عصر ایران؛ اهورا جهانیان - در پایان دور دوم مرحلۀ گروهی جام ملت‌های آسیا (منهای گروه F که بازی‌های دور دومش فردا برگزار می‌شود)، صعود تیم‌های قطر و استرالیا و ایران و عراق به مرحلۀ یک‌هشتم نهایی قطعی شده است. ازبکستان، امارات، کرۀ جنوبی و اردن هم 4 امتیازی‌اند و این تیم‌ها را هم می‌توان صعود کرده دانست. اگرچه روی کاغذ هنوز احتمال حذفشان منتفی نیست.
تیم ملی ایران اگرچه با 6 امتیاز از دو بازی جزو اولین تیم‌های صعودکننده به مرحلۀ یک‌هشتم نهایی است، ولی تا به حال به پست حریف قدرتمندی نخورده و معلوم نیست چند مرده حلاج است. بازی با امارات تا حد زیادی عیار تیم ایران را معلوم می‌کند.
امیر قلعه‌نویی در بازی مقابل هنگ‌کنگ، تیمش را با پنج تغییر نسبت به بازی اول (مقابل فلسطین) روانۀ میدان کرد. معروف است که «به ترکیب تیم برنده دست نمی‌زنند.» ولی قلعه‌نویی ظاهرا هنوز ترکیب اصلی تیمش را نشناخته و ضمنا به خوبی می‌داند که پیروزی مقابل فلسطین، ارزش فنی چندانی ندارد.
بنابراین در بازی دوم مدافعان چپ و راست تیمش را تغییر داد تا ببیند برای بازی‌های مهم‌تر، رضاییان و محمدی را در دفاع راست و چپ قرار دهد یا به همان محرمی و حاج‌صفی اکتفا کند؟ در دفاع میانی هم مجید حسینی در بازی دوم جای شجاع خلیل‌زاده را گرفت. اما تغییرات قلعه‌نویی موجب ارتقای کیفی خط دفاعی ایران نشد. حتی به تزلزل و آشفتگی خط دفاعی تیم ملی منجر شد.
در واقع قلعه‌نویی به دو بازی اول ایران تا حدی به عنوان بازی تدارکاتی نگاه کرد تا ترکیب اصلی خط دفاعی‌اش را پیدا کند. در بازی با امارات معلوم می‌شود که نفرات اصلی خط دفاعی از نظر او چه کسانی هستند. بعید است که ترکیب خط دفاع در بازی یک‌هشتم نهایی، متفاوت از بازی با امارات باشد. به هر حال در خط دفاعی، فیکس بودن کنعانی‌زادگان قطعی است که در هر دو بازی قبلی ایران، از ابتدا در ترکیب تیم حضور داشت.
ترکیب خط میانی برای قلعه‌نویی تقریبا روشن است. جهانبخش و قدوس و قائدی در هر دو بازی ایران از ابتدا در ترکیب تیم قرار داشتند. فقط تکلیف هافبک دفاعی هنوز روشن نشده. سعید عزت‌اللهی که در بازی با فلسطین از ابتدا به میدان رفت، تجربۀ بیشتری دارد ولی قلعه‌نویی ظاهرا روی قدرت بدنی و قدرت شوت‌زنی روزبه چشمی هم حساب باز کرده. به همین دلیل او را در بازی با هنگ‌کنگ به جای عزت‌اللهی به میدان فرستاد و شوت‌زدن از راه دور هم یکی از وظایف او بود.
در خط حمله، طارمی بازیکن ثابت است و نفر دوم در بازی اول کریم انصاری‌‌فر بود و در بازی دوم شهریار مغانلو جانشین او شد. ظاهرا قلعه‌نویی سردار آزمون را به عنوان بازیکن ثابت در نظر نگرفته که علتش ممکن است وضعیت جسمانی آزمون باشد. شاید هم در بازی با امارات او را از ابتدا در ترکیب تیمش قرار دهد.
در هر صورت جای طارمی در خط حمله تثبیت شده است. نفر کناری او فعلا نامعلوم است. اما آزمون و انصاری‌فرد و مغانلو هر سه خوب‌اند. قائدی هم در حملات به آن‌ها اضافه می‌شود و با توجه به تکنیک و سرعت و قدرت گلزنی بالایش، تیم ایران در حملات عملا سه مهاجم پیدا می‌کند.
در دو بازی گذشته، اگر گل شجاع خلیل‌زاده (مدافع میانی) را منها کنیم، انصاری‌فرد و قائدی و آزمون زنندۀ گل‌های ایران بودند که در این بین، قائدی دو گل زده. یکی به فلسطین، یکی به هنگ‌کنگ.
گل قائدی به هنگ‌کنگ تا حد زیادی شبیه گل رونالدو نازاریا به ترکیه بود در نیمه‌نهایی جام جهانی 2002. ضربه‌ای غافلگیرکننده و بسیار تکنیکی. هر دو گل هم تقریبا با ورود به محوطۀ جریمه از سمت چپ خط حمله، و ضربه‌ای ناگهانی در بین مدافعان مزاحم به ثمر رسیدند. ضربه‌ای نه چندان محکم، ولی فنی، که با طی کردن مسیری زمینی، نهایتا در گوشۀ دروازه جای گرفت.
مهدی قائدی می‌تواند برگ برندۀ قلعه‌نویی برای موفقیت تیم ملی ایران در این دوره از جام ملت‌های آسیا باشد. سبک بازی او، تکنیک و قدرت شوتزنیاش و حتی پست او و نحوۀ شوتزنیاش، شباهت زیادی به لورنزو اینسینیه، بازیکن موثر تیم ملی ایتالیا دارد.
با این حال تیم ملی ایران در بازی با هنگ‌کنگ چنگی به دل نزد و شانس آورد که سه امتیاز بازی نصیبش شد. قلعه‌نویی سیستم تیم را 2-4-4 کرده و در وقت حمله سیستم 3-3-4 هم می‌شود (و البته شکل‌های دیگری هم در جریان بازی پیدا می‌کند). بازی هجومی همیشه ممکن است منجر به کاهش عیار دفاعی تیم شود. بویژه اینکه قدرت دفاعی تیم ملی ایران در دوران طولانی کی‌روش، نه مبتنی بر مدافعان طراز اول که مبتنی بر بازی دفاعی متراکم بوده.
تیمی که شالودۀ دفاع کردنش این طور شکل گرفته، وقتی اساسا بازی هجومی را در پیش می‌گیرد، بعید نیست که ساختار دفاعی‌اش متزلزل شود. تازه ایران هنوز به پست حریفان قدر نخورده. در بازی با چنین حریفانی، معلوم می‌شود ساختار دفاعی تیم قلعه‌نویی تا چه حد کارایی دارد.
ولی نکتۀ مهم در بازی با هنگ‌کنگ این بود که تیم ملی ایران از حیث قدرت بازی‌سازی و گلزنی نیز عملکرد مطلوبی نداشت که شاید بتوان این نقصان را به حساب تغییرات گسترده و آزمایشیِ قلعه‌نویی در ترکیب تیم گذاشت.
روز سه‌شنبه ایران به مصاف تیم 4 امتیازی امارات می‌رود. امارات در بازی اولش هنگ‌کنگ را 3 بر 1 برده و در بازی دم با فلسطین به تساوی 1 بر 1 رسیده. اگر قلعه‌نویی بخواهد بازی با امارات را هم فرصتی برای پیدا کردن ترکیب اصلی تیمش بداند، ممکن است در یک‌هشتم نهایی به مشکل بربخوریم.
ایران در سه دورۀ قبلی جام ملت‌های آسیا، در بازی مقابل تیم‌های قدرتمند، به شیوه‌ای دفاعی بازی کرد و به جایی هم نرسید. کی‌روش در سال‌های 2019 و 2015 مربی تیم ملی بود و او کسی نبود که تیمش در برابر ژاپن هجومی بازی کند. افشین قطبی هم در سال 2011 با اینکه تیم منسجمی ساخته بود و شاگردانش در مرحلۀ گروهی موفق و گلزن ظاهر شدند، ولی در یک‌چهارم نهایی در برابر کرۀ جنوبی به شدت دفاع کردیم و نهایتا یک گل خوردیم و حذف شدیم.
وقتی بازی دفاعی، که خلاف طبیعت فوتبال ایران است، توفیقی برای ما در جام ملت‌های آسیا به بار نیاورده، بهتر است فوتبال خودمان را بازی کنیم. فوتبال ایران چندان دفاعی نیست. بنابراین تصمیم قلعه‌نویی برای در پیش گرفتن بازی هجومی، موجه است. فقط او باید زودتر تیمش را به ثبات و انسجام برساند.
این تیم ملی، کلکسیونی از بازیکنان خوب و تکنیکی است ولی بازی با هنگ‌کنگ نشان داد که طرز کارش اطمینان‌برانگیز نیست. اگر قلعه‌نویی طرز تازه‌ای پیدا کند، چه بسا فینال دور از دسترس نباشد.