عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - به دنبال جنگ اخیر میان اسرائیل و حماس، در میان کشورهای اسلامی، به استثنای ایران، تاکنون شخص رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه، تندترین سخنان و واکنش ها را علیه مقامات اسرائیل، داشته است.
او به تازگی، نتانیاهو را "قصاب غزه" لقب داد.
قبل از این هم دولت اسرائیل را "دولت تروریستی" توصیف کرد و گفته بود: پایان نتانیاهو نزدیک شده است.
همچین اردوغان در ابتدای حملات اسرائیل به غزه هم گفته بود: نتانیاهو کسی نیست که بتوان با او صحبت کرد ؛ دیگر او را حذف کردیم و کنار گذاشتیم.
اما چرا اردوغان این گونه ، شدیدترین سخنان را متوجه نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل می کند؟
اردوغان قبل از اینکه رئیس جمهوری ترکیه باشد رهبر حزب اسلامگرای "عدالت و توسعه " است. شخص اردوغان ، دارای تحصیلات اسلامی و دارای گرایشات مذهبی اسلامی است. برخی فعالیت ها و سخنان اردوغان را می توان در این چارچوب تفسیر و درک کرد.
ضمن اینکه او تلاش می کند از طریق برخی سخنان و موضع گیری ها ، با هواداران اصلی حزب خود در ترکیه یعنی بخش مذهبی و اسلامگرا در جامعه ترکیه، ارتباط برقرار کند. هسته محوری این بخش از هواداران، بیش از آنکه خواهان رشد اقتصادی یا کاهش تورم باشد خواهان رفتارها و موضع گیری هایی در چارچوب یک رهبر اسلامگراست.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در مسجد ایاصوفیه استانبول
او با این مواضع سعی می کند به بخشی از انتظارات آنان از یک رهبر اسلامگرا پاسخ دهد. در آینده که زمان انتخابات برسد، بیش از آنکه رشد اقتصادی و تورم و اشتغال، هواداران سرسخت و اساسی او را قانع و راضی کند این گونه رفتارها و موضع گیری ها برای آنها اهمیت می یابد.
اینک آنان با خود خواهند گفت اگر به جای اردوغان اسلامگرا، سیاستمدار و رئیس جمهوری از دیگر احزاب غیراسلامگرا انتخاب شده بود بازهم چنین موضع گیری علیه اسرائیل و به سود فلسطینی ها و غزه داشت؟ قطعا نه . پس باید قدر چنین رئیس جمهوری را بدانند و برای حفظ و حمایت از او بکوشند.
اردوغان در کنار همه فعالیت های خود، سهمی را هم بابت پاسخ به انتظارات و مطالبات هواداران سنتی -مذهبی خود در نظر می گیرد.
افزایش محدودیت ها برای مشروبات الکلی، کاهش محدودیت ها برای زنان محجبه، تبدیل دوباره کلیسای ایاصوفیه به مسجد درهمین راستا هستند.
اردوغان در حمله به نتانیاهو و حمایت از غزه، کانال سیاست را از اقتصاد و سایر بخش ها جدا کرده است. تنها در کانال سیاسی و اظهارنظر علیه نتانیاهو، تندی می کند و در نتیجه، اسرائیل هم سفیر خود را از آنکارا فراخوانده و سطح روابط اسرائیل - ترکیه از سطح سفیر به کاردار کاهش یافته است. با این حال در روابط تجاری یا سایر ارتباطات با اسرائیل تغییر یا کاهشی رخ نداده است. بخش های اقتصادی در ترکیه نگرانی بابت این موضوع ندارند.
اردوغان، سیاستمدار واقع گراست و به دور از توهم و تخیل، روی زمین حرکت می کند. از تغییر و چرخش هم هراسی ندارد به شرطی که به سود منافع دولت و کشورش باشد. روابط اردوغان با اسرائیل هم خطی و صاف و بی تغییر نیست. هم انتقاد و حملات تند دارد هم آرامش و آَشتی.
حامیان محجبه اردوغان در انتخابات ترکیه
از نگاه آنکارا، اسرائیل بیش از ترکیه به روابط میان دو طرف نیاز دارد. به همین دلیل طرف اسرائیلی در برابر انتقادات و حملات حداکثری اردوغان، به صورت حداقلی واکنش نشان داد تا بیش از پیش تنش میان دو طرف، عمق نیابد.
می توان پیش بینی کرد اگر جنگ پایان یابد و شرایط، آرام شود درهای آشتی سیاسی تل آویو - آنکارا دوباره باز خواهد شد.
همچنین حال که اسرائیل در موضع ضعف و طرف بد داستان قرار گرفته و مورد انتقاد هم پیمانان امریکایی و اروپایی خود نیز قرار دارد چرا رئیس جمهور ترکیه از تل آویو و نخست وزیر اسرائیل انتقاد نکند. منظور این است که حملات علیه اسرائیل و نتانیاهو، همراه با روند بزرگتر و جهانی است.
اگربه انتقادات اردوغان در برابر حملات و کشتارهای اسرائیل در غزه نگاهی بیاندازیم متوجه دو موضوع و رفتار خواهیم شد. اول اینکه اردوغان، انتقادات خود را در میان مقامات اسرائیلی، بر شخص نتانیاهو متمرکز کرده و نه همه مقامات اسرائیلی.
آرشیوی - اردوغان تصویری از نقشه های فلسطین در سال های مختلف را در دست دارد
نتانیاهو شخصا نه در بخش های عقلانی جامعه اسرائیل فرد محبوب و مقبولی است و نه نزد دولت های غربی، جایگاه مناسبی دارد. از قبل به دلیل پرونده های فساد مالی و رفتارهای غیرقانونی خود و همسرش با اتهامات متعددی روبه رو است. در ماجرای طرح تغییرات قضایی نیز با جامعه اسرائیلی وارد نزاع شد و حمله 7 اکتبر / 15 مهر حماس هم تیر خلاص به کابینه و اعتبار او بود. پیش بینی می شود بعد از پایان جنگ در غزه و آزادی اسیران اسرائیلی، نتانیاهو استعفا و قدرت کناره گیری کند.
در نتیجه اردوغان نیز با این محاسبه، می داند نتانیاهو بی آینده فاقد عنصر انتقام گیری در آینده است.
نه تنها اردوغان، حملات تند و غیردیپلماتیک را بر شخص نتانیاهو متمرکز کرده بلکه در طرف ترکیه هم این حملات را تنها می توان از اردوغان در جایگاه رئیس جمهوری شنید و دیگر مقامات ترکیه از جمله وزیر خارجه، در این زمان به دور از این گونه موضع گیری ها هستند.
اردوغان، ترکیه را به یک برند اسلامی در جهان اسلام تبدیل کرده است. این برندینگ اسلامی، مزیت هایی را برای اقتصاد و تجارت و گردشگری ترکیه نیز به دنبال دارد. نگاه مثبت به اردوغان و ترکیه در میان جوامع اسلامی در کنار کارآمدیی های سیاسی – اقتصادی – فرهنگی، از این کشور به عنوان یک اولویت نزد کشورها و ملت های اسلامی ساخته است.
بخشی از روابط اقتصادی و استقبال گردشگران کشورهای اسلامی از ترکیه ناشی از همین برندینگ است.
ترکیه در حال حاضر مرکز احزاب و جریان های اسلامی سیاسی در منطقه به شمار می رود.
اردوغان به دنبال تقویت برندینگ اسلامی ترکیه نزد کشورهای هدف به عنوان یک الگو در جهان اسلام است. در غیاب موضع گیری های شدید علیه اسرائیل در میان کشورهای عربی و اسلامی منطقه (به استثنای ایران) ، ترکیه به دنبال برجسته سازی حضور خود است.
علاوه براین، مقامات ترکیه در مسیر موازی و ارتباط با همه حرکت می کنند. همزمان با عضویت با ناتو و همکاری های نظامی - تسلیحاتی در بالاترین سطح با امریکا و اروپا، از روسیه موشک می خرد. همزمان با روابط دیپلماتیک با اسرائیل، از حماس حمایت و علیه نتانیاهو تندترین موضع گیری را دارد.
همچون ترکیه که کشوری پل و اروپایی - آسیایی است شخص اردوغان و دولت او نیز چنین نقش و ارتباطاتی دارند. به دلیل ارتباط با یک طرف، ارتباط با طرف های دیگر را قطع نمی کنند.
اردوغان در بازدید از مسجد ایاصوفیه استانبول - آرشیوی
فلسطین به لحاظ تاریخی بخشی از امپراتوری عثمانی به مرکزیت ترکیه امروزی است و مناقشه انتقال یهودیان به فلسطین و شهر قدس از همان زمان آغاز شده بود. تا قبل از جنگ جهانی اول و تجزبه و فروپاشی کشور عثمانی، فلسطین یکی از ایالت هایش بود.
هنوز این نگاه وجود دارد که اگر در جنگ اول جهانی، کشور واقعا پهناور عثمانی باقی می ماند هم فلسطین به دور از دسترسی یهودیان صهیونیست، سالم مانده بود و هم سرزمین های عربی، درگیر درگیری های خون بار بعدی نمی شدند.
اردوغان علاوه بر نگاه نژادی - زبانی (ترکی) که بخشی از هویت ملی این کشور را ساخته است؛ دو نگاه عثمانی و اسلامی را نیز دنبال می کند.
استقبال رجب طیب اردوغان از محمود عباس رئیس دولت فلسطین در کاخ ریاست جمهوری در آنکارا - حضور سربازان با لباس های نظامی دوره های مختلف عثمانی جلب توجه می کند
یعنی همه کشورها و مناطقی که در گذشته بخشی از سرزمین کشور عثمانی بودند در اولویت ارتباطات امروزی دولت ترکیه هستند. به همین دلیل روابط با مناطق وسیعی از بالکان (صربستان و کوزوو و بوسنی و آلبانی و ...) تا لیبی برای دولت اردوغان از جایگاه ویژه ای برخوردارند.
علاوه بر پنهه وسیعی از کشورهای شرق و جنوب اروپا، بسیاری از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا، روز روزگاری بخشی از سرزمین امپراتوری عثمانی بودند. پرچم ترکیه امروزی (هلال و ستاره سفید در زمینه قرمز ) عینا همان پرچم عثمانی است که بیش از 700 سال حکمرانی داشت.
نگاه اردوغان به فلسطین، فقط یک کشور اسلامی نیست بلکه بخشی از سرزمین تاریخی متعلق به امپراتوری است که ترکیه امروزی میراث دار آن است.
حضور سربازان با لباس های نظامی دوره های مختلف عثمانی در گارد تشریفات ریاست جمهوری ترکیه