به گمان خیلی ها، افسردگی مختص به دوران بزرگسالی است غافل از آنکه بنا بر آمارهای غیر رسمی بالغ بر ۲۲ درصد از کودکان ایرانی با اختلال افسردگی دست و پنجه نرم می کنند.
روانشناسان می گویند، بعضی ویژگی های خانوادگی مانند تحصیلات والدین و عملکرد خانواده از نظر تعداد دعواها، جو هیجانی و رضایت از زندگی زناشویی از مواردی است که در روحیه کودکان اثر می گذارد.
امروزه میزان افسردگی در کودکان و نوجوانان در حال افزایش است و شاید کمتر خانواده‌ای متوجه بروز این اختلال در کودکان خود باشد.
قطعا بی توجهی به درمان افسردگی کودکان تبعات جبران ناپذیری در بر دارد، از همین رو به سراغ محدثه کشاورز از روانشناسان استان قزوین رفتیم تا در خصوص افسردگی، پیشگیری و درمان آن اطلاعات بیشتری کسب کنیم.
معمولا افسردگی در کودکان در قالب های مختلف بروز پیدا می کند به عنوان مثال می توان در کودکی که انرژی و جنب و جوش لازم کودکی را ندارد، ساکت و منزوی است و در برخورد با افراد مختلف بیش از حد احساس خجالت می کند ریشه های افسردگی را پیدا کرد اما همیشه افسردگی خود را با چهره غمگین نشان نمی‌دهد، گاهی ریشه های افسردگی را باید در بیش فعالی، خشونت و عصبانیت پیدا کرد.
فریاد با صدای بلند، گریه، نداشتن تمرکز، مشکلات گوارشی، فکر کردن به مرگ و همچنین تمایل به بازی های خشن رایانه ای از نشانه های مهم افسردگی در کودکان است که خانواده ها باید نسبت به آن توجه لازم را داشته باشند.
نمی توان به صورت مطلق گفت که افسردکی در کودکان پسر بیشتر است یا دختر، اما به طور کلی بر اساس مراجعات، میزان افسردگی در کودکان پسر بیشتر از کودکان دختر است ولی میزان افسردگی در نوجوانان دختر شایع تر از نوجوانان پسر می باشد.
از طرفی اختلالات دو قطبی در نوجوانان در حال افزایش است که ریشه آن به افسردگی باز می گردد. معمولا نوجوانانی که دچار اختلالات دوقطبی هستند، با وسواس شدید، بیش فعالی، وسواس فکری و چنین اختلالاتی مواجه می شوند.
کودکانی که در سابقه خانوادگی خود با اختلال افسردگی مواجه هستند یا کودکان خانواده های پرجمعیت و کودکان و نوجوانانی که سوء مصرف الکل و مواد مخدر دارند، بیش از دیگران در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند بنابراین افسردگی می تواند ریشه داشته باشد.
با توجه به اینکه افسردگی در کودکان خیلی نهان نیست و جزو اختلالات پنهان است، خانواده ها باید توجه لازم را در بررسی رفتارهای کودکان داشته باشند و در صورت مشکوک بودن به افسردگی در کودکان حتما برای درمان به پزشک ارجاع دهند.
هیچ آزمایش اختصاصی‌ای چه از نوع پزشکی و چه از نوع روانشناختی وجود ندارد که بتواند به طور واضح افسردگی را نشان دهد اما با پرسشنامه ها و مشاوره ها می توان دریافت که کودک دارای اختلال است یا خیر.
درمان افسردگی کودکان کاملا مشابه درمان بزرگسالان و شامل روان درمانی یا مشاوره و دارو درمانی است اما نقش خانواده و محیط کودک در فرایند درمان در مقایسه با بزرگسالان متفاوت است.
معمولا برای درمان افسردگی کودکان پیش از تجویز داروهای ضد افسردگی، مشاوره درمانی تجویز می شود.
مطالعات تا این لحظه نشان داده اند که ترکیب روان درمانی و دارو درمانی در درمان افسردگی بیشترین اثربخشی را دارد.
اختلال دو قطبی که افسردگی شیدایی نام دارد، به این صورت است که فرد مبتلا به آن دارای نوسانات اختلالی بسیار شدید است. یعنی گاهی دارای افسردگی شدید بوده و گاهی در حالت شادمانی افراطی قرار دارد.
وسواس فکری و وسواس جسمی از عوارض افسردگی شیدایی است و یک نفر از هر ۱۰۰ نفر در طول زندگی، دچار اینگونه اختلال و افسردگی می شوند که معمولا شیوع آن بعد از سنین نوجوانی اتفاق می‌افتد.
در سنین بالاتر از ۴۰ سال نیز این اختلالات غیر معمول بوده که میزان شیوع آن در زنان و مردان به یک میزان است.
کودکان مبتلا به اختلال دو قطبی معمولا با استفاده از روان درمانی و ترکیبی از داروهای مختلف نظیر یک داروی ضد افسردگی و یک داروی تثیبت کننده روان، درمان می شوند.
در این گونه اختلال، داروهای افسردگی باید با احتیاط مصرف شوند چرا که می توانند باعث بروز اختلالات جدی تری از جمله جنون شوند بنابراین مدیریت داروهای مورد استفاده یک کودک باید بخشی از برنامه مراقبتی او باشد و در این زمینه لازم و ضروری است که خانواده اهتمام داشته باشد.
همچنین این هشدار وجود دارد که داروهای ضد افسردگی ممکن است احتمال افکار و رفتارهای مرتبط با خودکشی را در کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی یا دیگر اختلالات روانشناختی افزایش دهند بنابراین درمان باید توسط یک پزشک و متخصص مجرب تجویز شود و کودک مدام مورد بررسی و تحت نظر قرار گیرد.