منبع: سی‌ان‌ان
تاریخ انتشار: 19 فوریه 2024
نویسنده: امیلی پارکر
مترجم: لیلا احمدی
دربارۀ نویسنده: "امیلی پارکر"، نویسندۀ کتابِ "اکنون می‌دانم رفقایم چه کسانی هستند (صداهایی از اینترنتِ زیرزمینی)" است. او پیش‌از‌این، مشاور سیاسیِ وزارتِ خارجۀ آمریکا و نویسنده و سردبیرِ "وال‌استریت‌ژورنال" بوده است.
عصر ایران/ ترجمه: بیش از ده سالِ قبل با "الکسی ناوالنی"مصاحبه کردم. قرار بود از گفته‌های او در کتابی که درحالِ نگارشش بودم، استفاده کنم. به من می‌گفت: «مردم در روسیه خیلی راحت کشته می‌شوند». در مواجهه با مرگِ هموطنان، این انتخاب‌ها پیش روی ماست: می‌توانیم سکوت کنیم، مهاجرت کنیم، یا این‌که بمانیم و بجنگیم.
ناوالنی، بزرگ‌ترین مخالفِ "ولادیمیر پوتین"- رئیس‌جمهور روسیه – بود و بهای گزافی برای ماندن و جنگیدن پرداخت. "سرویس زندانِ فدرال روسیه"، روز جمعه 16 فوریه 2024 اعلام کرد ناوالنی در زندانی واقع در «مدار شمالگان» جان باخته است. او هنگام مرگ 47 سال داشت. هنوز از جزئیاتِ مرگ او اطلاعی نداریم؛ اما می‌دانیم مرگِ او، پایانی غم‌انگیز برای مخالفی شجاع است که از مدت‌ها قبل دریافته بود زندگی‌اش در خطر است.
ناوالنی در سال 2020 پس از مسمومیت با "نوویچوک"، - کشنده‌ترین گاز اعصاب - ، خبرساز شد و از زمانِ بازگشتش از آلمان به مسکو یعنی از ژانویۀ 2021 در زندان بود. او به بیش از 30 سال زندان محکوم شده بود.
مرگ او احتمالاً نشان‌گرِ این است که هیچ چشم‌اندازی برای مخالفانِ روسیه وجود ندارد؛ اما این حرف، لزوماً درست نیست. ناوالنی به اجمال نشان داد روسیه چگونه می‌تواند باشد. او کاری انجام داد که زمانی غیرممکن به نظر می‌رسید. ناوالنی با مهارت از اینترنت استفاده کرد تا بی‌تفاوتیِ گسترده‌ای که مردم را از به چالش‌کشیدنِ قدرت باز می‌‌دارد، تضعیف کند. مردم دریافتند تنها نیستند و "اقدامِ جمعی" می‌تواند به نتیجه برسد.
اولین بار در سال 2010 با ناوالنی صحبت کردم. مسکو زندگی می‌کردم و مشغولِ نگارشِ کتابی در مورد "فعالیتِ اینترنتی" با عنوانِ "اکنون می‌دانم رفقایم چه کسانی هستند؟" بودم. ناوالنی آن‌زمان، وکیلی گمنام و از فعالانِ سهام بود که در بابِ فساد قلم می‌زد.
خیلی از روس‌هایی که آن‌زمان با آن‌ها صحبت می‌کردم، از وضعیتِ سیاسی ناراضی بودند؛ اما دلیلی برای برگزاریِ اعتراضات خیابانی نداشتند. پس از مشاهدۀ تظاهرات مسکو در جولایِ همان سال، فهمیدم چرا صدها معترض در حمایت از "مادۀ 31 قانون اساسیِ روسیه" که "آزادی تجمعات" را تضمین می‌کند، تجمع کرده‌اند. آن‌ها به سادگی از حق خود برای برگزاریِ تجمع دفاع می‌کردند و پلیس بعضی از آن‌ها را بازداشت کرده بود.
ناوالنی می‌دانست بسیاری از روس‌ها، تمایلی به حضور در اعتراضات خیابانی ندارند؛ چون فکر می‌کنند اعتراض‌کردن به این نحو خطرناک است و بعید است چیزی را تغییر دهد. به من می‌گفت: "در دهۀ 1990، مردم غالباً تظاهراتِ خیابانی برگزار می‌کردند ولی مؤثر نبود و پیشرفتی رخ نمی‌داد. آن‌ها از "فعالیتِ سیاسیِ جمعیِ" خسته شده‌اند".
ناوالنی طرحی جایگزین ارائه داد و اقدام به "فعالیت آنلاین" کرد. او می‌گفت: "برای مبارزه باید راهی بی‌دردسر به مردم ارائه کنید." روس‌ها به جای پیوستن به اعتراضاتِ خیابانیِ پرمخاطره، می‌توانند بدون خروج از خانه، با روندهای فساد‌آمیز مبارزه کنند.
کتابِ من، جزئیات پرونده‌ای- مربوط به سال 2010- را شرح می‌دهد که بنا به اعلامِ دادستان‌های آمریکایی، شرکتِ آلمانیِ "دایملر" که تولیدکنندۀ خودروی مرسدس بنز است، ده‌ها میلیون دلار رشوه به مقام‌های ۲۲ کشور خارجی ازجمله مقامات روسی داده است. ناوالنی از طرفدارانش خواست به او کمک کنند تا تحقیقاتِ قضایی آغاز شود. او مردم را تشویق کرد طومارهایی به وزارت کشور و دادستانیِ کل ارسال کنند. ناوالنی از فالوئرهایش خواست پیام‌هایی در وب‌سایتِ رئیس‌جمهور وقت "دیمیتری مدودف" بگذارند.
وزارت دادگستری ایالات متحده در مارس 2010، شکایات قضایی علیه دایملر و سه شرکت تابعه را به دلیل ارتکابِ فساد اقتصادی در دست‌کم 22 کشور از جمله روسیه و چین منتشر کرد و اندکی پس از آن، شرکت‌های تابعۀ روسیه و آلمان، توافق‌هایی برای پذیرشِ اتهام و پرداختِ جریمه امضاء کردند. رئیسِ هیئت‌مدیرۀ دایملر در آن زمان گفت: "ما از تجاربِ گذشته، درس‌های زیادی گرفته‌ایم."
چندین سال گذشت و مبارزات انتخاباتیِ ناوالنی به سیل محکومیت‌ها نینجامید؛ بااین‌حال او وجد فراوانی داشت و می‌گفت: دستِ‌کم هزار نامه در این خصوص ارسال شده است. اهمیتِ کار او در این بود که در "انفعالِ عمومی" - که "کنش سیاسی" را تضعیف می‌کرد- ، خدشه ایجاد کرده بود.
جنگ صلیبیِ ناوالنی تازه شروع شده بود. او در وب‌سایت خود با عنوانِ رُس‌پیل RosPil، از مردم خواست اسناد عمومی را - که حاکی از فعالیتِ مشکوکِ دولتی بود -، مطالعه کنند. این خواسته به لغوِ میلیون‌ها دلار قراردادِ دولتی انجامید.
کارزار ناوالنی به مخالفانِ کرملین نشان داد در مبارزه تنها نیستند. طولی نکشید که نتایج این فعالیتِ آنلاین به خیابان‌ها کشیده شد. در اواخر سال 2011 و اوایل سال 2012، ده‌ها هزار روس در تظاهراتی ضدِدولتی شرکت کردند که عمدتاً در رسانه‌های اجتماعی سازمان‌دهی شده بود و یکی از بزرگ‌ترین تظاهرات از زمان سقوطِ "اتحاد جماهیر شوروی" بود. اعتراضات، به‌وضوح کرملین را به وحشت انداخت. مدتی بعد، روسیه فیلترینگ را آغاز کرد و دسترسی به اینترنت را با محدودیت مواجه ساخت. پوتین در سال 2014 قانونی علیه اعتراضاتِ مدنی تصویب کرد. او در سال 2022، حضور در فیسبوک و اینستاگرام را ممنوع کرد و دسترسی به توییتر نیز محدود شد.
الکسی ناوالنی، منتقِد ارشد کرملین، انتخاباتِ ریاست‌جمهوری روسیه در ماه مارس را به شدت مورد انتقاد قرار داد و متعاقبِ آن، تصمیم گرفت در انتخاباتِ ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کند. "کمیسیونِ مرکزی انتخابات روسیه" او را از نامزدی در انتخابات محروم کرد؛ زیرا ناوالنی اعلام کرده بود "انتصاب مجددِ" ولادیمیر پوتین در مسیر تبدیل‌شدن به "امپراتوریِ مادام‌العمر" قرار دارد.
اما تیم ناوالنی تسلیم نشد. آن‌ها مبارزۀ خود را به یوتیوب بردند و در سال 2021، ویدیویی دربارۀ تحقیقاتی منتشر کردند که ادعا می‌کرد با هزینۀ بیش از یک میلیارد دلار، کاخِ مخفی برای پوتین ساخته‌اند. رهبر روسیه این ادعا را رد کرد، اما این ویدیو، محبوب‌ترین ویدیو در یوتیوبِ روسیه در سال 2021 شد و تاکنون بیش از 130 میلیون بازدید و نزدیک به 2 میلیون کامنت گرفته است. تیم ناوالنی برای ابراز مخالفت با جنگِ اوکراین نیز از پلت‌فرمِ ویدیویی استفاده کرد.
شهرت و فعالیتِ آنلاینِ ناوالنی احتمالاً مدت کوتاهی توانست از او محافظت کند. او بیش از دو میلیون فالوئر در شبکۀ "ایکس" – توییتر سابق- داشت و در خارج از روسیه نیز به شهرت رسیده بود. دشمنانش احتمالاً به این نتیجه رسیده بودند که زیانِ سربه‌نیست‌کردنِ او بیش از فوایدش است؛ زیرا مرگ او می‌توانست به واکنش بین‌المللی و اعتراضات گسترده در روسیه بینجامد.
حالا جهان سوگوارِ این مبارزِ بزرگ است. چشمان مردم روسیه اشک‌بار است و برای قدردانی از ناوالنی با گل و شمع صف بسته‌اند. بنا به گزارش‌ها، صدها نفر از سوگوارانِ ناوالنی تاکنون بازداشت شده‌اند. روند جنگ در اوکراین نشان می‌دهد کرملین از هجمه‌ها و انتقاداتِ بین‌المللی هراسی ندارد.
"اینترنت" ناوالنی را بر سر زبان‌ها انداخت، اما نتوانست جانش را نجات دهد. او از اینترنت برای تقویتِ مقاومتی استفاده کرد که زمانی در روسیۀ پوتین ناممکن به نظر می‌رسید.
ناوالنی حالا دیگر نیست، اما فالوئرهایش هستند. آن‌ها دست‌کم در دوره‌ای کوتاه، قدرتِ کنش جمعی را دریافته‌اند.
وضعیت سیاسی تیره و تار به نظر می‌رسد، اما هنوز داستان تمام نشده. همسر ناوالنی، "یولیا ناوالنایا"، متعهد شده به مبارزه ادامه دهد و این خبر را در یوتیوبش اعلام کرده. ویدیوی یولیا تاکنون میلیون‌ها بار بازدید شده است.
او مقاومتِ مدنی را به بهترین وجه در "مستندِ ناوالنی" نشان داد. جایی از فیلم می‌گوید: «حق ندارید تسلیم شوید. اگر آن‌ها تصمیم به کشتنِ من بگیرند، معنایش این است که ما قدرت‌مندیم".