تسنیم نوشت: در شرایطی که کمتر از یک ماه به جشنواره فجر باقی مانده و چند روز پیش هم متن بودجه پیشنهادی 1402 از سوی دولت به مجلس ارائه داده شده است، نگاهی به بررسی بودجه تولیدات سینمایی ارگان‌های دولتی و عملکرد آنان به تناسب بودجه سال 1401 خواهیم داشت. حوزه هنری، سازمان هنری رسانه‌ای اوج و بنیاد سینمایی فارابی سه ارگانی هستند که در بودجه سالانه خود هزینه مشخصی را برای آثار سینمایی دارند اما تعداد آثار نهایی اعلام شده از سوی این نهادها با توجه به اعتبارات مالی سالیانه آنان تعجب برانگیز است.
بر اساس آخرین آمار اعلام شده در جشنواره فجر امسال دو نهاد سازمان هنری رسانه‌ای اوج و حوزه هنری با بودجه‌های 200 میلیاردی و 276 میلیاردی به ترتیب هرکدام تنها یک اثر را در جشنواره فجر امسال دارند و این وضعیت این سوال را در ذهن ایجاد می‌کند که عملا با وجود اینکه زمان چندانی تا پایان سال باقی نمانده است، هزینه‌کرد این دو ارگان در حوزه فیلم‌های سینمایی در چه زمینه‌ای تخصیص داده شده است. البته در این میان وضعیت عملکرد بنیاد سینمایی فارابی از دو ارگان دیگر کمی بهتر است چراکه این نهاد توانسته با یک سوم بودجه دو نهاد دیگر 8 اثر را به جشنواره فجر امسال برساند. با این وجود این گزارش تنها درصدد بررسی آثار سینمایی تولید شده از سوی این نهادهاست و عملا قضاوتی با عملکرد فرهنگی این نهادها یا هزینه‌کرد آنان در تولید آثار تلویزیونی یا تئاتر ندارد.
انفعال حوزه هنری در فجر چهل‌و یکم با چاشنی سالن‌داری
حوزه هنری از جمله مجموعه‌هایی است که سابقه 40 سالهای را در زمینه فیلمسازی دارد اما طی این سالها روند رو به رشدی را در زمینه کمی فیلم‌های سینمایی تولید شده در حوزه شاهد نیستیم و در سالهای اخیر عملا شاهدیم که تولیداتش در حوزه آثار سینمایی با وجود بودجه قابل توجه این نهاد فرهنگی به‌ندرت از دو، سه فیلم در سال و در نهایت به سه یا چهار مورد فراتر نمی‌رود و سهم حوزه هنری از کل تولیدات سینمای ایران تنها دوبار از یک درصد، اندکی بالاتر رفته است اما با این وجود این نهاد تلاش کرده‌است تا موضوعات حساس را با کیفیت خوبی تولید کند.
البته لازم به ذکر است سینما در این دوره جشنواره وضعیت مناسبی ندارد و انتظار فعالیت بیشتری از سوی این نهاد انقلابی با وجود همسویی با وزارت ارشاد می‌رفت؛ اما بر اساس شنیده‌ها امسال حوزه هنری تنها یک فیلم در آثار مطرح شده در جشنواره فجر دارد و امسال شاهد نوعی انفعال در تولید آثار سینمایی هستیم.
این در حالی است که سبقه فعالیت حوزه هنری متنوع‌ترین آلبوم سینمایی ایران را شامل می‌شود و به نظر می‌رسد بازنگری مجددی در افزایش کمی فیلم‌های سینمایی هم می‌توان جان رو به زوال سینمای ایران را احیا بخشد و هم رضایت را به دل مخاطبانی بنشاند که از سینما و آثار تولیدشده داخلی رویگردان شده‌اند.
اوج؛ تازه‌نفس میلیاردری که دردی از سینمای ایران دوا نمی‌کند
سازمان هنری رسانه‌ای اوج بر خلاف حوزه هنری از چندان سابقه بلندبالایی در تولید آثار سینمایی برخوردار نیست و شاید جز مجموعه‌های تازه‌نفس در تولید آثار سینمایی ایران محسوب می‌شود. هرچند سابقه 11 ساله این نهاد که در حوزه فیلمسازی فعالیت می‌کند، اگرچه سابقه کمی نیست اما در مقایسه با دیگر رقبایش همچون حوزه هنری و بنیاد سینمایی فارابی چندان طولانی محسوب نمی‌شود.
با این وجود حواشی در آثار تولیدشده از سوی سازمان اوج کم نبوده و این مساله به نوعی باعث بیشتر دیده شدن این آثار هم شده است. البته وجه اشتراک آثارش تنها در حاشیه‌ساز شدن آنها هم خلاصه نمی‌شود و شاید پرخرج بودن آثار تولیدشده را هم نباید از یاد برد. موضوعی که در سالهای اخیر برای ساخت یک مجموعه تلویزیونی از سوی این ارگان شاهد بودیم که هزینه کلانی برای تبلیغات محیطی اختصاص داد اما در عمل با استقبال چندانی از سوی مردم مواجه نشد.
با توجه به تمامی این موارد در جشنواره امسال نیز با وجود بودجه 276 میلیاردی این سازمان در حوزه تولیدات سینمایی شاهد نهایی شدن تنها یک اثر برای اکران در چهل و یکمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر هستیم. تولیداتی که اگرچه به لحاظ کیفی از استانداردهای قابل قبولی برخوردار است اما با بودجه دریافتی این سازمان برای تولیدات سینمایی از منظر کمی تناسبی ندارد.
در شرایطی که برخی از جریان‌ها درصدد تعطیلی سینماها و تحریم جشنواره بین‌المللی فجر هستند به نظر می‌رسد بخشی از تعهد این نهادهای انقلابی برای رونق بخشیدن به رکود صنعت سینما هم بخشی از وظیفه‌ای است که برعهده دارند که به آن توجهی نمی‌کنند و عملکرد آنان گواهی بر ادعاهای آنان نیست.
فارابی؛ کمی خوشاقبالتر از رقبای دیگرش
بنیاد سینمایی فارابی را باید خوش اقبال‌تر از دیگر رقبایش دانست چراکه در سالهای اخیر با تکیه بر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی نه تنها بودجه کمتری از بخش دولتی را استفاده کرده بلکه کمیت را در کنار کیفیت برای ساخت تولیدات سینمایی به کار گرفته است اما نقطه ضعف این عملکرد کاهش کیفیت تولیدات است که نمونه این تولیدات بی‌کیفیت را در جشنواره فجر چهلم شاهد بودیم. اما این نهاد در جشنواره بین‌المللی فجر امسال عملا با یک سوم بودجه حوزه هنری و سازمان هنری رسانه‌ای اوج با 8 اثر تولید شده حضور خواهد داشت که باید برای قضاوت کیفی این آثار منتظر اکران آنها در جشنواره بود.
نکته حائز اهمیت در تولیدات بنیاد سینمایی فارابی این است که اگرچه بودجه آثار سینمایی این ارگان در سال نسبت به دیگر رقبایش چندان بالا نیست اما فارغ از اینکه مردم تا چه میزان از آثار فارابی استقبال کنند، به نظر می‌رسد این تلاش از سوی مدیران این مجموعه به کار گرفته شده است تا از حداقل بودجه به حداکثر تولید برسد.
بنیاد سینمایی فارابی بر اساس گمانه‌زنی‌ها در رسانه‌ها در جشنواره امسال آثاری همچون پالایشگاه، جنگ پرتغال، متروپل، شماره ده، کت چرمی و دومین روز پاییز را دست اکران دارد و این خود گواه تلاش حداکثری این بنیاد در حوزه تولیدات سینمایی است.
قصه پرغصه سینمای نفتی تمامی ندارد
حرف و حدیث‌ها درباره هزینه‌کرد بودجه ارگان‌های دولتی برای ساخت فیلم در سال 1401 از جنس همین قصه پرغصه است چراکه علیرغم اینکه انتظار می‌رود هرساله شاهد ساخت و تولید آثار فاخر برای اعتلای میهن و فرهنگ کشورمان باشیم اما عملا اتفاقی نمی‌افتد و بخش ناراحت‌کننده ماجرا اینجاست که هرساله با افزایش میلیاردی بودجه‌های سالیانه این نهادهای عریض و طویل فرهنگی، شاهد افت کمی و کیفی فیلم‌های سینمایی در کشور هستیم و متاسفانه گویی این مساله برای ارگان‌های نظارتی آن چنان اهمیتی ندارد.
نهادهای مختلفی در عرصه‌های هنری بودجه‌های کلانی دارند و نسبت به ماموریت‌ها و برنامه‌هایشان برای آن هزینه می‌کنند؛ ولی مشکل آنجایی بیشتر خود را نمایان می‌کند که برخی از این نهادهای فرهنگی نه تنها اقدامی برای جلب رضایت مردم در سینما نکرده‌اند بلکه حتی تلاشی برای بهبود معیشت هنرمندان و در نهایت احیای سینمای ایران انجام نمی‌دهند.
کمک به افزایش رونق سینماها در سال اخیر از جمله موضوعاتی است که اگرچه می‌تواند نقش موثری را در فرهنگسازی و احیای فرهنگ ایرانی اسلامی ایفا کند اما به نظر می‌رسد، برخی از ارگان‌ها تنها به گرفتن بودجه اکتفا کرده و اهتمامی برای ادای دین خود در جنگ رسانه‌ای علیه ایران ندارند و به نوعی سینمای ایران در این حوزه علیرغم بودجه‌های کلان تنها مانده است. هرچند وضعیت بغرنج اقتصادی مردم هم در بی فروغ شدن سینماها بی تاثیر نبوده و نیست اما تجربه استقبال مردم از سینمای فاخر با فیلمنامه‌های قوی نشان داده که اگر اهتمامی برای احیای سینمای ایران وجود داشته باشد، قطعا این مساله حل خواهد شد.
هرچند از این مساله نباید بگذاریم که جشنواره فیلم فجر امسال بیش از اینکه آوردگاهی برای اکران فیلم‌ها باشد، عرصه رقابتی است که در شرایط امروز اجتماع ایران، می‌تواند سینما را از گزند توطئه‌ها و منفعت‌طلبی‌های عده‌ای که دغدغه فرهنگ ندارند، به سلامتی از این گردنه عبور دهند.
در پایان شاید بازگو کردن بخشی از کتاب نفحات نفت رضا امیرخانی جالب باشد که می‌گوید «در نظام اداری ما آبدارچی را با چای قندپهلو می‌سنجند، کارمند را با کارت ساعت حضور و غیاب، کارشناس را با تعداد ورق‌های آ-چهاری که سیاه کرده اما مدیر دولتی را با هیچ چیز نمی‌سنجند. گویی همین که در مجموعه تحت امرش کسی نق رسانه‌ای نزند، کافی است و در نتیجه ریاست نفتی همواره موفق است در نتیجه آینده‌پژوهی بی‌معناترین عبارت است در اینگونه نهادها چراکه اصلا قرار نیست از جایی به جایی برسیم و از همه می‌پرسیم؛ از آبدارچی و کارمند و کارشناس و ... و به مدیر نفتی که می‌رسیم سکوت می‌کنیم. در حالی که از همه سوال می‌شود، اما او که باید بیش از سایرین مورد سوال باشد، خود می‌پرسد و به همین دلیلِ معکوس، بالاترین دستمزد را هم دارد.»
حال پرسش ما این است که ای کاش این ارگان‌ها پاسخگویی را از خود شروع می‌کردند و یا اگر تمایلی در این حوزه وجود ندارد، دستگاهی این مطالبه مردمی را از این نهادها به عمل می‌آورد که با بودجه خود در یکسال اخیر چه کرده‌اند و این خرج‌انگاری کم‌اثر به پایان می‌رسید؛ آن هم در این شرایط اقتصادی که پول نفتی وجود ندارد که سر سفره مردم توزیع شود.