پهنه سرزمینی ایران پهناور سرشار از مواهب و ثروت‌های خدادادی است که بخشی از آن‌ها همچون معادن، نفت و گاز، جنگل‌ها، دشت‌های وسیع حاصلخیز مشهود و بر همگان نمایان است و بخشی از این ثروت الهی همچون ذخائر ارزشمند ژنتیکی و زیستی و برخی از گونه‌های حیات وحش نمود و بازخورد فراوانی نزد مردمان این دیار ندارد.
به گزارش خبرگزاری دانشجو، یکی از این گنجینه‌های ارزشمند که در سال‌های اخیر در معرض تاراج و یغمای سودجویان قرار گرفته، پرندگان شکاری به ویژه شاهین سانان است. شاهین، قوش، بحری، بالابان و ترمتای از جمله پرندگان شکاری هستند که به مرور و از هفته‌های آینده وارد دشت‌های وسیع و فراخ گلستان می‌شوند. جایگاه ارزشمند اکولوژیکی این گونه‌های در معرض خطر انقراض و فعالیت هزاران نفر از اهالی این استان در حوزه زنده گیری و قاچاق این پرندگان سبب شد تا به مقوله صید پرندگان شکاری بپردازیم.
دست‌آموز بودن و تعلیم پذیری این پرنده‌ها که ناشی از هوش سرشار و لایتناهی آن‌ها سرچشمه می‌گیرد سبب شده که از هزاران سال قبل بشر به فکر تربیت این پرندگان باشد و داشتن این پرندگان در برخی از کشورهای آسیایی میانه نظیر مغولستان، قرقیزستان و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس میاه فخر و افتخار باشد. استفاده از انواع شاهین‌ها در جشن‌ها و مراسم آیینی، مسابقات و سرگرمی و البته سو استفاده از این پرنده‌ها برای جاسوسی و حمل مواد مخدر در مسافت‌ها به نسبت کوتاه از جمله کاربرد‌هایی است که از شاهین، قوش، بحری، بالابان و ترمتای می‌شود.
تعداد اندک این پرنده‌ها و رقابت بین شیوخ عرب برای داشتن پرندگانی باهوش‌تر، زیباتر، قوی‌تر سبب شده تا این پرنده‌ها قیمت زیادی پیدا کنند. نزدیکی کشورهای عربی و فراوانی نسبی شاهین سانان در ایران سبب شده تا بخشی از این پرندگان در ایران صید و به این کشور‌ها قاچاق شود که این فرآیند در برخی سال‌ها تشدید می‌شود به نوعی در یکی دو سال گذشته و با تلاش نیرو‌های امنیتی فقط از یک لنج صد‌ها پرنده شکاری کشف شد.
سودجویی برخی افراد از یکسو و گسترش بیکاری و فقر در بخش‌های شمالی استان گلستان که زیستگاه شش ماهه نخست پرندگان شکاری محسوب می‌شود از سوی دیگر سبب شده تا در سنوات اخیر گرایش به زنده گیری و قاچاق پرندگان شکاری در گلستان افزایش یافته، به طوری که این گونه‌های باارزش را در معرض خطر قرار داده است.
بیکاری؛ عامل رغبت جوانان به شکار و قاچاق پرنده
استان به ظاهر سرسبز و زیبای گلستان و به طور خاص شهر‌ها و روستا‌های واقع در نوار مرزی و ساحلی این استان همانند دیگر نقاط ایران درگیر مسائلی همچون بیکاری است، موضوعی که سبب شده تا زمینه و رغبت به حضور در عرصه شکار و قاچاق پرندگان شکاری روز به روز زیادتر شود.
علی بیانی رییس اداره حفاظت محیط زیست بندرترکمن در غرب استان گلستان گفت: پرندگان شکاری تعریف خاص و مشخصی دارند؛ پرندگان شکاری غذای خود را از طریق صید دیگر پرندگان، خزندگان و جوندگان و با استفاده از توانایی‌های خاص به دست می‌آورند و همواره در رأس هرم غذایی هستند.
وی گفت: شاهین، قوش، بحری، بالابان و ترمتای در هرم زیستی و اکولوژیکی جایگایه بس ارزشمند دارند و تاثیرات بسزایی در چرخه زیستی ایفا می‌کنند که از آن جمله می‌توان به نقش مبارزه گر بودن آن‌ها اشاره کرد. بیانی توضیح داد: این پرندگان به عنوان یک مبارزه گر بیولوژیک و زنده در دفع عوامل بیماری زا، آفات و امراض زراعی و گونه‌های مرتعی بوده و دارای اهمیت فوق العاده‌ای در چرخه زیستی هستند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بندرترکمن گفت: ویژگی‌های منحصر به فرد این پرنده‌ها مانند شکار با یک چنگال و یک پا سبب شده تا علاقه‌مندان به این پرندگان زیبا در سراسر جهان به ویژه اعراب پرشمار باشند. مبالغ زیادی برای خرید آن‌ها هزینه کنند.
بیانی گفت: طبق قانون هر شخصی که مبادرت به زنده‌گیری، شکار، خرید و فروش، حمل، نگهداری و صادرات پرندگان شکاری از قبیل شاهین، بحری، بالابان و دلیجه کند علاوه بر محکومیت به حداکثر مجازات حبس مقرر، به جزای نقدی از ۲۰۰ میلیون تومان محکوم خواهد شد.
سود چندصد میلیونی از فروش پرندگان شکاری
رحیم حاجی مراد یکی از محیط بانان پرسابقه گلستان هم به خبرنگار دانشجو گفت: بیکاری در مناطق شمالی استان گلستان زیاد است و برخی از سود جویان از این موضوع سوءاستفاده کرده و با اجیر کردن برخی بومیان مبادرت به قلع و قمع پرندگان شکاری می‌کنند.
وی گفت: فرصت طلبان و قاچاقچیان که از قبل فروش یک پرنده چند صد میلیون سود می‌برند؛ قبل از شروع فصل صید، میلیون‌ها تومان در بین افراد بیکار توزیع و برای آن‌ها موتورسیکلت و تلفن همراه خریده و اجیرشان می‌کنند، افردی که در زبان محلی به آن‌ها بازگیر گفته می‌شود.
حاجی مراد ادامه داد: از اواسط تیرماه شاهد حضور پرندگان مهاجر شکاری مانند شاهین در زیستگاه‌های شمالی استان هستیم که با افزایش گشت‌های محیط بانی برای برخورد بامتخلفان صید و زنده گیری آنان همراه است.
این محیط بان گلستانی ادامه داد:، ولی به سبب گستردگی زیستگاه‌های این پرندگان و البته زنده گیری به نسبت آسان این گونه‌ها، امکان برخورد قانونی مؤثر با متخلفان سال به سال کمتر می‌شود.
وی افزود: حضور این پرندگان به عنوان دشمن طبیعی و اصلی جوندگان و خزندگان بوده و کمک شایانی در جلوگیری از گسترش بیماری‌ها به ویژه مشکلات پوستی در مناطق مرزی استان است. حاجی مراد گفت: از مهم‌ترین عوامل ایجاد بیماری‌های پوستی مانند سالک در مناطق مرزی گلستان رشد بیش از حد جوندگانی مانند موش بوده که از طریق نیش حشرات و پشه‌ها منتقل می‌شود و اگر جمعیت موش‌ها کنترل شود این مشکل کاهش می‌یابد در حالی که با وجود پرندگان شکاری مانند عقاب و شاهین و تغذیه آن‌ها از جوندگان، این مشکلات رفع خواهد شد.
برخورد دستگاه قضایی با قانون شکنان
رییس دادگستری شهر مرزی و ساحلی گمیشان در شمال غربی گلستان هم به خبرنگار دانشجو گفت: هجمه به اندوخته‌های ژنتیکی این سرزمین و هجمه به سلامت عمومی جامعه پذیرفتنی نیست. برای حفظ گونه‌های در معرض خطر انقراض و حمایت شده پرندگان شکاری که یک حق عامه محسوب می‌شود کوتاه نخواهیم آمد و قانون شکنان این بخش منتظر برخورد قاطع دستگاه قضائی باشند.
علی اکبر قنبرزاده افروزی ادامه داد: دغدغه‌های اجتماعی و اقتصادی خاص مناطق پیرامونی زیستگاه این پرندگان شکاری در این منطقه به نحوی است که متأسفانه شاهد رغبت افراد بیکار و جوانان به مقوله صید و زنده گیری پرندگان شکاری هستیم.
ضرورت مشارکت مردم برای مقابله با شکارچیان غیرمجاز
فرماندار گمیشان که یکی از کانون‌های فعالیت بازگیران و زنده گیری پرندگان شکاری در گلستان است، گفت: صید پرندگان شکاری مهاجر و بومی مانند "شاهین، بحری، بالابان و دلیجه" اگرچه برای برخی افراد ناآگاه بومی نان دارد، اما ضربه مهلکی برحیات وحش و نقش انکارناپذیر این پرندگان در کنترل جمعیت جوندگان، خزندگان و پستانداران کوچک و جلوگیری از شیوع برخی بیماری‌ها در منطقه، وارد می‌کند.
امید سقلی ادامه داد: مقابله با صید بی‌رویه این گونه پرندگان با ارزش و حفاظت شده که وجود آن‌ها در محیط زیست نقش موثری در کنترل جمعیت جوندگان موذی و خزندگان دارد، یک ضرورت است.
وی گفت: باید اقدامات مناسبت توسط دست‌اندرکاران حفاظت محیط زیست با همکاری نهاد‌های مرتبط و نیز گروه‌های مختلف مردم بویژه علاقه‌مندان محیط زیست و حیات وحش صورت گیرد در غیر این صورت با روند فعلی صید این پرندگان، به احتمال زیاد تا چند سال آینده اثری از پرندگان شکاری در طبیعت منطقه باقی نخواهد ماند.
به عقیده کارشناسان، ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان با استفاده از منابع موجود درمنطقه مانند مراتع میگو پرورش ماهی در قفس و به ویژه آگاهی بخشی به جوامع محلی نسبت به نقش و اهمیت وجود پرندگان شکاری در کنترل جمعیت جوندگان موذی بویژه موش‌های صحرایی که عامل اصلی شیوع بیماری سالک می‌تواند زمینه صیانت بهتر و بهره گیری از توان جوامع محلی را برای حفاظت از پررندگان ارزشمند را فراهم کند.