شهرستان ساوه برخوردار از بیش از ۴۰۰ اثر تاریخی است که تاکنون ۱۳۰ اثر از این تعداد، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
به گزارش ایسنا، این شهرستان به لحاظ تعدد و تنوع آثار تاریخی رتبه اول استان مرکزی را به خود اختصاص داده است، در واقع این شهرستان کلکسیونی از بناها، تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی را در دل خود جای داده است. پیشینه تاریخی و فرهنگی ساوه بیانگر آن است که قدیمی‌ترین و تاریخی‌ترین شهر استان مرکزی قلمداد می‌شود.
ساوه در لغت به معنای خرده طلا آمده است و از شهر‌های بسیار قدیمی ایران به شمار می‌رود.
ساوه را باید از شهر‌ها و دژ‌های مادی دانست. در کتب تاریخی و مسالک و ممالک بعد از اسلام به این شهر تحت عناوین جبال یا کوهستان یا عراق عجم اشارات فراوانی وجود دارد. ابن حوقل در کتاب صوره الارض درباره ساوه می‌آورد «ساوه شهری است در ۳۰ فرسنگی همدان، بسیار پاکیزه و نیکو حال، به طریق عراق است.»
مغول‌ها در سال ۶۱۷ هجری قمری شهر ساوه را غارت کردند و کتابخانه عالی آن را که دارای آلات نجومی نیز بود آتش زدند، پس از آن خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف الدین ساوجی و فرزندش در قرن هشتم هجری قمری برج و باروی شهر را تکمیل کردند.
ساوه دارای سه دشت حاصلخیز شامل دشت مرکزی با آب و هوای نیمه گرمسیری، دشت لوئین با آب و هوای معتدل و دشت بیات با آب و هوای سرد و کوهستانی است. همین تنوع آب و هوایی موجب تنوع در تولیدات کشاورزی در روستا‌هایی شده است که علاوه بر مزیت کشاورزی از جاذبه گردشگری برخوردار بوده و می‌توانند به عنوان مقصد گردشگران و مسافران تبدیل شود.
در همین رابطه کارشناس میراث فرهنگی شهرستان ساوه در گفتگو با خبرنگاران اظهار کرد: قرار گرفتن ساوه در کریدور اصلی و شاهراه مواصلاتی شمال به مرکز، غرب و جنوب کشور این شهرستان را در مسیر گردشگری قرار داده و خاص کرده است. این شهرستان از شاخص صنعتی و کشاورزی نیز برخوردار است و پایتخت انار ایران نامیده می‌شود.
محسن نبوی با اشاره به اینکه قرار گرفتن برخی آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری ساوه در مناطق روستایی از دیگر ویژگی‌های این منطقه است، اظهار کرد: روستا‌های ساوه به لحاظ تنوع جاذبه‌ها و ویژگی‌ها می‌توانند مقصد گردشگری باشند. طبیعت دلنواز و اقلیم خاص روستا‌ها جذاب است و قرار گرفتن برخی روستا‌ها در طبیعت کوهستانی موجب شده است که در فاصله ۲۵ الی ۳۰ کیلومتری این روستا‌ها از مرکز شهرستان، تغییر دما احساس شود.
وی با بیان اینکه روستا‌های منطقه کوهپایه ساوه که در مسیر جاده دسترسی به روستای یولاق به عنوان یک منطقه خوش آب و هوا و تفریحی است از جمله مقاصد گردشگری به شمار می‌روند، اظهار کرد: این روستا‌ها علاوه بر اینکه در یک منطقه کوهستانی واقع شده اند در فصول تابستان و زمستان به دلیل تنوع آب و هوایی به یک مقصد گردشگری تبدیل می‌شوند.
وی با اشاره به اینکه برخی روستا‌های شهرستان ساوه، مراکز مهمی در حوزه تاریخی محسوب می‌شوند، گفت: روستای شاخص باغ شیخ به دلیل تعدد و تنوع آثار تاریخی از جمله روستا‌های مقصد گردشگری هستند و گل سرسبد مراکز تاریخی این روستا کاروانسرای «عبدالغفارخان» است که به تنهایی یکی از مهمترین کارونسرا‌های ایران است و اخیرا در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.
نبوی افزود: کاروانسرای باغ شیخ یا کاروانسرای عبدالغفارخان دومین اثر ثبت شده استان مرکزی در فهرست جهانی بعد از قنات ابراهیم آباد است، گفت: کاروانسرای باغ شیخ مربوط به دوره قاجار، یکی از کامل‌ترین و جامع‌ترین کاروانسرا‌های ایران به لحاظ فرم پلان، تزئینات، رعایت تناسبات و الگوی چینش فضا‌های کاربردی در پلان است.
وی گفت: این کاروانسرا با مساحتی در حدود ۴۸۰۰ متر مربع به لحاظ معماری در زمره کاروانسرا‌های چهار ایوانی اقلیم گرم و خشک ایران محسوب می‌شود، که علاوه بر فضای کاروانسرایی دارای یک آب انبار، حسینیه و محراب است که در چهاردهم مهر سال ۱۳۵۴ خورشیدی به ثبت ملی رسید و در چهل‌وپنجمین نشست کمیته یونسکو در ریاض در شهریورماه ۱۴۰۲ به ثبت جهانی رسید.
وی ادامه داد: علاوه بر این بنای تاریخی شاخص در روستای باغ شیخ، بافت تاریخی روستا نیز به عنوان یکی از شاخص‌های تاریخی از جذابیت خاصی برای گردشگران برخوردار است و قدم زدن در کوچه‌های این روستا انسان را یاد سالیان دور و زیبایی معماری اصیل ایرانی می‌اندازد.
این کارشناس میراث فرهنگی به برخی روستا‌های این شهرستان در بخش نوبران و محدوده شهر‌های غرق آباد و نوبران اشاره کرد و گفت: روستای چمران در محدوده شهر غرق آباد از توابع بخش نوبران ساوه به لحاظ اینکه زادگاه و خاستگاه سردار شهید دکتر مصطفی چمران بوده همواره مورد توجه مردم است.
وی گفت: علاوه بر آن قلعه بزرگ کلبعلی خان خلج، تپه تاریخی، آب انبار و سایر آثار تاریخی در کنار خانه تاریخی پدری شهید دکتر چمران توانسته به عنوان یک میراث تاریخی و معنوی همواره در معرض توجه گردشگران و مسافران باشد. قلعه کلبعلی خان خلج، معماری شبیه به معماری خانه بروجردی‌ها در کاشان دارد و از ویژگی‌های این قلعه این است که در آن هنر چوب بکار برده شده است.
وی بیان کرد: نام قبلی این روستا «چمرم» بوده است، اما از آنجا که این روستا زادگاه پدری سردار شهید دکتر مصطفی چمران بوده، به احترام این شهید والامقام، این روستا «چمران» نام گرفت. خانه پدری شهید چمران در این روستا هنوز پابرجاست و مسافران و گردشگران با سفر به این روستا از این خانه تاریخی بازدید می‌کنند.
نبوی در ادامه گفت: علاوه بر این سه روستا که به عنوان روستا‌های هدف گردشگری معرفی شده اند، روستا‌هایی نظیر بالقلو، کهک، سنگستان، خلیفه کندی و ... در این شهرستان دارای ویژگی‌های خاص طبیعی هستند.
جاری شدن آب در جوی‌های کوچه‌ها، برخورداری از قنات‌های متعدد و رودخانه‌های پر آب از جمله مزیت‌های این نقاط است که علاوه بر اینکه مقصد و هدف گردشگران و مسافران است مردم روستا و مسافرانی از نقاط همجوار، روز‌های تعطیل خود را در این روستا‌ها سپری می‌کنند.
وی به راه اندازی یک اقامتگاه بوم گردی در روستای «مَر» از توابع بخش مرکزی ساوه اشاره کرد و گفت: با راه اندازی این اقامتگاه بوم گردی، مسافران و گردشگران ضمن بازدید از جاذبه‌های گردشگری این روستا در این اقامتگاه سکونت پیدا می‌کنند.
وی با اشاره به ویژگی‌های طبیعی، تاریخی و معنوی روستا‌های شهرستان ساوه به عنوان ظرفیتی برای مقصد گردشگری گفت: این ویژگی‌ها در کنار تامین زیرساخت‌های گردشگری نظیر سفره خانه‌ها، رستوران‌ها و ... و نیز تولیدات و محصولات روستایی در حوزه صنایع دستی، فرآورده‌های لبنی و ... موجب شده است که مسافران و گردشگران، اشتیاق بیشتری از خود برای سفر به روستا‌های ساوه نشان دهند.
کارشناس میراث فرهنگی شهرستان ساوه در ادامه با تاکید بر مزیت کشاورزی و تولید محصول شاخص انار در پایتخت انار ایران گفت: بسیاری از گردشگران و مسافران برای بازدید از باغات انار به ساوه سفر می‌کنند که ظرفیت و فرصت مناسبی برای رونق گردشگری کشاورزی و سلامت است.
ساوه می‌تواند از حیث گردشگری کشاورزی و سلامت در کانون توجه صنعت گردشگری قرار گیرد و لازمه آن تقویت زیرساخت‌ها و تاسیسات گردشگری برای حضور پرشمار گردشگران و مسافران است.
شهرستان ساوه به دلیل اینکه با تولید محصولات شاخصی نظیر انار، طالبی، پسته و ...، قطب کشاورزی کشور محسوب می‌شود، سرزمین روستاهاست و از جاذبه‌های متعددی در حوزه گردشگری روستایی و طبیعت‌گردی برخوردار است.
بر این اساس بهتر است کسانی که قصد سفر‌های نوروزی دارند سفر به روستا‌هایی با قدمت تاریخی بالا و با ویژگی‌های بعضا منحصر به فرد که بعضا آوازه جهانی هم دارند را در خطه یاقوت‌های سرخ از دست ندهند.