پیام خبرنگاران به مسوولان: شما حق مطلق نیستید

عصرایران؛ رضا غبیشاوی - به مناسبت روز خبرنگار، جملگی مسوولان ریز و درشت، دست به قلم شده و پیام هایی برای این سالروز نوشته و منتشر کردند. این پیام ها کشکولی از همه چیز است از جملات کلیشه ای و تکراری تا تذکر به خبرنگاران که چه چیز بنویسند و ننویسند. از تعیین طول و عرض دایره خبرنگاری تا اولویت خبرنویسی.

به نظرمی رسد مسوولان محترم روز خبرنگار را با روز آموزش خبر و خبرنویسی اشتباه گرفته اند نکته اینکه بسیاری از این متن ها بیش از آنکه پیام تبریک روز خبرنگار باشد نشانه ناتوانی در نوشتن یک متن ساده به زبان فارسی است.

حالا که مسوولان گرانقدر به خود زحمت داده اند و به مناسبت 17 مرداد سالقتل خبرنگار ایرانی محمود صارمی، پیام نوشته اند؛ متن زیر هم به آنان ارائه می شود؛ باشد تا رستگار شویم.

1- اگر به عنوان مقام مسوول، در حد و اندازه این مسوولیت، نیستیم؛ بهتر است به سرعت از سمت خود کناره گیری کنیم و به سمتی برویم که متناسب با شخصیت، تحصیلات، تجربه، دانش، معلومات، نگاه و جهان بینی ماست.

2- به عنوان مقام مسوول، به هیچ عنوان دروغ نگوییم چون دیر یا زود، واقعیت مشخص می شود و اعتبار و جایگاه فردی و سازمانی ما قربانی خواهد شد. اگر به هر دلیل دروغ گفتیم؛ عذرخواهی کنیم و مسوولیت آن را متوجه خبرنگاران و "شیطنت رسانه ای" نکنیم.

3- بدانیم به عنوان مقام مسوول، حق مطلق نیستیم ما تنها یک طرف ماجرا هستیم و لاغیر. مقام مسوول، مقدس نیست هر چند برخی کارمندان تلاش کنند با تعریف و تمجید و چاپلوسی، او را به چنین جایگاهی برسانند. در هر ماجرا، طرف های مختلفی وجود دارند که تنها یک طرف، مقام مسوول است. آنچه مقام مسوول می گوید معیار نیست و نیازمند راستی آزمایی خبرنگاران است.

4- خبرنگار، کارمند مقام مسوول نیست و موظف به انجام آنچه می گوید نیست و مقام مسوول هم حق دستور دادن به او را ندارد.

5- آنچه مقام مسوول می گوید یا انجام می دهد لزوما عین واقعیت نیست و همیشه صحت ندارد. ممکن است رفتار و گفتار و تصمیم مقام مسوول، نتایج مثبت یا منفی داشته باشد. در نتیجه رسانه و خبرنگار و روزنامه نگار، مسوولیت بررسی و راستی آزمایی رفتار و گفتار و تصمیم مقام مسوول را دارد. روزنامه نگار متعهد به عینیت جامعه است نه ذهنیت فلان مقام مسوول. اگر آن ذهنیت با عینیت سازگار نیست مشکل از انعکاس دهنده نیست.

6- خبرنگار و رسانه، ابزار تبلیغات و روابط عمومی مقام مسوول نیستند. پس چنین انتظاری هم نباید از آنها داشت. کار آنان، نقد عملکرد و گفتار مقام مسوول است.

7- به عنوان مقام مسوول، از تلاش برای ایجاد و تقویت شبه خبرنگاران و شبه رسانه ها خودداری کنیم چون بی نتیجه است. این "شبه" ها نمی توانند جای "واقعی" ها را بگیرند و فقط مسوولان را به خطا می اندازند و جامعه را دچار مشکل می کنند.

8- به عنوان مقام مسوول از نقد و بررسی عملکرد و سخنان خود توسط خبرنگاران و رسانه ها نهراسیم بلکه استقبال کنیم چون به سود ما و جامعه است.

9- به عنوان مقام مسوول، مصداق و عین دولت یا حکومت نیستیم. یک مسوول، تنها یک کارمند دولت یا حکومت است برای ارائه خدمات به شهروندان. نقد یک مسوول، به معنی نقد دولت یا حکومت یا ... نیست. زیرسوال بردن یک مسوول به معنی زیرسوال بردن نهاد یا سازمان های بالادستی نیست. جایگاه دولت، ارائه خدمات به مردم است و رسانه و روزنامه نگار، به نمایندگی از مردم مسوول نقد مسوولان و اطلاع رسانی به مردم است. جایگاه خادم بالاتر از مخدوم نیست.

10- از پنهان سازی خبرها و اتفاقات به ویژه خبرهای منفی در حوزه کاری خود خودداری کنیم چون بی فایده است و خبرنگاران و مردم دیر یا زود متوجه آن می شوند.

11- به عنوان مقام مسوول، صحیح و دقیق سخن بگوییم تا بعدا مجبور به تصحیح و تغییر متن خود نشویم. اگر نیاز به تصحیح شد از اتهام زنی به خبرنگاران و رسانه ها خودداری کنیم و به تصحیح و تغییر بپردازیم. اگر خبری را نادرست گفتیم به سرعت تصحیح کنیم.

12- رسانه ها قدرت جادویی و سحرآمیز ندارند که بتوانند خرابکاری احتمالی یک مقام مسوول را پبوشانند و تبدیل به عملکرد مشعشع کنند. رسانه وظیفه دارد واقعیت ها را بیان کند چه مثبت چه منفی. به رسانه و کارکرد رسانه، نگاه واقع بینانه داشته باشیم.  روزنامه نگار متعهد به عینیت جامعه است نه ذهنیت فلان مقام مسوول. اگر آن ذهنیت با عینیت سازگار نیست مشکل از انعکاس دهنده نیست.

13- به عنوان مقام مسوول، به روابط عمومی خود اختیارات کامل و کافی برای اطلاع رسانی و انتشار اخبار مثبت و منفی بدهیم. روابط عمومی، واحد تبلیغات سازمان نیست بلکه محل اطلاع رسانی سازمان است. هم مخاطبان و رسانه نیازمند اطلاعات صحیح و دقیق (مثبت یا منفی) هستند و این وظیفه روابط عمومی برای انتشار سریع خبرهای صحیح مورد نیاز آنهاست.

خودداری روابط عمومی از اطلاع رسانی سریع واکتفا به واکنش و جوابیه، نه تنها زمینه را برای انتشار خبر جعلی، شایعه و خبرهای نادرست و غیردقیق فراهم می کند بلکه سازمان را در جایگاه بازنده جریان خبری قرار می دهد و از اعتبار سازمان و اعتماد مردم به آن می کاهد.

14- به عنوان مقام مسوول، از شکایت از خبرنگاران خودداری کنیم حتی اگر دادگاه به سود ما حکم دهد و کار خبرنگار واقعا نادرست باشد بازهم این روند، به ضرر مقام مسوول خواهد بود. به ارائه توضیح و جوابیه و انتشار آن اکتفا کنیم.

15- از زندانی کردن خبرنگاران و روزنامه نگاران خودداری کنیم و حمایت نکنیم.

16- در صورت تماس خبرنگاران برای کسب واکنش و توضیح، به عنوان مقام مسوول، بهتر است همکاری کنیم و توضیح دهیم.

17- به عنوان مقام مسوول، به "حق اشتباه" خبرنگاران احترام بگذاریم. این بخشی از کار خبری و خبرنگاران است. اگر در فعالیت خبری و اطلاع رسانی اشتباه رخ دهد عذرخواهی آنها را قبول کنیم.

18- از تلاش برای تعطیلی رسانه ها خودداری کنیم و مانعی در مسیر فعالیت آزاد و حرفه ای آنان نشویم.

19 – به تقویت رسانه ها و خبرنگاران، کمک و از آزادی و استقلال حرفه ای آنها حمایت کنیم.

20 - مقام مسوول، در برابر حوزه کاری خود مسوولیت دارد و مسوولیت مترادف توضیح و جواب گویی است. مقام مسوول در جایگاه توضیح و پاسخگویی است.