باستان شناسان اخیرا توانسته‌اند شهر گمشده اشکانیان را در کوهستان‌های اقلیم کردستان عراق کشف کنند. این شهر سلطنتی اهمیت زیادی برای امپراتوری ایران داشته است.
در قلب کوهستان‌های اقلیم کردستان عراق یک قلعه نظامی باستانی قرار دارد که کارشناسان گمان می‌کنند به ناتونیا، شهر سلطنتی گمشده اشکانیان تعلق دارد. باستان‌شناسان اخیرا موفق شده‌اند نقوش برجسته‌‌ای را در این قلعه باستانی پیدا کنند که یک حکمران پارتی را به تصویر می‌کشد.
پیدا شدن شهر گمشده اشکانیان در دل کوه‌ها
امپراتوری اشکانیان یا همان پارت‌ها از سال ۲۴۷ پیش از میلاد تا ۲۲۴ پس از میلاد بر بخش بزرگی از خاورمیانه حکمرانی می‌کرد و با رومیان نیز دشمنی سختی داشتند. در واقع آنها در طول ۲۵۰ سال در نبردهای متعددی با امپراتوری روم جنگیدند.این دژ نیز که با نام رابانا-مرقولی (Rabana-Merquly) شناخته می‌شود، زمانی بخشی از امپراتوری اشکانیان بوده است.
در واقع بررسی‌های جدید پیرامون شهر گمشده اشکانیان نشان می‌دهند این دژ ۲۰۰۰ ساله یکی از مراکز مهم امپراتوری ایران در این منطقه بوده است. در کاوش‌های جدید، یک تیم بین‌المللی از باستان‌شناسان توانستند دو نقش برجسته را در قسمت ورودی دژ مذکور پیدا کنند. این نقوش برجسته به حاکم آدیابن (یکی از سرزمین‌های امپراتوری اشکانی) تعلق دارند.
تصویر هوایی از دژ ۲۰۰۰ ساله اشکانیان
مایکل براون، پژوهشگر ارشد این کاوش و محقق باستان‌شناسی دانشگاه هایدلبرگ آلمان در رابطه با این دو نقش برجسته توضیحاتی را ارائه کرد: با توجه به لباس و مخصوصا کلاه فرد تصویر شده، فکر می‌کنیم که این دژ توسط خاندان حاکم آدریابن و در نزدیکی مرزهای شرقی آن سرزمین ساخته شده است. این دو نقش برجسته نمونه‌های کم نظیری از یادواره‌های حاکمان در ابعاد تقریبا طبیعی در دوره اشکانیان هستند. به همین خاطر فکر می‌کنیم که آنها با افرادی که قلعه را ساخته‌اند، مرتبط باشند.
وی در ادامه توضیحات خود گفت: هر دو نقش برجسته در نزدیکی ورودی هستند و مشخصا برای انتقال یک پیام سیاسی اینگونه طراحی شده‌اند. حتی می‌توان آنها را به عنوان نمونه‌ای از پروپاگانداری باستانی به حساب آورد.
پشت سکه ناتونیا
پیشتر تنها مدرکی که به وجود شهر گمشده اشکانیان اشاره می‌کرد، چند سکه از قرن اول پیش از میلاد بودند. البته اگر بخواهیم دقیق‌تر صحبت کنیم، دانشمندان پیشتر سکه‌هایی را پیدا کرده بودند که به شهری به نام ناتونیا تعلق داشت. روی این سکه‌ها نوشته شده بود که ناتونیا در نزدیکی کاپروس (رود زاب امروزی) قرار دارد.
به باور کارشناسان، این نقوش برجسته Natounissar، بنیان‌گذار شهر یا یکی از نوادگان او را به تصویر می‌کشند. البته آنها فقط به این نقوش اکتفا نکردند و با استفاده از پهپاد به بررسی استحکامات این منطقه که ۴ کیلومتر طول دارند نیز پرداخته‌اند.
براون در این رابطه گفت: رابانا-مرقولی با اختلاف زیاد بزرگترین و تحسین برانگیز‌ترین پایگاه اشکانیان در این منطقه است و تنها مکانی است که در آن نمادهای سلطنتی دیده می‌شوند؛ بنابراین می‌توان آن را بهترین گزینه برای شهر گمشده ناتونیا دانست. استحکامات این منطقه زمین‌های قابل دفاع را در بر می‌گیرد و می‌توان آن را در امتداد قسمت‌‌های مرتفع اطرافش در نظر گرفت. اگر با فیلم ارباب حلقه‌ها آشنایی داشته باشید، این دژ باستانی شما را به یاد Helm’s Deep خواهد انداخت.
نقشه امپراتوری اشکانیان در اوج قدرت
شاهنشاهی اشکانیان در طول حیات خود از طریق روابط پیچیده‌ای که با روم، هند و چین داشتند، نقشی سازنده در توسعه جهانی‌سازی اوراسیا ایفا کردند و این قلعه نیز احتمالا نقش مهمی در مدریت اینگونه روابط از طریق تجارت، دیپلماسی و همچنین نیروی نظامی داشته است.
البته ظاهرا اشکانیان کمی پس از ساخت قلعه آن را رها کرده‌اند. براون در توضیح دلیل این موضوع گفت: اکثر بنا در یک مرحله ساخته شده است که یعنی خبری از بازسازی‌های مکرر نیست؛ بنابراین ما فکر می‌کنیم که این قلعه برای زمان زیادی در طول دوره اشکانیان استفاده نشده است. احتمالا این بازه زمانی حداکثر ۱۰۰ سال بوده است.
تصویر بالا: عبادتگاه رابانا – تصویر پایین سمت چپ: پله‌های ورودی – تصویر کوچک: سرتیرهای آهنی – تصویر پایین سمت راست: محراب
جالب است که براون و تیمش یک آبشار فصلی را نیز در این دره پیدا کنند که تنها در هنگام بارندگی شدید ظاهر می‌شود. این آبشار می‌توانسته برای ساکنین قلعه در دوره اشکانیان اهمیت مذهبی خاصی داشته باشد. احتمالا ساکنان شهر گمشده اشکانیان آبشار را به آناهیتا، خدای آب در ایران باستان مربوط می‌دانستند. وجود یک محراب سنگی در آن حوالی نیز (به احتمال زیاد برای آتش) فرضیه اهمیت مذهبی را تقویت می‌کند.
منبع :livescience