تداوم خشکسالی، گرمای بیش از حد هوا و تغییرات اقلیمی و آب و هوایی، به مشکل پدیده گرد و غبار در اراک در استان مرکزی دامن زده و سلامت مردم را در معرض تهدید قرار داده است.
این پدیده جوی آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوب بر جای می گذارد و اثرات مضری بر سلامت، اقتصاد جامعه و اقلیم دارد لذا شناخت ماهیت، منشاء و اثرات گرد و غبار در تعیین روش‌های کنترل آن نقش بسزایی دارد.
به گزارش ایلنا، روزهای آلوده سال جاری کلانشهر اراک بیشتر به واسطه خشکسالی و ریزگردهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده است. منشاء روزهای ناسالم اخیر نیز ریزگردهای داخلی و به طور عمده از سوی کانون فرسایش بادی کویر مرکزی ایران و تالاب کویری میقان اراک بوده است. بحث ریزگردهای فرامنطقه‌ای نیازمند پیگیری‌های ملی و بین المللی است که به طور قطع از سوی مسئولان امر پیگیری می‌شود، اما مهار ریزگردهای داخلی موضوعی است که به همکاری های گسترده بین بخشی، برنامه های کارآمد و هدفمند و منابع اعتباری مؤثر نیاز دارد.
رئیس هیأت مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی در راستا بحث آلودگی هوای شهر اراک، گفت: شهر اراک متأسفانه سال گذشته همه رکوردهای آلودگی هوا را از ابتدای راه اندازی شبکه پایش آلودگی هوا تا سال جاری شکسته و سال سیاهی را در بحث آلودگی هوا پشت سر گذاشته است. سال گذشته 2 الگوی متفاوت از آلودگی هوا شامل الگوی تابستانه و الگوی زمستانه آلودگی هوا را تجربه کردیم. در سال جاری نیز شاهد الگوی بهاره آلودگی هوا یا به معنای دیگر ریزگردهای بهاره آلودگی هوا هستیم که این رخداد در سطح استان مرکزی کم سابقه است.
الگوی بهاره آلودگی هوا از ابتدای فروردین ماه سال جاری آغاز شده و به نظر می‌رسد که سالی که در آن قرار داریم، سال بسیار سخت‌تری نسبت به سال‌های گذشته باشد. بر این اساس باید یک بازنگری بسیار جدی در بحث پروتکل های آلودگی هوا داشته باشیم.
سیاوش آقاخانی در گفت و گو با ایلنا، افزود: در حال حاضر 2 بحث جدی وجود دارد. یک بحث، رعایت دستورالعمل ها و اقدامات مدیریتی که در مواجهه با آلودگی هوا داریم و بحث دیگر اولویت قرار دادن سلامت مردم است. برای مثال پروتکل های کرونا اعلام می کند که باید پنجره ها باز باشد تا گردش هوا وجود داشته باشد.
از سوی دیگر پروتکل‌های کمیته اضطرار در مقابله با شرایط آلودگی اعلام می کند که پنجره ها باید بسته باشد و فعالیت‌ها محدود شود تا گردش هوا اتفاق نیفتد. بنابراین لازم است که یک بازنگری جدی در بحث تصمیمات کمیته اضطرار داشته باشیم و سلامت در اولویت شرایط قرار بگیرد. می توانستیم در چند زمان گذشته مدارس را غیرحضوری کرده و کلاس‌های آنلاین را در شرایط بهتری برگزار کنیم تا از این طرق دانش آموزان با شرایط آلودگی مواجه نکنیم.
وی ادامه داد: موضوع دیگر اینکه با توجه به سال بسیار سختی که پیش رو داریم، اولویت قرار دادن سلامت مردم بر هر مسئله دیگری، بسیار ضروری است. در این راستا اقدامات و تصمیمات مدیریتی تضمین کننده سلامت مردم، باید در رأس تصمیمات کمیته اضطرار قرار بگیرد.
نکته بعدی دیگری که وجود دارد و بسیار مهم جلوه می کند، اقداماتی است که برای کنترل آلودگی هوا باید صورت بگیرد. باید به سرعت یک برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت در بحث آلودگی هوای شهر اراک داشته باشیم. در بحث ریزگردهای فرامنطقه ای نیازمند تصمیمات ملی هستیم، اما از سویی دیگر در سال جاری نیز درگیر زیرگردهای درون منطقه ای نیز هستیم. خشکی هوا، بارش های کم، موضوع ریزگردها را در استان مرکزی و در کانون های فرسایش بادی بسیار جدی کرده است.
رئیس هیأت مدیره شبکه محیط زیست و منابع طبیعی استان مرکزی اظهار داشت: همچنین تعدادی آلاینده ها و آلودگی های ثابت در شهر اراک داریم که هر ساله این میزان آلودگی نیز به حجم آلودگی ریزگردها اضافه می شود و یک اثر تجمعی ایجاد می کند. از سوی دیگر طولانی مدت شدن و افزایش تعداد روزهای آلاینده و تداوم آنها می تواند تأثیرات مخرب تری را بر سلامت مردم بگذارد. در حال حاضر در شهر اراک با یک مداومت آلودگی هوا مواجه هستیم و این مداومت تهدیدات سلامت شهروندان را به صورت تصاعدی افزایش می دهد. بنابراین لازم است که برنامه برای این موضوع را داشته باشیم.
آقاخانی تصریح کرد: در این راستا فعالیت‌ها باید مدیریت شود، بحث های ترافیک شهری، خروج راه آهن از محدوده داخل شهری، بازنگری بحث فضای سبز شهری و پایداری آن، مباحث خاک ورزی و مدیریت خاک در مناطق حاشیه شهری، تالاب میقان و کانون ریزگردهای آن، مباحث مربوط به صنایع و ... باید در قالب یک برنامه جامع و مدون، به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت به عنوان عوامل کاهنده ریزگردها مد نظر قرار بگیرد.
تکالیف قانون هوای پاک قطعی است
عضو کارگروه کاهش آلودگی هوای شهر اراک و فعال محیط‌زیست نیز با بیان اینکه در خصوص بحث آلودگی هوا، دستورالعملی تحت عنوان دستورالعمل شرایط اضطرار وجود دارد که ذیل قانون هوای پاک به تصویب رسیده ، گفت: این قانون تکالیفی را برای دستگاه های اجرایی و مسئولان مختلف مقرر می‌کند که این تکالیف قطعی است و این گونه نیست که به دلخواه مسئولان اجرایی شود.
حمید اخوان در گفت و گو با ایلنا با اشاره به فلسفه وجودی این قانون، افزود: هنگامی که در راستای مدیریت محیط زیستی و اقدامات لازم برای مدیریت آلودگی ها موفق نبوده ایم و شرایط عمومی به سمت و سویی هدایت شده که با آلودگی شدید هوا مواجه هستیم و همچنین در حال حاضر که در عرصه مدیریت های زیرساختی و بلندمدت موفق نبوده ایم، باید تلاش کنیم در کوتاه مدت اقداماتی را انجام دهیم تا مردم که در مواجهه با این حجم آلودگی‌ها قرار گرفته اند، آسیب کمتری ببیند و این آسیب‌ها را به حداقل برسانیم.
وی ادامه داد: به بیان دیگر در شرایط اضطرار باید اقدامات سرعتی انجام شود تا اثرات بحران کمتر بر سلامت مردم تأثیر بگذارد. متأسفانه این دستورالعمل ها مدت زمانی است که اجرایی نمی شوند. در 2 مقطع زمانی مختلف نیز با منشاء آلودگی های مختلف هوا این دستورالعمل ها انجام نشد. حتی در نیمه نخست سال جاری با آلودگی هایی از جنس آلودگی های اقلیمی و منطقه ای و فرا منطقه ای مواجه هستیم، متأسفانه تصمیم بر این است که شرایط بحرانی نشان داده نشود.
عضو کارگروه کاهش آلودگی هوای شهر اراک و فعال محیط زیست اظهار داشت: هنگامی که دستورالعمل اضطرار را انجام می دهیم، قاعدتاً اقرار می کنیم که شرایط بحرانی است. اما متأسفانه گویا مطلوب نظر برخی افراد این است تا شرایط اینگونه جلوه داده شود که در شهر اراک همه چیز آرام است و آرامش وجود دارد. در صورتی که هیچ شخصی این آرامش را باور نخواهد کرد. اما به دلیل آنکه تصمیم گیران، تمامی تصمیمات آنها با یکدیگر سنخیت پیدا کند، تصمیم گرفتند که دستورالعمل اضطرار انجام نشود.
اخوان تصریح کرد: آلودگی های این روزهای هوای شهر اراک بخشی از آن مربوط به آلودگی های فرامنطقه ای و بخشی دیگر از آن نیز مربوط به آلودگی‌های منطقه ای و کشور خودمان است. متأسفانه در هر 2 بخش شاهد عدم کنشگری و انفعال هستیم.
26 استان با مسئله ریزگردها مواجه هستند
رئیس مرکز پایش کیفیت هوای اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی نیز در خصوص آلودگی هایی که از ابتدای سال جاری تاکنون شاهد آن هستیم، گفت: آلودگی های موجود دارای منشاء ریزگردها است و به صورت کلی بوده که در تمامی کشور 26 استان با این مسئله مواجه هستند. این آلودگی ها تا به همین لحظه هیچگونه منشاء داخلی نداشته و تمامی منشاء آن فرامنطقه ای داشته است.
علیرضا محرابیان در گفت و گو با ایلنا، افزود: علت تمامی این آلودگی ها در سال جاری به دلیل وجود ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون بوده که منشاء آن از کشورهای همسایه است. این موضوع نیازمند اقدامات دیپلماسی است و در این شرایط هیچ کاری از دست سازمان و مجموعه حفاظت محیط زیست بر نمی آید.
وی ادامه داد: موضوعی که از ابتدای سال جاری شاهد آن بوده ایم و باعث تداوم آلودگی هوا در شهر اراک به صورت مستمر شده است و سازمان هواشناسی نیز با بررسی های خود بر آن صحه گذاشته، بروز آلودگی های ناشی از گرد و غبارهای فرامنطقه ای و با منشاء کشورهای همسایه است.
رئیس مرکز پایش کیفیت هوای اداره کل حفاظت محیط زیست استان مرکزی اظهار داشت: در خصوص ریزگردها و گرد و غبار، نیاز است که هر چند مدت یکبار، اقداماتی برای کاهش گرد و غبار منطقه‌ای مانند کاشت گونه های گیاهی سازگار اجرایی شود. همچنین کنترل ریزگردهای کانون های داخلی مانند کانون تالاب کویری میقان اراک و کویر مرکزی ایران، هر چند سال یکبار باید بروزرسانی شود. چنین اقداماتی باعث می شود تا آلودگی ها با منشاء داخلی نیز کنترل شود.
محرابیان با بیان اینکه سال گذشته در خصوص کاهش آلودگی هوای شهر اراک اقداماتی انجام شد، تصریح کرد: متأسفانه در 6 ماهه دوم سال گذشته شاهد مازوت سوزی نیروگاه حرارتی شازند بوده ایم، اما از ابتدای سال جاری موضوع مازوت سوزی در نیروگاه شازند منتفی شده است.
وی با اشاره به اینکه آلاینده مسئول در آلایندگی های هوای شهر اراک، ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون و علت آلودگی های آن نیز گرد و غبار فرامنطقه‌ای است، بیان داشت: اراک یکی از 8 کلانشهر آلوده کشور است که از ابتدای سال جاری تاکنون 16 روز ناسالم در کارنامه خود به ثبت رسانده است.