موبنا –گل ساعتی گونه‌ای از گیاهان گل‌دار است که بیشتر در نواحی استوایی آمریکا و آفریقا رشد میکند.
این گیاه رشد سریع و ساقه‌هایی بلند بالارونده دارد که قلمه گرفتن از آن را آسان میکند. گل ساعتی گیاهی است زینتی از تیره موردی‌ها که دارای بوته‌ای بلند و برگهای‌بیضی شکل متصل بهم و شامل ۵ تقسیم کامل است. گلهای آن درشت و به شکل ساعت است.
رنگ گل ها قرمز، ارغوانی، آبی و بنفش می‌باشد. ساقه آن چون به درختان مجاور می‌پیچد و بالا می‌رود از این رو آن را پیچ ساعتی نیز می‌نامند.
میوه‌اش سبز و زرد رنگ است. این گیاه حاوی فلاونوئید و آلکالوئیدهای گروه هارمالا (Harmala alkaloid) واسید سیانیدریک، در میوهٔ آن اسید سیتریک و نیز دارای پرولین، مالتول و اتل مالتول است. قسمت مورد استفاده: از برگ و میوه و گلهای گیاه گل‌ساعتی استفاده دارویی به عمل می‌آید.
تجارب آزمایشگاهی و بالینی اثر ضد اضطراب و آرام بخشی عصاره گل ساعتی را نیز به اثبات رسانده است. داروهایی همانند ریلکس هرب (relax herb) ۵۰۰میلی گرمی ماده موثره ویتکسین از عصاره گل ساعتی، دارای اثر گذاری مفید برای تنظیم خواب و کاهش استرس و اضطراب برای افردا ایجاد میکند.
فلومازنیل داروی آنتاگونیست بنزودیازپین‌ها مانع ظهور اثر عصاره گل ساعتی نگردید، که این امر نشانه متفاوت بودن مکانیسم اثر آرام بخشی این عصاره از مکانیسم اثر بنزودیازپین‌ها می‌باشد.
ایمنی و میزان اثر بخشی گل ساعتی تا به امروز به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته است و همچنان به تحقیقات بیشتری نیاز خواهد بود. با این حال، گزارش هایی وجود دارد که نشان دهنده مزایای سلامتی این مکمل گیاهی است.
شواهد حاصل از تحقیقات محدود حیوانی و انسانی نشان می دهند که مکمل های حاوی عصاره گل ساعتی ممکن است در درمان اضطراب، بی خوابی و اختلالات عصبی مفید باشند.
همچنین تصور می شود که اثرات ضد اضطراب گل ساعتی به دلیل تاثیر آن بر انتقال دهنده های عصبی از جمله GABA و دوپامین باشد. یک مطالعه نشان داد که عصاره گل ساعتی سبب افزایش قابل توجه سطح دوپامین می شود. علاوه بر این یک پژوهش مروری در زمینه استفاده از داروهای گیاهی مختلف در درمان بیماری های روانپزشکی در سال ۲۰۱۸ نیز وجود شواهدی را به اثبات رساند که همگی از کاربرد گل ساعتی جهت تسکین اختلالات اضطرابی حمایت می کردند.
برخی تحقیقات نشان داده اند که انواع خاصی از گل ساعتی ممکن است برای تسکین مشکلات معده از جمله زخم مفید باشند. بر اساس یافته های یک مطالعه حیوانی، عصاره گل ساعتی به تسکین زخم معده در موش ها کمک می کند. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است تا مشخص شود که آیا این گیاه اثر مشابهی روی انسان دارد یا خیر.
گل ساعتی گاهی اوقات به عنوان درمان مکمل نیز استفاده می شود:
– اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)
– سوختگی
– مشکلات ریتم قلب
– هموروئید
– درد
– اختلالات خواب
– علائم مرتبط با یائسگی
– استرس
با این حال، توجه به این نکته ضروری است که شواهد قطعی برای حمایت از موارد مذکور وجود ندارد. با استناد به گزارش مرکز ملی پزشکی مکمل و جایگزین آمریکا، به تحقیقات بیشتری برای تایید کامل نقش گل ساعتی در کمک به درمان مشکلات قلبی، استرس، یائسگی، درد، سوختگی، هموروئید و یا ADHD نیاز است.
به ندرت عارضه جانبی خاصی برای گل ساعتی گزارش شده است اما عوارض مصرف این گیاه به طور کلی می تواند شامل موارد زیر باشد:
– خواب آلودگی
– کند شدن فعالیت های ذهنی
– حالت تهوع
– افزایش ضربان قلب
– استفراغ
در صورت مصرف گل ساعتی توصیه می شود از رانندگی یا کار با ماشین‌های سنگین پرهیز شود. در مجموع گل ساعتی ترکیبی بی خطر و غیر سمی در نظر گرفته می شود. با این حال، سازمان غذا و داروی آمریکا تولید گیاهان دارویی و مکمل ها را تنظیم نمی کند. یک مطالعه کوچک نشان داد که گل ساعتی ممکن است با عوارض بارداری متعددی مرتبط باشد. البته مطالعات بیشتری برای درک بهتر این خطر بالقوه لازم است.
علاوه بر مکمل های دارویی که توسط شرکت تولید کننده تعیین دوز می شوند، می توان گل ساعتی را به شکل های دیگری نیز مصرف کرد. اما باید تاکید شود که موارد زیر صرفا دستور العمل های پیشنهادی هستند.
– دمنوش: ۲.۵ گرم، سه تا چهار بار در روز
– عصاره مایع: ۱۰ تا ۳۰ قطره، سه بار در روز
– تنتور: ۱۰ تا ۶۰ قطره، سه بار در روز
گفتنی است که شواهد علمی کافی برای حمایت از مصرف گل ساعتی در کودکان وجود ندارد.
مانند هر داروی گیاهی دیگری، همواره امکان بروز تداخل میان گل ساعتی و درمان های دارویی بیماران وجود دارد.
انواع داروهایی که تداخلات احتمالی با گل ساعتی دارند:
– داروهای ضد افسردگی
– آنتی هیستامین ها
– بنزودیازپین ها
– باربیتورات ها
– مواد مخدر
اگر از داروهای رقیق کننده خون یا ضد التهاب استفاده می کنید، احتیاطات لازم را در نظر داشته باشید. زیرا نشان داده شده است که این داروها با گل ساعتی تداخل دارند. سایر داروهای گیاهی که ممکن است باعث ایجاد تداخل با گل ساعتی شوند عبارت اند از کاوا و ریشه سنبل الطیب. از طرفی دیگر الکل، کافئین و آسپرین نیز سازگاری خوبی با این گیاه ندارند.
با توجه به این نکات، در صورتی که داروی خاصی مصرف می کنید و یا قصد شروع درمان مشخصی را دارید، پیش از خریداری هرگونه مکمل دارویی حاوی گل ساعتی با پزشک معالج و یا داروساز خود مشورت کنید.