیده است؛ بلکه باید از فراتر از آن نیز احتراز کرد و تا حد معقولی میان دو مسجد فاصله وجود داشته باشد.
*منبع: روزن آنلاین