عصر ایران-تقدیم لایحه برنامه هفتم توسعه به مجلس شورای اسلامی از حیث عنوان آن هم جالب است چون آقای رییسی به شکل آشکاری ترجیح می‌داد به جای اصطلاح فنی «توسعه» که تعاریف و شاخص‌های جهانی و قابل اندازه‌گیری دارد از واژۀ کلی «پیشرفت» استفاده کند اما امروز هنگام ارایه و تقدیم لایحه برنامه هفتم توسعه بارها این اصطلاح را به کار برد.
شاید گفته شود عنوان برنامه اساسا توسعه است و نمی‌توان ناگاه برای برنامه هفتم از کلمه پیشرفت استفاده کرد یا برخی خرده بگیرند این که خوش‌حالی ندارد چون توسعه عربی است و فارسی آن میشود پیشرفت.
بعضی هم شاید تصور کنند مته به خشخاش می‌گذاریم و بپرسند مگر چه فرقی می‌کند؟ چه خواجه علی چه علی خواجه. به قول دنگ شیائو پینگ چه تفاوت دارد گربه سیاه باشد یا سفید. مهم این است که خوب، موش بگیرد.
فارسی توسعه البته پیشرفت نیست بلکه گشادگی است. اما داستان از این حیث اهمیت دارد که توسعه الزامات خاص خود را دارد حال آن‌که هر مضمونی را می‌توان ذیل پیشرفت گنجاند.
از نگاه اصول‌گرایی ایرانی توسعه، مفهومی غربی است و کار نئولیبرال‌ها و به خاطر همین کم مانده بود به کلمه ممنوعه هم بدل شود و مثلا به وزارت ارشاد بگویند هر که نوشت توسعه دستور دهند سانسور شود! (چیزی مثل لباس چسبان یا به قول آن نویسنده مشهور که گفته بودند جمله «دختر زیر باران ایستاده بود» را تغییر دهد چون باران سبب میشود لباس دختر به بدن او بچسبد و نویسنده زیر بار نرفت و گویا ناشر وساطت کرد یک چتر بدهند دست دختر!)
اما چرا اهمیت دارد که آقای رییسی دانسته یا ندانسته از کلمه توسعه استفاده کرده است؟ به یک دلیل روشن: این‌که پیشرفت همان توسعه نیست و توسعه نیز همان رشد نیست و این که قبل‌تر اصرار داشتند به جای واژۀ توسعه از "پیشرفت" استفاده کنند احتمالا به این خاطر بود که هم ادبیات متفاوتی به نسبت هاشمی و خاتمی و روحانی به کار برده باشند یا چون توسعه را غربی و وارداتی و مشکوک می‌دانستند ولی پیشرفت را بومی و اسلامی و ایرانی و مقبول.
توسعه اما در نگاه فنی هم با پیشرفت تفاوت دارد هم با رشد. زیرا رشد یا gtowth تکثیر وضع موجود است. (مثل این‌که شرکت خودروساز تولیدات سالانه خود را از ۱۰۰ هزار دستگاه به ۲۰۰ هزار برساند اما با همان وضعیت و کیفیت. توضیح و مثال از دکتر محسن رنانی).
پیشرفت یا progress هم ارتقا یا تکثیر وضع موجود است البته با کیفیت مادی و فناوری بهتر. در مثال بالا شرکت خودروساز اگر مدل‌های بالاتر و با کیفیت و فناوری بهتر تولید و عرضه کند پیشرفت کرده است. در مثالی دیگر وقتی تولید فولاد در فلان واحد فولادی به جای روش کوره بلند با قوس الکتریکی صورت پذیرد . منتها باز هیچ یک از این دو توسعه به مفهوم جهانی و مصطلح نیست.
اما اگر توسعه همان پیشرفت و رشد نیست پس چیست؟ توسعه یا development تحول کیفی در یک پدیده است به معنی تغییر در خُلق‌و‌خوی فردی و همچنین در الگوهای رفتاری اجتماعی و حتی ماهیت پدیده‌ها.
البته بعید هم نیست آقای رییسی قصد خاصی نداشته و همه را ذیل بهبود اوضاع به کار می‌برد ولی به هر حال توسعه الزاماتی دارد و در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و جامعه قابل اندازه‌گیری است./م.خ