عصر ایران - لوتئین و زآگزانتین آنتی اکسیدان هایی قوی هستند که سلامت چشم و بسیاری دیگر از اندام های بدن را تقویت می کنند. برخی از میوه ها و سبزیجات مانند کلم برگ، به تنهایی لوتئین بیشتری نسبت به هویج دارند.
لوتئین و زآگزانتین دو کاروتنوئید مهم به شمار می روند و در واقع رنگدانه هایی هستند که توسط گیاهان تولید می شوند و به میوه ها و سبزیجات رنگ زرد تا قرمز می دهند.
آنها از نظر ساختاری بسیار شبیه به هم هستند، فقط با یک تفاوت جزئی در آرایش اتم هایشان. هر دو این آنتی اکسیدان ها بسیار مفید هستند و طیف وسیعی از مزایای سلامتی را ارائه می دهند. با این حال همانطور که ممکن است بدانید، لوتئین و زآگزانتین بیشتر برای محافظت از چشم شناخته شده اند. لازم به ذکر است نکاتی که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرند، از طریق وب سایت مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا قابل دسترسی هستند.
لوتئین و زآگزانتین به عنوان آنتی اکسیدان های قوی، از بدن شما در برابر مولکول های ناپایدار به نام رادیکال های آزاد دفاع می کنند.
بالا رفتن سطح رادیکال های آزاد می تواند به سلول های بدن آسیب برساند، منجر به پیری شده و به پیشرفت بیماری هایی مانند امراض قلبی، سرطان، دیابت نوع 2 و آلزایمر دامن بزند.
لوتئین و زآگزانتین از پروتئین ها، چربی ها و DNA بدن در برابر عوامل استرس زا محافظت می کنند و حتی می توانند به بازیافت گلوتاتیون، یکی دیگر از آنتی اکسیدان های کلیدی در بدن یاری برسانند. علاوه بر این، خواص آنتی اکسیدانی آنها ممکن است اثرات کلسترول بد یا همان LDL را کاهش دهد. بنابراین هر یک از آنها باعث کاهش تجمع پلاک در شریان ها و خطر ابتلا به بیماری های قلبی می شوند.
لوتئین و زآگزانتین همچنین از چشم در برابر آسیب رادیکال های آزاد محافظت می کنند. چشمان ما هم در معرض اکسیژن و هم نور هستند که به نوبه خود باعث تولید رادیکال های آزاد مضر اکسیژن می شود. لوتئین و زآگزانتین این رادیکال های آزاد را از بین می برند و از آسیب به سلول های چشم جلوگیری می کنند.
از طرفی دیگر به نظر می رسد که این کاروتنوئیدها در ترکیب با هم حتی در غلظت های یکسان عملکرد بهتری داشته باشند و بتوانند به گونه موثرتری با رادیکال های آزاد مبارزه کنند.
لوتئین و زآگزانتین تنها کاروتنوئیدهای تغذیه ای هستند که در شبکیه، به ویژه ناحیه ماکولا یا لکه زرد که در پشت چشم قرار دارد، تجمع می یابند. از آنجایی که آنها در مقادیر مشخص در ماکولا یافت می شوند، به رنگدانه های ماکولا نیز معروف هستند.
ماکولا برای بینایی ضروری است. لوتئین و زآگزانتین با محافظت از چشمان ما در برابر رادیکال های آزاد مضر، به عنوان آنتی اکسیدان های مهم در این ناحیه عمل می کنند. تصور می شود که کاهش این آنتی اکسیدان‌ها طی زمان می تواند سلامت چشم را مختل کند.
لوتئین و زآگزانتین در عین حال با جذب انرژی اضافی نور به عنوان یک ضد آفتاب طبیعی نیز عمل می کنند. محققان معتقد هستند که این دو ترکیب به ویژه از چشمان ما در برابر نور آبی مضر محافظت خواهند کرد.
به نظر می رسد که لوتئین و زآگزانتین در شرایط زیر هم کمک کننده باشند:
- تباهی لکه زرد یا دژنراسیون ماکولا
- جداشدگی شبکیه یا پارگی شبکیه
- یوئیت یا التهاب لایه میانی چشم
- رتینوپاتی دیابتی
- آب مروارید
تنها چند سالی است که اثرات مفید لوتئین و زآگزانتین روی پوست کشف شده است. فواید آنتی اکسیدانی این دو ترکیب به آنها این امکان را می دهند که از پوست در برابر اشعه های مضر ماوراء بنفش (UV) خورشید محافظت کنند.
یک مطالعه دو هفته ای روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داد که موش های صحرایی که رژیم 0.4 درصدی غنی شده با لوتئین و زآگزانتین دریافت کرده بودند، نسبت به موش هایی که فقط 0.04 درصد از این کاروتنوئیدها را مصرف کرده بودند، التهاب پوستی ناشی از UVB کمتری داشتند.
علاوه بر این، مطالعات حیوانی نشان می دهند که لوتئین و زآگزانتین ممکن است از سلول های پوست در برابر پیری زودرس و تومورهای ناشی از UVB نیز محافظت کنند. با این حال قبل از ارائه هر گونه توصیه خاصی، به طراحی مطالعات بیشتری نیاز است.
امروزه انواع مکمل های دارویی حاوی لوتئین و زآگزانتین از طریق داروخانه های سراسر کشور قابل تهیه هستند.
این مکمل ها به ویژه در میان افراد مسن که نگران سلامت چشم خود هستند، محبوبیت بالایی دارند. همانطور که گفته شد سطوح پایین لوتئین و زآگزانتین در چشم ها با دژنراسیون ماکولا (AMD) و آب مروارید مرتبط با سن ارتباط دارند. این در حالی است که سطوح خونی بالاتر این کاروتنوئیدها با کاهش خطر ابتلا به AMD تا 57 درصد مرتبط است.
مکمل لوتئین و زآگزانتین همچنین می تواند وضعیت آنتی اکسیدانی کلی بدن را بهبود ببخشد و محافظت بیشتری در برابر عوامل استرس زا ارائه دهد. از این رو این دسته از مکمل ها صرفا محدود به افرادی نیستند که با بیماری های چشمی دست و پنجه نرم می کنند.
در حال حاضر هیچ رژیم دارویی توصیه شده ای برای لوتئین و زآگزانتین وجود ندارد. علاوه بر این، میزان لوتئین و زآگزانتین مورد نیاز بدن ممکن است به میزان استرسی که بدن تحمل می کند نیز وابسته باشد. به عنوان مثال، افراد سیگاری به لوتئین و زآگزانتین بیشتری نیاز دارند، زیرا در مقایسه با افراد غیر سیگاری سطح کاروتنوئید آنها پایین تر است.
تخمین زده می شود که آمریکایی ها به طور متوسط روزانه 1 تا 3 میلی گرم لوتئین و زآگزانتین مصرف می کنند. با این حال، ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD) به دوزی بسیار بیشتر از این نیاز داشته باشیم. در واقع، 6 تا 20 میلی گرم لوتئین در روز با کاهش خطر ابتلا به بیماری های چشمی مرتبط است.
تحقیقات انجام شده در مطالعه بیماری های چشمی مرتبط با سن 2 (AREDS2) نشان داده اند که 10 میلی گرم لوتئین و 2 میلی گرم زآگزانتین باعث کاهش قابل توجه در پیشرفت دژنراسیون ماکولا وابسته به سن می شوند.