عصر ایران؛ افشار سلیمانی* - رییس جمهوری آذربایجان به تازگی با صدور فرمانی به کمیسیون مرکزی انتخابات این کشور دستور داده مقدمات لازم را به منظور برگزاری انتخابات زود هنگام ریاست جمهوزی دز ۷ قوریه 2024 طبق قانون اساسی و قانون انتخابات برگزار کند.
پیروزی‌های آذربایجان در دفاع با بازگرداندن اراضی اشغال‌شده با عملیات نظامی که از سپتامبر ۲۰۱۰ شروع شد و با پایان یافتن در ۹ نوامبر همان سال منجر به امضای توافق آتش سه‌جانبه (علیئو-پوتین-پاشینیان) در ۱۰ نوامبر گردید و با عمل به مفاد این بیانیه اراضی دیگری نیز از اشغال ارمنستان آزاد شد.
با عدم ایفای تعهدات ازسوی ارمنستان بر اساس بیانیۀ ۱۰ نوامبر ۲۰۱۰ مبنی بر خروج نظامی از قره باغ و ادامۀ جدایی‌طلبی ارامنۀ قره باغ ، آذربایجان با "عملیات ضدتروریستی" ۲۴ ساعته علیه جدایی‌طلبان ارمنی موفق به آزادی خانکندی ، خوجالی ، آغدام، آغدره ووعسگران از دست جدایی‌طلبان ارمنی گردید و اینگونه تمامیت ارضی و حاکمیت ملی آذربایجان را دز این مناطق احیا کرد و بیست درصد اراضی اشغالی آذربایجان از دست ارامنه خارج شد.
افکار عمومی در آذربایجان این پیروزی تاریخی را مرهون فرماندهی استراتژیک الهام علی‌اف میدانند و اکثریت آنها هیچ نامزد دیگری را دزانتخابات ریاست جمهوری ۷ فوریه ۲۰۱۴ رقیب علی‌اف نمی‌دانند و درنظر سنجی‌هایی که تا این لحظه انجام شده حدود ۵۰ درصد سوال شوندگان گفته اند که به الهام علی‌اف رای خواهند داد.
بدیهی است که این نگاه مردم به علی‌اف از چشم او و مشاورانش پنهان نمانده و با برگزاری انتخابات زودهنگام قصد استفاده از این فرصت طلایی را دارند و به هیچ وجه نمی‌خواهندچنین فرصت ذی‌قیمتی را ازدست بدهند.
از سوی دیگر همۀ آگاهان سیاسی نیک میدانند رضایت نسبی مردم از رهبران خود همیشگی نیست و با وقوع تحولات پیش‌بینی نشده می‌تواند سیر نزولی پیدا کند و در مقطعی دیگر نتیجۀ مورد انتظار حاصل نشود.
از جمله اینکه برخی مشکلات اقتصادی و سیاسی در آذربایجان و فشار غربی‌ها به ویژه فرانسه و آمریکا به دولت آذربایجان به واسطۀ حمایت آنها از ارمنستان و ارامنۀ قره‌باغ که تا حد تهدیدات تحریمی آذربایجان و کمک‌های اقتصادی و نظامی به ارمنستان پیش رفته می‌تواند در صورت تحقق تحریم‌ها منجر به افزایش نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی این کشور و د رنتیجه افزایش فشار اقتصادی بیشتر به مردم و نهایتا افزایش نارضایتی مردم و کاهش مشارکت آنها یا دادن رای به رقیب (اگرچه علی‌اف رقیب جدی ندارد ) در انتخاباتی شود که در سال ۲۰۱۵ قرار بود برگزار گردد.
از منظر دیگر به نظر می‌رسد الهام علی‌اف برای رفتن به مصاف فشارهای فرانسه و آمریکا نیاز به پشتیبانی ملی قوی‌تر دارد تا بتواند با اتکا به آن از این آزمون نیز پیروز بیرون آید. لذا برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری از این منظر نیز قابل توجیه خواهد بود.
از دریچه‌ای دیگر الهام علی‌اف نیک می‌داند آمریکا با سیاست خارجی متوازن وی مخالف است و واشنگتن صراحتا از او خواسته از روسیه و ایران فاصله بگیرد و آذربایجان را در اردوگاه غرب تعریف کند و از پیوندهای ژئوپولیتیک و ژئو اکونومیک کشورش به ویژه در زمینۀ ارتباطات حمل‌ونقلی و انرژی با این دو کشور بکاهد و تا سرحد انقطاع آن را استمرار بخشد (راهی که پاشینیان در ارمنستان تا حد زیادی در پیش گرفته است).
اما از آنجا که غرب در شرایط کنونی جنگ روسیه علیه اوکراین و تحریم انرژتیک روسیه تا حدی هم به آذربایجان نیاز دارد نمی‌تواند آن‌گونه که باید آذربایجان را تحت فشارهای اقتصادی و تحریم احتمالی قرار دهد.
الهام علی‌اف با علم به این مسائل قصد دارد از فرصتی که جنگ پوتین علیه اوکراین و نیاز انرژتیک اروپا به آذربایجان و غرب‌گرایی پاشینیان که به علت همراهی مسکو با باکو در اختیارش کذاشته به نحو شایسته همان‌گونه که در طول سه سال اخیر استفاده کروده، بهره برداری و جای پای خود را در داخل و منطقه و در میان اروپایی‌ها محکم‌تر کند.
از دیگر سو با توجه به حمایت‌های نظامی و سیاسی ترکیه و اسرائیل از آذربایجان در آزادسازی اراضی اشغالی، علی‌اف با لحاظ کردن اوضاع داخلی در اسرائیل و افزایش مخالفت‌ها علیه نتانیاهو بواسطۀ جنگ غزه که می‌تواند منجر به کنار رفتن او گردد و اینکه اردوغان نیز آخرین دورۀ ریاست جمهوری خود را در ترکیه سپری می‌کند و از هم اکنون نمی‌توان در رابطه با رئیس جمهوری پسا اردوغان در چهار سال دیگر پیش‌بینی دقیقی داشت، قصد دارد با برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و انجام اقداماتی تا آن زمان ، اهرم‌هایی را در دست داشته باشد تا در صورت برکناری نتانیاهو و عدم پیروزی نامزد ریاست جمهوری از حزب عدالت و توسعه، از قافلۀ تعامل موثر باز نماند.
اگر به برگزاری انتخابات پیش رو در روسیه و آمریکا و احتمال زیاد پیروزی پوتین و ترامپ (به شرط عدم رد صلاحیتش از سوی دادگاه و محبوس نشدنش) و تبعات ناشی از آن، از جمله احتمال ختم جنگ علیه اوکراین و از دست رفتن فرصت ناشی از این جنگ برای آذربایجان نیز گوشه چشمی داشته باشیم، برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری آذربایجان و پیروزی قطعی الهام علی‌اف با پشتوانۀ رای بیشتر می‌تواند زمان مناسبی برای جرح و تعدیل سیاست خارجی آذربایجان در اختیار وی قرار دهد.
در مجموع می‌توان گفت برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری در آذربایجان می‌تواند برای دولت این کشور در عرصه‌های داخلی و خارجی فرصت‌ساز و تهدید‌زدا باشد. البته با توجه به حمایت فرانسه و آمریکا از ارمنستان و تحریک ارمنستان به جنگ با آذربایجان یا دست کم تحریک ارامنۀ قره‌باغ به ادامۀ جدایی‌طلبی، احتمال وقوع تنش دور از ذهن نیست.
اما با توجه به استراتژی پاشینیان مبنی بر امضای هرچه سریعتر توافق صلح با آذربایجان و برقراری روابط با آذربایجان و ترکیه، انتظار وقوع یک درگیری تازه خیلی اندک است. مگر اینکه پاشینیان سقوط کند و ارامنۀ قره‌باغ فرصتی دوباره پیدا کنند تا دست به چنین اشتباهی بزنند؛ زیرا اگر جنگی دگر درگیرد بازنده و متضرر اصلی ارمنی‌ها خواهند بود. هرچند با توجه به تجربه‌های جنگ روسیه و آمریکا و جنگ غزه ورود واشنگتن و پاریس به چنین جنگی در قفقاز بعید به نظر می‌رسد؛ چون آمریکا نشان داده است که تا آخر پای کار نمی ماند.
با توجه به جمیع شرایط سیاسی و اقتصادی و اجتماعی در آذربایجان و بی‌رقیب بودن الهام علی‌اف و تمایل ترکیه و روسیه و برخی از رهبران کشورهای اروپایی از جمله انگلیس و مجارستان و اکثر رهبران کشورهای عضو اتحادیۀ اروپا (به غیر از فرانسه) و اعضای کشورهای مشترک المنافع، حتی شخص پاشینیان به پیروزی علی‌اف، می‌توان گفت غلبۀ الهام علی‌اف در انتخابات پیش رو در دومین ماه سال میلادی جدید قطعی است.
ا لبته این پیش‌بینی به این معنی نیست که مردم در آذربایجان مشکلات اقتصادی و معیشتی و سیاسی ندارند. اما اکثریت رای‌دهندگان، که مقدار آنها از بیش از پنجاه درصد و تا حدود هفتاد درصد در نوسان خواهد بود، رأی‌شان را به نفع رئیس جمهور فعلی آذربایجان به صندوق آراء خواهند انداخت؛ بویژه که احزاب مخالف وی از اعلام انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری غافلگیر شدند و فرصت چندانی برای سازماندهی ستاد انتخاباتی و جمع آوری ۴۰ هزار امضا را، که یکی از شرایط ورود به گود انتخابات ریاست جمهوری در آذربایجان است، نخواهند داشت. اگرچه حتی اگر چنین فرصتی هم داشتند شانس پیروزی‌شان صفر بود.
----------------------------
*سفیز پیشین ایران در آذربایجان و تحلیلگر مسائل قفقاز و روسیه