عصر ایران - گل محمدی با نام علمی Rosa damascena، نوعی گل رز است که از ترکیب گلهای رز گالیکا و نسترن شیرازی به دست می آید. این گونه از رز مقاومت بالایی در برابر کم آبی دارد و از برخی انواع آن گلاب می گیرند. گل سرخ از تیره رزاسه و قسمت قابل مصرف آن گل، غنچه خشک و یا تازه است.
شاعران و نویسندگان از دیرباز زیبایی های گل سرخ را در آثار خود مورد ستایش قرار داده اند، اما این گل چیزی بیش از مجموعه ای زیبا از گلبرگ های معطر است.
گل سرخ احتمالا اولین گلی است که از آن در ایران طی قرن دهم میلادی، اسانس با روش تقطیر به دست آمد. این گیاه تاریخچه ای غنی دارد و در متون طب ایرانی همواره به عنوان نشاط افزا، ضد افسردگی و ضد اضطراب و در آروماتراپی نیز به عنوان یک ضد افسردگی ملایم اما قدرتمند، افزاینده میل جنسی در زنان و مردان و همچنین اسانسی عالی در مراقبت از پوست مطرح بوده است.
اسانس گل سرخ به علت دارا بودن ویژگی های بسیار مطلوب موجب ایجاد آرامش دلچسبی می شود. همچنین مشخص شده که این اسانس اثر محرک روی مغز انسان دارد.
طبق تحقیقاتی که تا به امروز انجام شده است و بخش مهمی از آنها هم توسط مرکز ملی اطلاعات زیست فناوری آمریکا در دسترس هستند، اسانس به دست آمده از گیاه گل محمدی دارای طیف گسترده ای از مزایای بالقوه است. هرچند بسیاری از مطالعات مورد نظر بر اساس آزمایشات کوچک صورت گرفته اند، اما برخی از مزایای فیزیولوژیکی و روحی- روانی این گیاه به تایید قطعی رسیده است.
اما محصولات حاوی گل محمدی همچون اسانس های روغنی خوراکی و پوستی به شکل قطره که به وسیله داروخانه ها در اختیار علاقه مندان قرار می گیرند، چه مزایایی دارند؟
مشخص شده که اسانس روغنی گل سرخ برای بسیاری از افراد اثر آرام بخشی دارد.
طی یک مطالعه معتبر، محققان اسانس روغنی گل محمدی را روی پوست هر یک از شرکت کنندگان استفاده و سپس اثرات آن را بر شایع ترین علائم اضطراب اندازه گیری کردند. فشار خون، ضربان قلب، تعداد تنفس و سطح کورتیزول خون همگی کاهش یافتند. همچنین افراد پس از درمان با این ترکیب گیاهی احساس آرامش بیشتری داشتند.
در مطالعه دیگری با بیش از 100 زن در حال زایمان نشان داده شد که روغن گل محمدی سطح اضطراب آنها را هنگام زایمان کاهش می دهد.
در یک پژوهش تجربی با گروه شاهد برای بررسی اثر ضد افسردگی قطره گل سرخ در موش های آزمایشگاهی مشخص شد: در مقایسه با دارونما، قطره گل سرخ با غلظت های 10، 20 و 40 درصد به طور معنی داری افسردگی را کاهش داده و مشابه تأثیر آمفتامین عمل کرده است.
محققان نتیجه گرفتند از آنجایی که اثر ضد افسردگی قطره گل سرخ همانند آمفتامین به صورت حاد و با فاصله کم ظاهر شده، احتمالا این تأثیر ناشی از تغییر آزادسازی نورآمین های پیش سیناپسی (presynaptic) است. البته باید در نظر داشت که سازوکار احتمالی تأثیر دارو در حیوانات ضرورتا همانی نیست که در مورد افسردگی انسان وجود دارد.
در یک مطالعه مربوط به سال 2015، گروهی از کودکان پس از عمل جراحی روغن بادام یا روغن گل محمدی را استنشاق کردند. آن دسته از بیمارانی که اسانس فرار گل محمدی استنشاق کرده بودند، کاهش قابل توجهی در سطح درد خود گزارش کردند. محققان بر این باور هستند که گل محمدی ممکن است مغز را برای ترشح اندورفین تحریک کند. اندورفین به هورمون "احساس خوب" معروف است.
بر اساس نتایج این مطالعه، محققان پیشنهاد کردند که رایحه درمانی با استفاده از اسانس روغنی گل محمدی می تواند راهی موثر به منظور کاهش درد در بیمارانی باشد که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.
البته فواید بی نظیر گل محمدی در کاهش احساس درد تنها به اعمال جراحی محدود نمی شود. دیده شده که ترکیبات فعال موجود در این گیاه می توانند برای درد و کرامپ های دوران قاعدگی نیز موثر باشند.
در مطالعه ای که در سال 2013 انجام شد، افراد مبتلا به درد قاعدگی تحت ماساژ شکمی با هدف تسکین ناراحتی قرار گرفتند. یک گروه از آنها تنها با روغن حامل (روغن بادام) و گروه دیگر با روغن بادام به اضافه روغن گل محمدی ماساژ داده شدند. گروه روغن گل محمدی تایید کردند که پس از ماساژ درد و گرفتگی کمتری نسبت به گروه روغن بادام داشتند.
نتایج حاصل از دو مطالعه نشان داده اند که استنشاق و یا مصرف خوراکی روغن گل محمدی باعث افزایش میل جنسی و همچنین رضایت جنسی در مردان و به میزان کمتری در زنان می شود. در یکی از مطالعات مذکور شرکت کنندگان مرد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی تحت درمان با داروهای ضد افسردگی بررسی شدند و در مطالعه دیگر داوطلبان زن با همان اختلال و داروهای ضد افسردگی مشابه.
محققان معتقدند ترشح دوپامین در مغز که یک عامل محرک شناخته شده است، می تواند باعث افزایش میل جنسی شود. این در حالی است که به طور همزمان علائم افسردگی را هم کاهش می دهد.
محققان دریافته اند که اسانس تقطیر شده گل محمدی می تواند در برابر طیف وسیعی از میکروب های ایجاد کننده عفونت، موثر باشد. این طیف شامل E. coli و همچنین برخی از گونه های باکتریایی است که منجر به عفونت استاف (استافیلوکوک) و گلودرد استرپتوکوکی (استرپتوکوک) می شوند.
علاوه بر این مطالعه مذکور نشان داد که روغن گل محمدی در برابر کاندیدا آلبیکانس هم اثر دهی مطلوبی دارد. کاندیدا می تواند باعث ایجاد عفونت های قارچی در دهان، روده و واژن شود.