سال ۱۲۰۰( ه.ق) که آقامحمدخان قاجار تهران را به پایتختی برگزید، از نظر صنعت و تجارت اهمیت چندانی نداشت و مدت‌ها طول کشید تا از نظر فرهنگی نیز بر شهرهای دیگر برتری پیدا کند. بازار تهران هم از رونق چندانی برخوردار نبود. با این مقدمه، نگاهی به برخی مشاغل فراموش‌شده بازار تهران داریم.
به گزارش همشهری آنلاین، بازار تهران در اواسط قرن سیزدهم (ه.ق )، چندان رونقی نداشت . براساس آمارهای موجود، سال ۱۲۶۹ (ه.ق)، تعدادی دکان و کاروانسرا درحال تأسیس بودند که بدون شک به دستور امیرکبیر ساخته می‌شدند. چون اولین اقدامات برای رونق تجارت و صنعت تهران، توسط امیرکبیر انجام گرفت. این اقدامات مرتبا در روزنامه وقایع اتفاقیه درج می‌شد. اما گذر روزگار و پیشرفت زندگی بشر، دیگر جایی برای بسیاری از آنها نگذاشته است. بخشی از آنها به خاطر پیشرفت علم از بین رفته‌اند و برای بخشی دیگر هم فرصت و مجالی نمانده است.
۴۰شغل در بازار آهنگرها
حدود ۴۰شغل مرتبط در بازار آهنگرهای تهران قدیم فعالیت می‌کردند. این مشاغل شامل قیچی‌سازی، چاقو و کاردسازی، قفل‌سازی، چلنگری (ساخت در و پنجره)، لوازم و ابزار آهنگری و... بود. اما به مرور زمان با توسعه زندگی شهری حرفه آهنگری به‌عنوان یکی از مشاغل آلاینده به خارج از بازار و اطراف تهران منتقل شد.
مسگرها چگونه صحبت می‌کردند؟
مشاغل و صنوف زیادی در بازار تهران قدیم فعالیت می‌کردند که همچنان حیات‌شان به قوت خودش باقی مانده است. البته حرفه مسگری و آهنگری از بقیه مشاغل بازار پر رونق‌تر بود که تا اواخر دوره پهلوی اول برای خودش بر و بیایی داشت. از ماجراهای جالب بازار مسگرها، زبان بدن آنها برای صحبت کردن با یکدیگر بود. آنها به‌دلیل سر و صدای زیاد مسگرها در زمان کار با ایما و اشاره با یکدیگر صحبت می‌کردند.
مشیرالخلوت کجاست؟
مکانی در بازار تهران به‌عنوان مشیرالخلوت یا سرای گبرها وجود دارد. این مکان متعلق به پیروان ادیان دیگری مانند زرتشتی‌ها بود که در دل بازار تهران حجره داشتند. همچنین یکی دیگر از مکان های مقدس بازار تهران کلیسای تادئوس است. این کلیسا به دست خانواده‌ای ارمنی که به دستور فتحعلی شاه برای شیشه‌بری کاخ گلستان از اصفهان به تهران آمده بودند ساخته شد.
زعفران‌باجی که بود؟
یکی از چهره‌های سرشناس بازار در حوزه موسیقی و راه‌اندازی بساط شادی فردی به نام زعفران باجی بود. زعفران باجی در گوشه‌ای از بازار بزرگ تهران حضور داشت که محل تجمع اهل موسیقی بود و اگر کسی در خانه بساط مراسم شادی داشت، حتماً از تیم زعفران‌باجی دعوت می‌کرد. محل حضور تیم زعفران‌باجی در بازار به مرور زمان تغییر می‌کرد و درنهایت به ضلع شرقی امامزاده سیداسماعیل، روبه‌روی حمام گلشن، رسید. اما چرخ گردون گشت تا اجرای بساط شادی و موسیقی برای مجالس به‌دست غربتی‌ها، از شاخه هندوها، افتاد. درواقع غربتی‌ها سکان کار را از دست زعفران‌باجی و تیمش گرفتند و به رغم کم‌اطلاعی از ردیف‌های موسیقی، سعی می‌کردند تا به بهترین شکل بساط شادی را فراهم کنند.
وصلت با هم‌صنفان
یکی از رسم‌های پرماجرا و جالب میان بازاریان تهران وصلت با هم‌صنفان است. به‌دلیل اینکه بیشتر معاملات در بازار تهران بر پایه حرف و اعتبار بود برای وصلت هم سعی می‌کردند، سراغ هم‌صنفان خودشان بروند که هم به آنها اطمینان بیشتری داشتند و هم ازدواج‌ها پایه‌ای محکم برای معاملات‌شان بود. برای مثال، صنف طلافروش برای پسرشان سراغ دختر یک طلافروش می‌رفتند.
هر صنف یک هیئت
برنامه‌های ویژه‌ای در طول سال، در بازار تهران برگزار می‌شود که این برنامه‌ها در محرم با برپایی هیئت به اوج خودش می‌رسید. تعزیه‌خوانی، چهارپایه‌خوانی و آماده‌سازی و طبخ و توزیع نذورات ازجمله این برنامه‌ها بود. بخش دیگر عزاداری‌های بازار تهران مربوط به برپایی هیئت اصناف است. در دل بازار تهران هر صنفی هیئتی دارد که براساس نوع کسب‌وکارشان در آن فعالیت می‌کنند.