دکتر علی مهدی‌نیا با اشاره به انتشار اطلس اقیانوس‌شناسی خلیج فارس با تاکید بر اینکه تدوین این نقشه حاصل ۹ سال تلاش پژوهشگران پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی است، گفت: این اطلس حاوی ۱۶۰ نقشه از آنالیز بیش از ۴۲ پارامتر اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان است که شامل اطلاعات جدید و با جزئیات در زمینه‌های مختلف اقیانوس‌شناسی می‌شود که به این شرح است:
* پارامترهای فیزیکی چون «دما»، «شوری»، «چگالی»، «کدورت»، «اکسیژن محلول»، «کلروفیل»، «سرعت صوت»، «عمق شفافیت» و «مصرف اکسیژن ظاهری»،
* اقیانوس‌شناسی شیمیایی و مواد مغذی محلول در آب دریا شامل نیترات، فسفات، سیلیکات؛ ذرات معلق در آب، نیتروژن در ذرات معلق، فسفر در ذرات معلق، نسبت نیتروژن به فسفر در ذرات معلق، pH و قلیاییت کل آب، کربن معدنی محلول در آب، مقدار اشباع آراگونیت در آب، کربن آلی موجود در آب،
* اقیانوس‌شناسی زیستی شامل «فیتوپلانکتون‌ها نظیر سیانوباکتری، داینوفلاژله و دیاتوم‌های شناور در ستون آب»، «کفزیان ساکن بستر شامل سخت پوستان، نرم‌تنان و کرم‌ها» و «گروه پستانداران دریایی مانند دلفین‌ها»،
* اقیانوس‌شناسی زمین‌شناسی شامل پارامترهای توزیع اندازه ذرات، منشاء، رنگ، جنس، میزان مواد آلی، میزان کربنات در رسوبات سطحی بستر دریا،
* آلودگی در رسوب شامل فلزات سنگین مانند نیکل، کبالت، کروم، مس، روی، آهن، آرسنیک، وانادیوم و سرب،
* آلودگی‌های آلی شامل هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای، بای فنیل‌های چند کلره، هیدروکربن‌های نفتی، و نیتروژن کل و فرم‌های مختلف فسفر در رسوبات سطحی.
به گزارش ایسنا، مسیر این مطالعات از دهانه اروندرود در خلیج فارس تا چابهار در دریای عمان در فصول گرم و سرد، در مجموع ۶۷ ایستگاه در طول سفر دریایی تابستانی و ۷۶ ایستگاه در سفر زمستانی برای جمع‌آوری داده‌ها و نمونه‌برداری مورد بررسی قرار گرفتند.
مهدی‌نیا با بیان اینکه داده‌های این اطلس از طریق نمونه‌برداری از ۶۷ ایستگاه در تابستان سال ۱۴۰۰ و ۷۶ ایستگاه در زمستان سال ۱۴۰۰ تهیه شده است، اظهار کرد: این میزان شامل ۶ هزار کیلومتر مسیر طی شده از سوی کاوشگر خلیج فارس است. این شناور تنها شناور تحقیقاتی کشور است که توسط معاونت علمی ریاست‌جمهوری و سازمان صنایع ساخته و در سال ۹۷ تحویل این پژوهشگاه شده است.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی و علوم جوی با بیان اینکه اطلس اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان، شامل نقشه‌های به دست آمده از جدیدترین داده‌های اقیانوس‌شناسی است، خاطر نشان کرد: این داده‌ها، برداشت شده در محدوده انحصاری اقتصادی (EEZ) ایران در خلیج فارس و دریای عمان در حوزه محیط زیست و اقیانوس‌شناسی است.
به گفته وی، این اطلس مشتمل بر بیش از ۱۶۰ نقشه و تصویر در ۸۸ صفحه با ابعاد A۳ و به زبان انگلیسی است که جدیدترین وضعیت محیط زیستی خلیج فارس و دریای عمان در آب‌ها و بستر دریا در EEZ ایران را نشان می‌دهد.
مهدی‌نیا با اشاره به سابقه تولید داده‌های اقیانوس‌شناسی در خلیج فارس و دریای عمان، گفت: آخرین گشت دریایی تحقیقاتی کامل بین‌المللی در خلیج فارس و دریای عمان در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۱ و همچنین ۲۰۰۶ توسط سازمان منطقه‌ای حفاظت از محیط زیست دریایی (ROPME) انجام شد.
وی یادآور شد: حوزه این سفرهای دریایی شامل مطالعاتی در مورد آلودگی، زیست‌شناسی (فیتوپلانکتون، زئوپلانکتون، کفزیان و غیره)، اقیانوس‌شناسی فیزیکی و اندازه‌گیری مواد مغذی و کلروفیل بود و نتایج آنها که عمدتا توسط پژوهشگران غربی و در آزمایشگاه‌های کویت تولید شده بود، در قالب گزارش‌های فنی ROPME منتشر شده است.
مهدی‌نیا اضافه کرد: چندین سال بعد، پایش اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان از طریق گشت‌های دریایی تحقیقاتی PGGOOS در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ میلادی توسط پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی و با یک شناور لجستیکی متعلق به نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران (شناور نایبند) انجام شد.
وی با بیان اینکه در این مجموعه گشت‌ها، جمع‌آوری داده‌ها در بخش ایرانی خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان در چند مرحله انجام شد. پس از بهره‌برداری از کشتی تحقیقاتی کاوشگر خلیج فارس توسط پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی ایران در اوایل سال ۲۰۱۸، تعداد ۹ سفر دریایی از ابتدای سال ۲۰۱۸ تا اوایل سال ۲۰۲۲ در خلیج فارس و دریای عمان انجام شد.
معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی یادآور شد: این سفرها که برخی محدود به مناطق کوچکتر بودند، در حالی که برخی دیگر کل منطقه انحصاری اقتصادی ایران (EEZ) را پوشش می‌دادند، شامل مطالعاتی در زمینه اقیانوس‌شناسی فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و زمین‌شناسی و همچنین آلودگی دریایی بود.
وی با تاکید بر اینکه یافته‌های این سفرهای دریایی در ۳۰۰۰ صفحه گزارش علمی (۲۷ جلد) تهیه شد، افزود: این اطلس با هدف جمع‌آوری ویژگی‌های اقیانوس‌شناسی و ویژگی‌های اکولوژیکی خلیج فارس و دریای عمان، با توجه به داده‌های سفرهای دریایی تحقیقاتی سال ۱۴۰۰، یک منبع بصری و اطلاعاتی جامع برای محققان، دانشجویان و همه علاقه‌مندان به درک پویایی پیچیده این مناطق دریایی مهم ارائه می‌کند.
مهدی‌نیا تاکید کرد: این مطالعات نشان می‌دهد که بیشترین تجمع میکروپلاستیک‌ها در مجاورت رودخانه مند است که ناشی از آوردهای این رودخانه است، به ویژه در زمان سیل، آلودگی‌ها و میکروپلاستیک‌ها را از سایر مناطق مختلف شهری وارد محیط آبی می‌کند.
وی با بیان اینکه در این اطلس طیف غلظت آلودگی‌ها با رنگ‌های مختلف آورده شده است، افزود: این اطلس در نسخه دیجیتال نیز به چاپ رسیده است و به‌زودی در اختیار محققان قرار می‌گیرد.
این محقق حوزه اقیانوس‌شناسی با تاکید بر اینکه بخشی از هزینه‌های تهیه این اطلس از سوی صندوق توسعه محیط زیست کشور تامین شده است، خاطر نشان کرد: این اطلس با سرمایه‌گذاری ۸ میلیارد تومانی تهیه شد که ۵.۵ میلیارد تومان آن از سوی این پژوهشگاه و ۲.۵ میلیارد آن از سوی صندوق توسعه محیط زیست تامین شد.
وی در خصوص اهمیت این اطلس، توضیح داد: بعد از سال ۲۰۰۶ که آخرین گشت تحقیقاتی دریایی توسط سازمان منطقه‌ای ROPME در خلیج فارس و دریای عمان انجام شده بود، تا به حال گشت تحقیقاتی با این جامعیت و وسعت در منطقه صورت نپذیرفته و این اطلس را می‌توان اولین و بزرگترین اطلس اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان نامید که داده‌های آن به طور کامل توسط پژوهشگران علوم اقیانوس‌شناسی در داخل کشور و با استفاده از اولین شناور تحقیقاتی ساخت متخصصان ایرانی، تولید شده است.
وی اضافه کرد: از این رو، علاوه بر این از طریق نقشه برداری دقیق و نمایش داده‌های سال ۱۴۰۰، این اطلس به عنوان یک منبع ارزشمند و بروز برای سیاست گذاران، محققان، و محافظان متعهد به مدیریت پایدار این آب‌های حیاتی عمل می‌کند.
به گفته این محقق حوزه اقیانوس‌شناسی این اطلس می‌تواند کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان را بر توانمندی ایران در اجرای مستقل تمام مراحل گشت‌های اقیانوس‌شناسی و پایش خلیج فارس آگاه کرده و منجر به فعال شدن همکاری منطقه‌ای سازمان ROPME، این بار با نقش محوری ایران، شود که در نهایت گامی مؤثر در حفاظت از محیط زیست دریایی خلیج فارس و دریای عمان خواهد بود.
همزمان با هفته پژوهش و فناوری در بیست و چهارمین نمایشگاه پژوهش، فناوری و فن‌بازار از بزرگترین اطلس اقیانوس‌شناسی خلیج فارس و دریای عمان با حضور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس‌جمهوری رونمایی شد.