روزنامه اعتماد نوشت: اتفاقات مهم و عجیب جهان در سال‌های اخیر کم نبوده و واکنش کشور‌های دنیا، رسانه‌ها و شرکت‌های خصوصی یا چندملیتی نیز به این اتفاقات بر‌حسب منافع اقتصادی و سیاسی و... نیز قابل توجه بوده است. در لیست سی رویداد بزرگ سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳، بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان پس از ۲۰ سال حضور نظامی امریکا و برخی از کشور‌های غربی جایگاه ویژه‌ای داشت.
طالبان که پس از خروج درحالی که در اولین دوره قدرت خود بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ تحصیل و کار را برای زنان ممنوع کرده بود، با این حال دختران اجازه داشتند به مدرسه بروند. اما طالبانی که در دور جدید قول حکومتی معتدل‌تر در مورد احترام به حقوق زنان و اقلیت‌ها را داده بود، تفسیر خود از قوانین اسلامی را سخت‌گیرانه‌تر دنبال کردند و در اولین ماه‌های برگشت خود به قدرت در دسامبر ۲۰۲۱، امکان تحصیل دختران ۱۰ سال به بالا و از کلاس ششم به بعد را در مدارس و سپس حدود یک سال بعد یعنی سپتامبر ۲۰۲۲ در دانشگاه‌ها نیز ممنوع کردند.
بودجه‌ها برای جنگ؛ پیشرفت و آموزش نه!
طبق آمار‌های رسمی منتشر شده، ایالات‌متحده بیش از ۲.۳ تریلیون دلار برای افغانستان طی دو دهه یا تقریبا ۳۰۰ میلیون دلار در روز برای بیست سال هزینه کرده است، اما پس از خروج نظامی از این کشور گویا جامعه جهانی تنها به تلاش‌های غیرعملی و دیپلماتیک برای جلب نظر طالبان برای رفع ممنوعیت تحصیل دختران اکتفا کرده است.
این درحالی است که علی‌رغم وجود پلتفرم‌ها و بستر‌های اینترنتی مطرح در دنیا برای ارائه آموزش‌های مدرسه‌ای و دانشگاهی آنلاین و آمار‌های چشمگیر استفاده از آن‌ها در دنیا، گویا دختران افغانستان برای دراختیار داشتن محتوای آموزشی همچنان باید منتظر تلاش‌های دیپلماتیک جامعه جهانی باشند. تلاش‌ها و درخواست‌های کشور‌ها و گروه‌هایی مانند سازمان همکاری اسلامی که هنوز نتوانسته طالبان را تحت تاثیر قرار دهد.
کارشناسان معتقدند محروم کردن زنان و دختران از تحصیل برای افغانستان فاجعه‌بار خواهد بود به خصوص در دنیایی که علم و سواد بسیار فراتر از خواندن و نوشتن است بی‌شک افراد بی‌سواد هرگز نمی‌توانند آزاد و مرفه باشند. شاید برای جلوگیری از این فاجعه که به نظر می‌رسد روز به روز ابعاد وسیع‌تری پیدا خواهد کرد نیاز به راه‌حل‌های غیردیپلماتیک، غیرنظامی و فناورانه با مشارکت جهانی باشد.
تلاشی اجرایی، اما ناکافی
براساس اعلام یونسکو از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۸ در افغانستان -دوره بین حکومت طالبان- میزان حضور زنان در آموزش عالی ۲۰ برابر شده است. بیش از ۳.۶ میلیون دختر تا سال ۲۰۱۸ در مدارس ثبت‌نام کرده‌اند؛ بیش از ۲،۵ میلیون در مدارس ابتدایی و بیش از یک میلیون در دوره متوسطه. براساس گزارش سازمان ملل متحد، افزایش تعداد دختران در آموزش متوسطه به طور خاص قابل توجه بود، به‌طوری که در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۴۰درصد در مقایسه با ۶درصد در سال ۲۰۰۳ ثبت‌نام کردند.
۳.۶ میلیون دختری که در ادامه راه از تحصیل منع شده‌اند و گزارش‌های رسانه‌ها تصاویری این‌چنین را از آن‌ها مخابره می‌کنند: بهاره به کتاب‌های درسی خود در خانه زل زده است. او به خبرگزاری آسوشیتدپرس گفت: «فارغ‌التحصیل شدن (از کلاس ششم) یعنی ما باید به کلاس هفتم برویم. اما همه همکلاسی‌های من گریه می‌کردند و بسیار سرخورده و ناامید هستیم.»
در مدرسه بی‌بی راضیه حتی جشن فارغ‌التحصیلی دختران هم برگزار نشد. در میان اخبار مختلف منتشر شده در جهان و موضع‌گیری‌های مختلف کشور‌ها و نهاد‌های مختلف، اما شاید عملی‌ترین کنش را بتوان به فیلیمومدرسه نسبت داد. فیلیمومدرسه که یک وب‌سایت آموزشی و مهارتی منطبق بر سرفصل آموزشی مدارس ایران است همان زمان اعلام کرد دسترسی به محتوای آموزشی و مهارتی آن برای دانش‌آموزان افغانستانی رایگان شده است.
محمدجواد شکوری موسس فیلیمومدرسه همزمان با انتشار خبر ممنوعیت تحصیل دختران افغانستان در مدرسه در تاریخ اول دی ماه ۱۴۰۰ در توییتی اعلام کرد: «باتوجه به شرایط تحصیل در کشور افغانستان، فیلیمومدرسه را در راستای کمک به دانش‌آموزان ساکن افغانستان رایگان کردیم تا مثل دانش‌آموزان ایرانی از امکانات این پلتفرم استفاده کنند.»
این پیام با استقبال کاربران این شبکه اجتماعی روبه‌رو شد و کاربران پیشنهاد‌هایی برای استفاده رایگان دانش‌آموزان افغانستانی مستقر در ایران و نیز مناطق محروم کشور به فیلیمومدرسه دادند. او سال بعد و با شروع ممنوعیت تحصیل دختران افغانستان در دانشگاه نیز اعلام کرد فیلیمومدرسه به صورت کاملا رایگان در خدمت دانش‌آموزان دختر افغانستان است که از سر تنگ‌نظری از حق تحصیل و آموزش محروم هستند. ای کاش بضاعت ارایه خدمت به دختران دانشجو را هم داشتیم و می‌توانستیم اثر این جهل را برای خواهران‌مان کمرنگ‌تر کنیم.
طبق اطلاعات به دست آمده، حالا در سالگرد دوسالگی ممنوعیت تحصیل دختران در افغانستان، فیلیمومدرسه همچنان میزبان دانش‌آموزان و معلمانی غیررسمی از این کشور است که سعی می‌کنند علی‌رغم همه محدودیت‌ها همچنان به یاددهی و یادگیری بپردازند.
با این همه آنچه مسلم است دختران افغانستان تنها دختران جهانند که به خاطر جهل حاکمان‌شان از تحصیل محروم شده‌اند و انسان سال ۲۰۲۳ با همه ادعایش برای استفاده از فناوری در راستای توسعه کیفیت زندگی بشر همچنان نظاره‌گر این ماجراست.