عصر ایران، محمد مهدی حیدرپور - بلایای طبیعی شامل حوادثی مانند بهمن، رانش زمین، فرسایش، زلزله، گردباد، سیل، فوران های آتشفشانی و امواج گرما می شوند. بین سال های 1900 تا 2023، جهان بیش از 100 بلای طبیعی شدید را تجربه کرد که جان بیش از هفت میلیون نفر را گرفت.
خوشبختانه، به لطف سامانه های هشدار، تکنیک های ساخت و ساز بهتر و بهبود خدمات اضطراری، میزان سالانه مرگ و میر جهانی ناشی از بلایای طبیعی با گذشت زمان کاهش یافته است. طبق گزارش پایگاه داده رویدادهای اضطراری ئی ام-دت، این میزان اکنون به طور متوسط 60 هزار نفر در سال است.
در ادامه نگاهی به برخی از مرگبارترین بلایای طبیعی طی سال های اخیر خواهیم داشت.
نوع: سیل
مکان: چین
میزان تخمینی کشته شدگان: 3.7 میلیون نفر
طغیان رودخانه یانگ تسه در سال 1931 مرگبارترین بلای طبیعی در قرن بیستم بود. سیل بین ماه های ژوئن و آگوست رخ داد و جان بیش از 3.7 میلیون نفر را در شرق و مرکز چین گرفت.
چین بین سال های 1928 تا 1930 یک خشکسالی طولانی را تجربه کرد و زمستان بین سال های 1930 تا 1931 بسیار سخت بود که به ذخایر بزرگ برف و یخ در مناطق کوهستانی منجر شد. این ذخایر سپس ذوب شده و طی باران های شدید بهاری در پایین دست به رودخانه یانگ تسه سرازیر شدند.
طغیان رودخانه افزون بر تلفات جانی و آوارگی ناشی از سیل، مزارع برنج را نیز به باتلاق تبدیل کرد و محصول برنج تا حدی زیادی از بین رفت. افراد بسیاری در شهرهای مجاور مانند ووهان و نانجینگ به این محصول وابسته بودند و از بین رفتن آن به گرسنگی مردم در مقیاس بزرگ منجر شد. حتی پس از فروکش کردن آب های سیل، بیماری هایی مانند حصبه و اسهال خونی موجب مرگ افراد بسیاری شدند.
نوع: سیل
مکان: هوایوانکو، استان هنان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: 2 میلیون نفر
رودخانه زرد یا هوانگ هو در برخی از بدترین سیل های چین نقش داشته است. با طول 4800 کیلومتر، این رودخانه از استان کوهستانی شمالی چینگهای آغاز و به دریای زرد ختم می شود.
در سپتامبر 1887، رودخانه زرد افزایش سطح آب خود را به واسطه باران شدید چند روزه تجربه کرد که شکسته شدن سدها در هوایوانکو در استان هنان را موجب شد. این منطقه از دشت های کم ارتفاع تشکیل شده و سیل به سرعت حدود 129 هزار و 400 کیلومتر مربع را فرا گرفت.
تخمین زده می شود که سیل، قحطی و بیماری های ناشی از آن جان بین 900 هزار تا دو میلیون نفر را گرفت و دو میلیون نفر دیگر را بی خانمان کرد.
نوع: گردباد
مکان: بنگال، پاکستان شرقی (بنگلادش کنونی)
میزان تخمینی کشته شدگان: 300 هزار نفر
عواملی که منجر به این طوفان فاجعه آمیز شد در اوایل نوامبر 1970 آغاز شدند، زمانی که طوفان استوایی نورا در غرب اقیانوس آرام (بر فراز دریایی چین جنوبی) توسعه یافت. این شکل گیری چهار روز طول کشید، سپس رو به انحطاط گذاشت و حرکت به سمت غرب ( روی شبه جزیره مالایی) را آغاز کرد.
تا هشتم نوامبر، بقایای این سامانه کانونی را در خلیج بنگال تشکیل داده بود که تشدید شد و به یک طوفان گردبادی تبدیل شد و در 12 نوامبر به خط ساحلی پاکستان شرقی رسید. گردباد امواجی 6 متری و بادهای شدید با سرعت بیش از 225 کیلومتر بر ساعت را به همراه داشت.
اگرچه هواشناسان از قدرت طوفان در حال نزدیک شدن آگاه بودند، اما هیچ راه ارتباطی برای هشدار به بیشتر ساکنان مناطق آسیب دیده وجود نداشت. گردباد بهولا در سال 1970 همچنان مرگبارترین فاجعه گردبادی جهان باقی مانده است. حداقل 300 هزار نفر جان خود را به واسطه این طوفان از دست دادند. گزارش های غیر رسمی آمار تا 500 هزار کشته را نیز اعلام کرده اند.
نوع: زلزله
مکان: لوگان، هائیتی
میزان تخمینی کشته شدگان: 316 هزار نفر
زلزله هائیتی در 12 ژانویه سال 2010 با بزرگی 7 ریشتر و در ساعت 16 و 53 دقیقه به وقت محلی رخ داد. مرکز این زلزله در لوگان، حدود 25 کیلومتری جنوب و غرب پورتو پرنس، پایتخت هائیتی، بود. تا روز 24 ژانویه، تا 52 پس لرزه به بزرگی 4.5 ریشتر یا بیشتر ثبت شدند.
بنابر گزارش دولت آمریکا، تعداد افراد کشته شده و مفقود 316 هزار نفر بود، 300 هزار نفر مجروح شده بودند و بیش از 1.3 میلیون نفر نیز بی خانمان شدند.
افزون بر تلفان انسانی، حداقل 300 هزار خانه، 60 درصد از زیرساخت های اداری و اقتصادی، 80 درصد از مدارس و بیش از 50 درصد بیمارستان ها تخریب یا به شدت آسیب دیدند. مجموع خسارت وارد شده حدود 200 درصد از کل تولید ناخالص داخلی هائیتی برآورد شده بود.
نوع: زلزله
مکان: تانگشان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: 300 هزار نفر
در 28 ژوییه 1975، دو زلزله شهر تانگشان در هبی، چین را لرزاند. زلزله نخست با بزرگی 7.8 ریشتر حدود ساعت 3 و 42 دقیقه صبح رخ داد. زلزله برای 23 ثانیه طول کشید و حدود 90 درصد از ساختمان های تانگشان را تخریب کرد.
در همان روز و در ساعت 18 و 45 دقیقه زلزله دیگری با بزرگی 7.1 ریشتر اطراف لوانشیان رخ داد. تخمین زده می شود که این زلزله ها جان حدود 242 هزار و 769 نفر را گرفت و 164 هزار و 851 نفر را مجروح کرد. بیشتر جاده های اصلی منطقه، تامین برق و ایستگاه های پمپاژ آب تخریب شدند.
نوع: گردباد
مکان: کورنیگا، هند
میزان تخمینی کشته شدگان: 300 هزار نفر
دومین گردباد مرگبار جهان پس از گردباد بهولا در 25 نوامبر 1839 شهر بندری کورنیگا در آندرا پرادش، هند را درنوردید. اگرچه سرعت باد اندازه گیری نشد، امواج ناشی از طوفان حدود 12 متر ارتفاع داشتند.
همه 200 هزار کشتی که در بندر و اطراف آن حضور داشتند، نابود شدند. شهر تا حد زیادی با جریان آب تخریب شد، زمین های کشاورزی زیر آب رفتند و حدود 300 هزار نفر جان خود را از دست دادند. خسارات به اندازه ای گسترده بود که تعداد کم بازماندگان زحمت بازسازی را به خود نداده و در عوض جامعه جدید را کیلومترها دورتر از آب ایجاد کردند.
نوع: زلزله
مکان: شهرستان هاییوان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: 273 هزار و 400 نفر
زلزله ها به دلیل پس لرزه های خود که می توانند هفته ها ادامه داشته و تلاش های امدادگران را با دشواری مواجه کنند، خسارات زیادی ایجاد می کنند. زلزله هاییوان در 16 دسامبر 1920 استان گانسو، چین را لرزاند و یکی از ویرانگرترین زلزله های معاصر محسوب می شود.
شدت این زلزله بین 8.3 تا 8.5 ریشتر برآورد شد.
میزان مرگ و میر ناشی از زلزله، رانش زمین، گرسنگی و مواجهه با سرمای شدید زمستان حدود 273 هزار نفر تخمین زده شده است. یک سری پس لرزه ها برای سه سال در شهرستان هاییوان ادامه داشتند.
نوع: زلزله و سونامی
مکان: اقیانوس هند (در مجموع 10 کشور را تحت تاثیر قرار داد)
میزان گزارش شده کشته شدگان: 227 هزار و 898 نفر
گفته می شود که این مرگبارترین و طولانی ترین زلزله ثبت شده تاکنون بوده است که انرژی معادل انفجار یک بمب 100 گیگاتنی را در مدت 500 تا 600 ثانیه آزاد کرد. مرکز این زلزله به بزرگی 9.1 تا 9.3 ریشتر در اقیانوس هند در غرب ساحل سوماترا، اندونزی بود. این زلزله به واسطه گسیختگی در امتداد گسل بین صفحه برمه و صفحه هند رخ داد.
زلزله در سال 7 و 58 دقیقه به وقت محلی در 26 دسامبر 2004 آغاز شد و یک سونامی عظیم را موجب شد. امواج با ارتفاع حدود 30 متر در 10 کشور فرود آمدند، اما بیشترین ضربه را سری لانکا و اندونزی دریافت کردند. تخمین زده می شود 227 هزار و 898 جان خود را به واسطه این فاجعه از دست دادند.
نوع: فرو ریختن سد
مکان: استان هنان، چین
میزان تخمینی کشته شدگان: 240 هزار و 400 نفر
شکستن سد بانکیائو ناشی از یک گردباد استوایی (طوفان نینا) بود که در آگوست 1975 چین را در نوردید. طوفان استوایی که به فروریختن سد منجر شد در اواخر ژوییه در دریای فیلیپین آغاز شد و در اول آگوست به شدت طوفان رسید و دو روز بعد چین را در نوردید.
در 5 آگوست، طوفان به یک جبهه سرد برخورد کرد و بر فراز هنان متوقف شد، جایی که کوه ها دشت بزرگی را محصور کرده و شامل صدها سد می شد. طی سه روز بیش از 150 سانتیمتر باران در استان هنان بارید و در برخی مناطق 18 سانتیمتر باران در یک ساعت بارید.
سد بانکیائو در قسمت بالایی رودخانه در روز 7 آگوست شکسته شد و کل آب ذخیره شده پشت آن آزاد شد. در یک اثر دومینویی، حدود 62 سد در ادامه فرو ریختند و کل منطقه زیر آب رفت.
در مجموع حدود 240 هزار نفر جان خود را بر اثر سیل و پیامدهای آن از جمله گرسنگی و بیماری از دست دادند. افزون بر این، بیش از 10 میلیون نفر آواره شدند، 1214056 هکتار زمین کشاورزی ویران شد و راه آهن منطقه تخریب شد که مورد آخر روند امداد و نجات را به شدت با تاخیر و دشواری مواجه کرد.