یک کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با خبرآنلاین گفت: ایران و عربستان از نظر ساختارهای سیاسی و اهداف، دو کشور متفاوت هستند و سابقه تنشی که در یک دهه اخیر بین دو کشور وجود داشته، سبب شده تا بی اعتمادی بین آنها تبدیل به موضوعی بسیار جدی و ادامه دار شود و میانجیگری دیگر به آن معنی که بتواند تاثیری روی روابط ایران و عربستان داشته باشد محتمل نیست.
گفتگوی بین تهران و ریاض به ایستگاه ششم نرسید. مذاکراتی که به نظر می رسید در مسیر پیشرفت جلو می‌رود مدت‌هاست متوقف شده و حتی لحن آرام تر مقامات عربستان و ایران، نسبت به یکدیگر هم باعث نشد تا بغداد بار دیگر میزبان گفتگوها باشد. در این مدت عراق شاهد ناارامی های بسیاری بود که بسیاری توقف گفتگوها را گردن این وضعیت می انداختند. بهتر شدن روابط بین ایران و امارات در ماه های اخیر و رویکرد دولت سیزدهم به گسترش روابط خود با کشورهای منطقه، نشانه هایی بود که به نظر می رسید می تواند منجر به گسترش روابط ایران و عربستان شود. اما این اتفاق بیش از آنچه که باید به تعویق افتاد و هنوز هم بوی بهبودی از جانب بغداد به مشام نمی رسد.
علی اکبر اسدی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با خبرآنلاین و در تشریح علل تأخیر در مذاکرات روابط ایران و عربستان گفت: مذاکرات و گفتگوهای بین ایران و عربستان که در این یک سال و خرده ای برجسته شده بود، بیش از هر چیز هدفش تنش زدایی بین دو کشور بود. اما مسأله کلیدی این است که فراتر از تنش زدایی و مدیریت تنش ها، دو کشور هنوز به یک تعریف و تشخیص مشخصی از همکاری بین دو طرف نرسیده اند. چون که موانع و چالش های جدی وجود دارد که پیشبرد همکاری ها در مقطع کنونی را بسیار دشوار می کند.
از یک طرف شاهد آن هستیم که دو کشور هنوز دو رقیب در سطح منطقه بوده و رقابت هایشان ادامه دارد. البته دو طرف با نوعی حسن نیت و نگاه مثبت وارد گفتگو ها شده اند. آنها به این نتیجه رسیده اند که تنش ها هزینه های زیادی برای هر دو کشور دارد و تنش زدایی منافع تهران و ریاض را تامین می کند، اما رقابت ها و اختلافات در سطح منطقه ای نیز همچنان ادامه دارد.
وی افزود: هر کشوری اهداف، منافع و رویکردهای خاص خود را در منطقه دارد و این نشان می دهد که هنوز دو طرف بیش از اینکه منافع مشترکی را در منطقه متصور باشند، منافع خود را متعارض از یکدیگر می دانند. این موضوع در حوزه های مختلف وجود دارد. البته بحران های منطقه ای نسبت به یک دهه گذشته کم تر شده و تنش ها کاهش یافته اما رقابت ها در بین ایران و عربستان هنوز تعیین کننده هستند.
اسدی با اشاره به اینکه ایران و عربستان از نظر ساختارهای سیاسی و اهداف، دو کشور متفاوت هستند و سابقه تنشی که در یک دهه اخیر بین دو کشور وجود داشته، سبب شده تا بی اعتمادی بین آنها تبدیل به موضوعی بسیار جدی و ادامه دار شود گفت: این بی اعتمادی مانع از همکاری ها و رسیدن به یک سری توافقات و نتایح کلان می شود.
در سطح بین المللی هم ما شاهد این هستیم که هنوز متغیرهایی وجود دارد که روابط ایران و عربستان متاثر از آن هستند. روابط بین ایران و غرب به نتیجه ای نرسیده و تلاش های مذاکراتی برای احیای برجام و توافق هم به نتیجه نرسیده و این بی ثباتی و تنش هایی که در سطح بین المللی وجود دارد، مانع از این می شود که ایران و عربستان به صورت جدی به سمت یک توافق حرکت کنند.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه افزایش تنش ها بین ایران و کشورهای غربی می تواند منجر به ایجاد منافعی برای عربستان شود، احیای توافق هسته ای ممکن است عربستان را از جهاتی دچار احساس خطر کند. با این حال در شرایط تداوم تنش بین ایران و غرب در سطح بین المللی، امکان اینکه روابط تهران و ریاض هم به نتیجه نهایی برسد کاهش پیدا می کند.
این کارشناس مسائل عربستان با اشاره به اینکه نقش بازیگران دیگر هم باید در نظر گرفت گفت: مثلا اسراییل که آنها هم در واقع در پی مدیریت و تعارضات و منازعات در سطح منطقه ای هستند و نزدیکی بین ایران و کشورهای خلیح فارس را خیلی به نفع خود نمی دانند. این ها مولفه هایی هستند که در سطوح کلان، مانع از رسیدن به یک توافق نهایی بین ایران و عربستان شده است.
او در ادامه توضیح داد: توافق چیزی نیست که فعلا از سمت ایران هدایت شود. یک اراده سیاسی از سمت دو طرف باید وجود داشته باشد که فارغ از تنش ها و تحولات بین المللی و منطقه ای باشد. این لازمه رسیدن به توافق است. اما از انجایی که مولفه های بین المللی همچنان متغیرهای پویا و اثرگذاری هستند، دو طرف خودشان را در وضعیتی احساس نمی کنند که بتوانند به یک توافق نهایی دست پیدا کنند.
اسدی در پایان مورد میانجیگری عراق نیز گفت: میانجیگری مقامات عراقی نقش مهمی در شروع و تداوم گفتگوها بین ایران و عربستان داشته است. دولت عراق خود را به صورت پلی تصور می کند که می تواند بین ایران و کشورهای عربی یک آشتی ایجاد کند. عراق ایجاد هر گونه تنش منطقه ای را بین ایران و دیگر کشورهای منطقه به ضرر و زیان خود می داند و به همین دلیل در تلاش است تا با ایفای نقش در این امر پیام ها را به طرفین انتقال دهد.
البته میانجیگری های عراق هم محدودیت هایی دارد و آنها بیش از آنچه شاهد بودیم، ظرفیت و پتانسیلی ندارند که بتوانند در گفتگوها پررنگ تر عمل کنند. هر کشور دیگری هم که بخواهد میانجیگری کند در همین سطح است و بعید می دانم که کسی انگیزه بیشتری داشته باشد.
کشورهای قدرتمندتری چون روسیه و چین هم بعید می دانم انگیزه ای برای پرداختن به این مسائل داشته باشند. آنها درگیری ها و اولویت های خود را در عرصه بین المللی دارند و نمی خواهند خیلی درگیر مسائلی چون رقابت ها و اختلاف ها در خاورمیانه شوند. این بدان معناست که میانجیگری دیگر به آن معنی که بتواند تاثیری روی روابط ایران و عربستان داشته باشد محتمل نیست.