عصرایران؛ دکتر جلیل بیات (پژوهشگر روابط بین الملل و مدرس دانشگاه) - جنگ در اوکراین همچنان ادامه دارد. روس ها پشت دروازه های کی‌یف رسیده و نبرد خیابانی در این شهر میان متجاوزان و مدافعان آغاز شده است.
در این میان رسانه ها و بعضا برخی مقامات روسیه همچون ویچسلاو والودین رئیس دوما (مجلس نمایندگان) این کشور در چندین نوبت از فرار رئیس جمهور اوکراین از کی‌یف خبر داده اند. اما زلنسکی در واکنش به این اخبار بارها با ارسال پیام های ویدئویی اعلام کرده همچنان در کی‌یف و در کنار مردمش ایستاده است.
زلنسکی می داند آنچه در این شرایط می تواند مانع از سقوط کی‌یف شود یا حداقل این رخداد را به تاخیر بیاندازد امید و روحیه مقاومت در میان ارتش و مردم اوکراین است که با اثبات فرار رئیس جمهور و سایر مقامات کشور از بین خواهد رفت.
روس ها نیز این را خوب می دانند و به همین دلیل با بمباران خبری، مدعی فرار زلنسکی شده و پوتین از ارتش اوکراین می خواهد قدرت را در دست بگیرد. اما رئیس جمهور جوان اوکراین با استفاده از تکنولوژی های ارتباطاتی و شبکه های اجتماعی این حربه روس ها را ناکام گذاشته و حتی پیشنهاد کمک امریکا را برای فرار از اوکراین رد کرده است.
از سوی دیگر نفس در ارتباط بودن با مردم در شرایط جنگی بسیار مهم است. زلنسکی به صورت مداوم در حال سخنرانی، تزریق روحیه و تهییج مردمش به مقاومت در برابر روسیه است. با لباس و کلاه جنگی عکس می گیرد و البته از دیپلماسی غافل نمی شود. اینها در افزایش روحیه مردم جنگ زده اوکراین بسیار تاثیرگذار است، چنانکه برخی شواهد حاکی از آن است که سرعت ماشین جنگی روسیه در 48 ساعت گذشته کم شده است.
در حالی که در روز نخست جنگ نیروهای روسیه توانستند با سرعت عجیبی خود را به نزدیکی کی‌یف برسانند، اکنون و البته بعد از فرمان زلنسکی مبنی بر منع خروج مردان 18 تا 60 ساله اوکراینی و درخواست برای دفاع از کشور، به نظر می رسد تعداد داوطلبان دفاع از اوکراین بیشتر شده و کار برای روس ها نیز سخت تر شده است.
حال این رفتار زلنسکی را مقایسه کنید با تصمیم اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان که در هجوم طالبان به کابل فرار را به قرار ترجیح داد و مخفیانه از کشور گریخت. او بعدا در توجیه این کار خود گفته بود برای جلوگیری از خونریزی مجبور به ترک افغانستان شده است! بدون شک مردم افغانستان بهترین داوران در این باره هستند که آیا اشرف غنی برای نجات جان خود یا ممانعت از کشتار مردم توسط طالبان از کشور گریخت؛ هرچند حتی دلیل دوم هم نمی تواند تقدیم کشور به طالبان را توجیه کند.
ممکن است برخی مقایسه این دو را به صواب ندانند چراکه طالبان بخشی از مردم افغانستان هستند و روس ها یک متجاوز خارجی محسوب می شوند و شرایط و اختلافات میان آنها نیز متفاوت است. منتهی هدف در اینجا مقایسه رفتار دو رئیس جمهور درباره وظایف قانونی و ملی آنها در برابر مردم است.
ممکن است کی‌یف به زودی سقوط کند یا به دلیل مقاومت مردم، فشار بین المللی و کوتاه آمدن پوتین سقوط نکند. ممکن است زلنسکی در کنار بسیاری از مردم اوکراین جان خود را از دست بدهد یا در لحظات آخر برای ادامه مبارزه و تشکیل دولتِ در تبعید، اوکراین را ترک کند. با این حال تاریخ میان او و فردی همچون اشرف غنی تفاوت قائل خواهد شد.
البته لازم است این نکته در اینجا روشن شود که لزوما هر مقاومتی قابل ستایش نیست. چنانکه به طور مثال مقاومت معمر قذافی در برابر انقلاب مردمش دلایل ملی و میهنی نداشت، بلکه ناشی از جنون قدرت بود. لذا در عرصه بین الملل آنچه به مقاومت ارزش می بخشد، صرفا «منافع ملی» است. امروز منافع ملی اوکراین حکم می کند در برابر تجاوز روسیه ایستاد، ولو آنکه بسیاری در این راه جان خود را از دست بدهند.
اشرف غنی با فرار خود فقط افغانستان را تسلیم طالبان نکرد، بلکه آمال و آرزوهای مردم این کشور را از بین برد. زلنسکی با ایستادگی خود امید را در دل مردم اوکراین زنده نگاه داشت. حتی اگر روسیه سرانجام موفق به فتح کی‌یف شود، چه بسا این رفتار زلنسکی و دیگر مدافعان شهر باعث شود هسته های مقاومت در اذهان و قلوب مرم اوکراین همچنان زنده بماند.
رهبر یک کشور می بایست چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ در راستای کاهش آلام و رنج های مردم کشورش و افزایش رفاه آنها گام بردارد و تصمیماتی غیرعقلانی و احساسی مبتنی بر کلیشه های ذهنی، ارزش های شخصی و منافع فردی و گروهی اتخاذ نکند.