عصر ایران- شاید تاکنون نام این ویتامین به گوشتان نخورده باشد، اما K2 در لخته شدن خون، سلامت قلب و همچنین حفاظت از استخوان ها نقش دارد. با وجود مزایای بی شمار، ویتامین مورد نظر در اغلب رژیم های غذایی معمول غربی به مقدار کافی وجود ندارد.
ویتامین K2 در مواد غذایی کمتری در مقایسه با K1 یافت می شود. K2 بیشتر در غذاهای حیوانی مانند جگر گاو و پنیر یافت می شود، در حالی که K1 اغلب توسط مواد غذایی گیاهی تامین خواهد شد.
ویتامین K2 به عنوان یک ماده مغذی قدرتمند نقش مهمی در سلامت انسان دارد. به گفته برخی از متخصصین، ویتامین K2 ممکن است حلقه مفقود میان رژیم غذایی و شماری از بیماری های مزمن باشد. تمامی اطلاعاتی که در این زمینه در اختیار علاقه مندان قرار می گیرند، از طریق وب سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا قابل دسترسی هستند.
ویتامین K در سال 1929 به عنوان یک ماده مغذی ضروری در روند انعقاد خون کشف شد که اصطلاح علمی مورد استفاده برای لخته شدن خون است.
کشف اولیه در یک مجله علمی آلمانی منتشر شد، جایی که این ترکیب را "Koagulationsvitamin" نام نهادند. در واقع ریشه نام ویتامین K به همین واژه آلمانی باز می‌گردد.
به طور کلی دو فرم اصلی از ویتامین K وجود دارد:
- ویتامین K1 (فیلوکینون): در غذاهای گیاهی مانند سبزیجات برگ دار یافت می شود
- ویتامین K2 (مناکینون): در غذاهای حیوانی و تخمیری یافت و توسط باکتری های روده نیز تولید می شود
ویتامین K2 را می توان به چندین زیرگروه مختلف تقسیم کرد. مهمترین آنها MK-4 و MK-7 هستند.
ویتامین K پروتئین هایی را فعال می کند که در لخته شدن خون، متابولیسم کلسیم و سلامت قلب نقش دارند. یکی از مهمترین وظایف این ویتامین ها تنظیم رسوب کلسیم است. به عبارت دیگر، کلسیفیکاسیون استخوان ها را تقویت و از کلسیفیه شدن رگ های خونی و کلیه ها جلوگیری می کنند.
برخی از دانشمندان این گونه تفسیر کرده اند که نقش ویتامین های K1 و K2 کاملا متفاوت از یکدیگر است و بسیاری نیز تصور می کنند که این دو باید تحت عنوان مواد مغذی مستقل از هم طبقه بندی شوند. با این حال، قبل از درک کامل تفاوت های عملکردی بین ویتامین K1 و K2، مطالعات انسانی بیشتری مورد نیاز است.
ویتامین K پتانسیل بسیار کمی برای سمیت دارد و به همین دلیل است که حداکثر دوز قابل تحمل برای آن مشخص نشده است. هیچ سمیت شناخته شده ای نیز برای دریافت ویتامین K1 یا K2 از غذا یا مکمل ها گزارش نشده است.
با این حال به افرادی که داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین استفاده می کنند، توصیه می شود که میزان مصرف ویتامین K خود را ثابت نگه دارند و از مقادیر زیاد غذاهای غنی از ویتامین K یا نوسانات زیاد در دریافت این ویتامین خودداری کنند. این موضوع بدین دلیل است که افزایش ناگهانی در سطح ویتامین K ممکن است با برخی از داروها تداخل داشته باشد و منجر به افزایش یا کاهش لخته شدن خون شود.
تجمع کلسیم در شریان های اطراف قلب یک عامل خطر بزرگ برای ابتلا به بیماری های قلبی است. هر چیزی که بتواند این تجمع را کاهش دهد، ممکن است به پیشگیری از بیماری قلبی کمک کند. اعتقاد بر این است که ویتامین K با جلوگیری از رسوب کلسیم در شریان های ما به محافظت از سلامت دستگاه قلبی عروقی کمک می کند.
در یک متاآنالیز مربوط به سال 2019 شامل 21 مطالعه و 222592 شرکت کننده، افزایش مصرف ویتامین K1 یا K2 در رژیم غذایی با کاهش متوسط خطر بیماری عروق کرونر قلب مرتبط بود، هرچند ارتباط مستقیمی با مرگ و میر مشاهده نشد.
از طرفی دیگر یک بررسی در سال 2020 در مورد ارتباط میان ویتامین K رژیم غذایی و خطرات بیماری عروق کرونر در بزرگسالان نشان داد که خطر ابتلا به این بیماری با مصرف مکمل ویتامین K کمتر است. در این بررسی اشاره شد که K2 بیشترین میزان تاثیر را دارد و این در حالی است بیشتر K1 دریافت شده در بدن نیز به K2 تبدیل می شود.
با این حال، باید به خاطر داشته باشیم که اکثر این مطالعات، پژوهش های مشاهده ای بوده اند و نمی توانند رابطه علت و معلولی را اثبات کنند. بدین ترتیب به آزمایشات کنترل شده طولانی مدت تری روی ویتامین K2 و امراض قلبی نیاز است.
پوکی استخوان که به "استخوان های متخلخل" ترجمه می شود، یک مشکل رایج در کشورهای غربی است. این اختلال به ویژه میان زنان مسن دیده می شود و خطر شکستگی را به شدت افزایش می دهد.
همانطور که پیش تر اشاره شد، ویتامین K2 نقش اصلی را در متابولیسم کلسیم؛ ماده معدنی اصلی موجود در استخوان ها و دندان ها، ایفا می کند.
ویتامین K2 همچنین عملکرد اتصال کلسیم دو پروتئین به نام پروتئین ماتریکس GLA و استئوکلسین را فعال می کند که در روند ساخت و حفظ استخوان ها اثرگذار است.
یک متاآنالیز متشکل از 16 مطالعه روی 6425 زن یائسه نشان داد که مصرف مکمل های ویتامین K2 تاثیر مثبت قابل ملاحظه ای بر روند معدنی شدن استخوان و افزایش استحکام استخوانی دارد.
یک پژوهش مروری قدیمی تر در سال 2006 روی بانوان ژاپنی مزایای مشابهی را نشان داد، هرچند از دوزهای بسیار بالایی در این دسته از مطالعات استفاده شده بود. در این میان از 13 مطالعه، تنها یک مطالعه نتوانست بهبود قابل ملاحظه ای را به همراه داشته باشد.
در هفت مورد از این آزمایش ها که شکستگی ها هم در نظر گرفته شده بودند، ویتامین K2 شکستگی های ستون فقرات را تا 60 درصد، شکستگی های لگن را تا 77 درصد و همه شکستگی های غیر ستون فقرات را تا 81 درصد کاهش داد. مطابق با این یافته ها، مکمل های ویتامین K به صورت رسمی برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در ژاپن توصیه می شوند.
سرطان یکی از علل شایع مرگ و میر در کشورهای غربی است. هرچند پزشکی مدرن به روش های مختلف موفقی برای درمان سرطان دست یافته است، موارد جدید سرطان همچنان در حال افزایش هستند. از این رو یافتن راهبردهای پیشگیری موثر از اهمیت بالایی برخوردار است.
لازم به ذکر است که مطالعات متعددی روی ویتامین K2 و انواع خاصی از سرطان انجام شده است. دو مطالعه بالینی قدیمی نشان می دهند که ویتامین K2 عود سرطان کبد را کاهش و مدت زمان بقای بیمار را افزایش می دهد.