عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - امروزه در درگیری بین دو کشور، هواپیماهای نظامی حضوری پر رنگ داشته و نقش مهمی ایفا می کنند. اما چگونه می توان در برابر حملات هوایی دفاع کرد؟
ترجمه فیلم در ادامه آمده است.
دو کشور آمریکا و روسیه که دشمنی دیرینه ای با یکدگر دارند، سامانه های متفاوتی برای محافظت از خود در برابر تهدیدات این چنینی دارند. ما درباره سامانه پدافند هوایی اس-400 ترای‌آمف (S-400 Triumf) روسیه و سامانه پاتریوت پک-3 (Patriot PAC-3) آمریکا صحبت می کنیم.
به دلیل نقش آنها در حوزه دفاعی، فناوری درگیری، قوانین، دکترین نبرد و برد، این سامانه های پدافند هوایی کاملا متفاوت هستند و قابلیت های دقیق آنها نیز مخفی نگه داشته می شود.
سامانه موشکی اس-400 بیشتر یک سلاح ضد هواپیمای راهبردی است که برای درگیری با اهداف در مسافت های طولانی تا 238 مایل (383 کیلومتر) طراحی شده است.
این سامانه برای مقابله با هواپیماهای هشدار اولیه یا به اختصار آواکس (AWACS)، هواپیماهای سوخت‌رسان، بمب افکن ها و غیره بهینه شده است.
از سوی دیگر، سامانه پاتریوت پک-3 برای مقابله با موشک های بالستیک تاکتیکی بهینه شده است. این سامانه دارای جستوجگر ای‌ئی‌اس‌ای (AESA) و کلاهک های جنگی ضربه برای کشتن (Hit-to-Kill Warhead) است.
ای‌ئی‌اس‌ای یا آرایه اسکن الکترونیکی فعال یک رادار قدرتمند برای ردیابی و قفل کردن روی چندین هدف است. پس از نظر درگیری با چندین هدف که از جهات مخالف نزدیک می شوند، رادار سامانه پاتریوت بهتر از جستجوگر اس-400 است.
هر آتشبار پاتریوت دارای 16 موشک است که تعداد موشک های آن نسبت به نسخه های پیشین دو برابر شده و هر پرتابگر مانند سامانه اس-400 دارای چهار محفظه موشک است.
موشک های بالستیک جبهه ای (Theatre Ballistic Missiles) بزرگ‌ترین تهدید برای آمریکا و متحدانش محسوب می شوند.
برای روسیه، متوقف کردن جت های جنگنده ناتو از طریق انهدام هواپیمای آواکس که این جت های جنگنده را هدایت می کند، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
هر دو سامانه موشکی پاتریوت و اس-400 از سامانه هشدار و نظارت اولیه شبکه محور استفاده می کنند.
بر همین اساس، در صورت ادغام سامانه پاتریوت در یک شبکه ناتو، این سامانه از اثرگذاری و کارایی بیشتری برخوردار می شود.
اس-400 یک سامانه موشکی سطح به هوا (به اختصار سم) متحرک است که در دهه 1990 برای ارتقا خانواده سامانه موشکی اس-300 توسعه یافت.
سامانه اس-400 از رادارهای جداگانه برای جستجو، اکتساب و کنترل آتش استفاده می کند.
رادار 91ان6ئی (91N6E Radar) برای اکتساب و مدیریت نبرد، رادار 92ان6ئی (92N6E Radar) برای کنترل آتش و ردیابی هدف و گزینه اختیاری رادار 96ال6ئی (96L6E Radar) برای اکتساب تمام ارتفاعات در سامانه موشکی اس-400 بکار گرفته شده اند.
موشک های سامانه اس-400، به ویژه موشک های دوربرد آن بسیار بزرگ هستند. این سامانه می تواند از موشک های کوچک‌تر سطح به هوا سری 9ام96ئی (9M96E) با برد 74.5 مایل (120 کیلومتر) برای اهدافی با قابلیت ارائه مانور و موشک های سطح به هوا سری 48ان6ئی (48N6E) برای هواپیماها با برد 124 تا 155 مایل (200 تا 250 کیلومتر) استفاده کند.
سامانه موشکی اس-400 می تواند با اهدافی در برد بسیار بیشتر نیز درگیر شود. این سامانه در صورت استفاده از موشک 40ان6ئی (40N6E) می تواند اهداف در فاصله 238 مایلی (383 کیلومتر) را مورد اصابت قرار دهد.
این موشک می تواند برای درگیری با هواپیماهای هشدار اولیه (آواکس) یا سوخت‌رسان های هوایی که می توانند هواپیماهای جنگنده را برای ضربه زدن به آتشبار اس-400 پشتیبانی کنند، استفاده شود.
سامانه موشکی پاتریوت توانایی های رزمی خود را ثابت کرده است. این سامانه برای چندین دهه است که توسط ناتو و متحدان آمریکا در خاورمیانه استفاده می شود.
این در شرایطی است که سامانه اس-400 تا همین اواخر و پیش از حمله روسیه به اوکراین در میدان نبرد استفاده نشده بود.
پک-3 ام‌اس‌ئی یا سامانه دفاع هوایی توسعه یافته متوسط (Medium Extended Air Defense System) جدیدترین نسخه برای کشورهای ناتو محسوب می شود. این سامانه دفاع هوایی از دقت و برد بیشتر برخوردار است.
سامانه پاتریوت پک-3 ام‌اس‌ئی همچنین دارای رادار بهبودیافته ای‌ئی‌اس‌ای مبتنی بر جی‌ای‌ان (GAN) است.
رادارهای جی‌ای‌ان از نیمه هادی های گالیوم نیترید استفاده می کنند، از این رو، عملکرد بهتری در تشخیص سیگنال دارند.
سامانه پاتریوت می تواند با اهدافی که از جهات مخالف می آیند نیز درگیر شود. این در شرایطی است که سامانه اس-400 با ارتقا ای‌ئی‌اس‌ای ممکن است این کار را انجام دهد.
اما بسیاری از دشمنان دارای موشک های بالستیک کوتاه برد ارزان قیمت و حتی موشک های کروز برای انجام حملات اشباع (Saturation attack) هستند.
سامانه پاتریوت در این مورد یک مزیت آشکار دارد.
در مورد موشک های بالستیک، شما به رهگیرهای جنبشی نیاز دارید. یک رهگیر جنبشی به طور معمول یک موشک ضد بالستیک است.
موشک های سطح به هوا می توانند بیشتر موشک ها و بمب ها را مورد اصابت قرار دهند و به طور معمول دارای کلاهک های ترکش‌افشان هستند.
زمانی که آنها احساس می کنند به موشک نزدیک شده اند، منفجر شده و هوا را با ابری از ترکش پر می کنند. به این شرایط فِلَک (Flack) گفته می شود و موجب آسیب دیدن یا نابودی موشک ها می شود.
اما یک رهگیر جنبشی به طور مستقیم به هدف برخورد می کند زیرا موشک های بالستیک بزرگ هستند و می توانند چندین کلاهک هسته ای را همراه با طعمه های زیاد حمل کنند.
رهگیرهای پاتریوت پک-3 ام‌اس‌ئی می توانند موشک های بالستیک کوتاه برد را ساقط کنند.
توانایی موشک ضد بالستیک اس-400 محدود است زیرا به دلیل پیمان موشک های ضد بالستیک که اکنون باطل شده است، به عنوان یک سامانه ضد موشک بالستیک طراحی نشده بود. اما برخی از سامانه های اس-400 ممکن است در آینده از موشک های ضد بالستیک 77ان6-ان (77N6-N) و 77ان6-ان1 (77N6-N1) طراحی شده برای سامانه اس-500 استفاده کنند.
همانطور که در حمله به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان شاهد بودیم، سامانه پاتریوت پک-2 در متوقف کردن پهپادهای بهینه‌سازی شده ارزان قیمت ناموفق بود.
پک-3 حل این مشکل را هدف قرار داده است.
به هر حال ما نمی توانیم به اطلاعاتی که روی نقشه رادار نمایش داده می شوند برای نشان دادن برد هر سامانه پدافند هوایی تکیه کنیم.
زمین های کوهستانی و جمینگ می توانند برد رادار را تا حد زیادی کاهش دهند و شکاف هایی ایجاد شوند که هواپیماهای دشمن از آنها برای عبور استفاده کنند.
هواپیماهای آواکس برای بهبود پوشش مورد نیاز هستند.
اما زمان آمادگی نیز اهمیت دارد.
در مورد هشدار قرمز، سامانه پاتریوت برای آماده‌سازی و پرتاب موشک به 25 دقیقه زمان نیاز دارد، در شرایطی که این مدت برای سامانه اس-400 فقط پنج دقیقه است.
این می تواند تفاوت بین نابودی و نجات باشد.