عصرایران؛ رضا غبیشاوی
1- حمله همه جانبه
روسیه به
اوکراین، مصداق استکبار و زورگویی است. استکبار و زورگویی محدود به امریکا نیست. پوتین گفته است اوکراین باید خلع سلاح شود؛ بی طرف باشد و حق عضویت در ناتو را هم ندارد. دخالت در امور داخلی کشوری دیگر معنی جز این ندارد. روسیه قصد دارد از طریق جنگ و اعمال زور، خواسته های خود را بر کشور دیگر اعمال کند.
همزمان با حمله، با جنگ کلمات و اصطلاحات هم روبه رو هستیم. آنچه روی می دهد به معنی واقعی کلمه، تجاوز ارتش و دولت روسیه علیه اوکراین است. ارتش روسیه با عبور از مرزهای اوکراین، از همه جهت شهرهای اوکراین را مورد حمله قرار می دهد. دولت روسیه این موضوع را رد می کند و می گوید صرفا "عملیات ویژه" ارتش روسیه است.
هر کلمه ای، معنی و مفهوم خاص خود را دارد.سخنگوی وزارت خارجه چین هم گفته است نمی تواند درباره اتفاقات روی داده در اوکراین، از اشغال استفاده کند. مقامات غربی از حمله و تجاوز استفاده می کنند اما حامیان روسیه از این رویه خودداری می کنند و کلماتی مثل عملیات نظامی به کار می گیرند. مقامات ارشد ایرانی نیز تلاش می کنند از کلمات تجاوز یا حمله روسیه علیه اوکراین، استفاده نکنند.
2- حمله پوتین به اوکراین، تنها حمله به یک کشور نیست بلکه حمله ای به جهان دموکراتیک و دموکراسی خواه است. حمله ای است تا هم بخواهند ناکارآمدی دموکراسی در حفاظت از یک کشور را ثابت کنند و هم وعده های جهان دموکراتیک برای کمک و حفاظت از یک کشور هم پیمان خود را به چالش بکشند. نگاهی به حامیان هر دو طرف داستان نیز موید این تقسیم بندی است.
3- دروغ گویی مقامات روسیه در موضوع حمله به اوکراین ثابت شد. در هفته های اخیر بارها مقامات امریکایی و غربی از برنامه روسیه برای حمله همه جانبه به اوکراین خبر دادند و حتی از شهروندان و دیپلمات های خود خواستند این کشور را ترک کنند. یعنی به صورت عملی نشان دادن هشداری که می دهند واقعی است و صرف بیان نیست.
مقامات روسیه در مقابل، حمله را دروغ و روسیه هراسی می دانستند و می گفتند نیروهای ارتش روسیه تنها برای مانور نظامی به مرز اوکراین آمده اند اما جنگ و حمله نظامی روسیه به اوکراین، آغاز و مشخص شد آنچه مقامات غربی پیش بینی می کردند واقعیت بود و مقامات مسکو، دروغ می گفتند. این موضوع آسیب بزرگی به وجهه بین المللی دولت روسیه وارد می کند. وجهه ای که در دنیای کنونی دولت ها برای ترمیم و بهبود آن نزد افکار عمومی، هزینه های زیادی می پردازند.
4- جنگ روسیه و اوکراین را می توان رویارویی ملی گرایی روسی و ملی گرایی اوکراینی دانست. تا قبل از این ارتش اوکراین با انگیزه های ملی گرایی به مردم روس در شرق اوکراین حمله نظامی گسترده و شدیدی داشت که بیش از 14 هزار کشته برجای گذاشت. حالا دولت روسیه با انگیزه و محوریت ملی گرایی روسی و با اعلام حمایت از این مردم، دولت اوکراین را تحت حملات شدید قرار می دهد. ضرب المثل فارسی می گوید دست بالای دست بسیار است.
5- چرا پوتین و دولت روسیه با وجود تهدید به تحریم های شدید و بی سابقه علیه مسکو، باز هم وارد جنگ و حمله علیه اوکراین شدند؟ پاسخ را در ملی گرایی روسی باید دانست. براساس اعلام مقامات مسکو، حمله روسیه به اوکراین با هدف حمایت از مردم روس شرق اوکراین صورت می گیرد. پوتین و مقامات دولت روسیه، بر ملی گرایی روسی برای جنگ با اوکراین تاکید می کنند. آنها هزینه های جنگ را با برآورده ساختن اهداف ملی گرایی روسی توجیه می کنند.
تحریم ها و ضررهای مالی آن هزینه اجرای اهداف ملی گرایی روسی است. ملی گرایی می تواند هزینه ساز باشد و یک کشور و یک دولت را درباره هزینه فایده اقدامات، گمراه سازد. همانگونه که ملی گرایی اوکراینی نیز در رسیدن اوضاع این کشور به این مرحله بی تقصیر نیست.
6 - برند و آوازه ارتش روسیه به عنوان دومین ارتش بزرگ جهان از خود ارتش روسیه کارآیی بیشتری دارد. روسیه غول است. غول یعنی اینکه می تواند سلیقه و برداشت خود را در عرصه جهانی اجرا کند. غول یعنی می تواند به کشور مستقل دیگری حمله نظامی و آن را اشغال کند و دیگر کشورهای جهان نیز نتوانند مانع شوند یا او را به عقب برانند مگر احتمالا در چارچوب مقاومت های محلی طولانی مدت.
به نظر می رسد در حمله فعلی روسیه به اوکراین و در حمله سابق به گرجستان این وضعیت مشهود است. در حمله روسیه به اوکراین، با وجود حمایت های تسلیحاتی گسترده اما نیروهای مسلح اوکراینی مقاومت قابل توجهی نداشتند. گارد مرزی فرار کردند و در روز نخست، نیروگاه اتمی چرنوبیل در عمق خاک اوکراین درکنترل نیروهای روسی درآمد. روسیه از تسلیحات خاص یا خارق العاده استفاده نکرد و جنگ علیه اوکراین در قالب جنگ های عادی صورت گرفت. حالا پیش بینی می شود در دو یا سه روز، پایتخت اوکراین هم سقوط کند. به نظر می رسد روسیه بیشتر با برند ارتش قدرتمند خود حمله می کند تا ارتش خود.
7 - اوکراین کشوری در همسایگی روسیه است اما همزمان اکثریت این کشور متمایل به اتحادیه اروپا و غرب و امریکا هستند. همسایگی با ابرقدرت و غولی چون روسیه، شرایط خاصی را به کشورها تحمیل می کند که مهمترین آن برقراری موازنه و نادیده نگرفتن همسایه قدرتمند است.
مسوولان اوکراین در برقراری این موازنه میان غرب و شرق یعنی روسیه و امریکا /اتحادیه اروپا، ناکام بودند و همین موضوع، کشورشان را با چنین وضعیت رنج آوری روبه رو کرد. وضعیتی که قبل از این در گرجستان هم روی داد. شاید جمهوری آذربایجان بهترین نمونه از برقراری موازنه میان ابرقدرت های جهانی و قدرت های منطقه ای باشد.
علاوه بر این، کشورهایی که جامعه چند بخشی دارند مانند اوکراین و بوسنی و سوئیس و بلژیک و ...، صرفا نمی توانند براساس رای اکثریت، تصمیم گیری های اصلی و استراتژیک کشور را تعیین کنند بلکه این تصمیمات باید برآیند و نتیجه تفاهم و اجماع همه بخش های ملت و جامعه باشد. نزدیکی به غرب و دشمنی با روسیه، موضوع اساسی و نظر اکثریت مردم اوکراین بود اما نظر اجماعی و برآیند نظر همه جامعه اوکراین نبود زیرا مردم روس اوکراین به شدت مخالف آن بودند.
8 - حمله گسترده و همه شمول روسیه به اوکراین و توانایی روسیه در شکست راحت این کشور تاثیرات جدی در منطقه و جهان خواهد داشت. این نخستین حمله و اشغال کامل نظامی یک کشور در اروپا بعد از جنگ جهانی دوم تاکنون است. جنگ روسیه علیه اوکراین جبهه کشورهای دموکراتیک و نیروهای دموکراسی خواه، آزادیخواه و حامیان جامعه باز و تعاملات جهانی را تضعیف می کند. و همزمان منجر به تقویت جریان های نظامی گرا، بدبین به غرب و جامعه بین الملل و حامیان جامعه بسته می شود.
هر چقدر حمله روسیه به اوکراین، مسکو را در اروپا منزوی می کند عکس آن در خاورمیانه صادق است. هم جایگاه این کشور را در میان دولت های خاورمیانه ای تقویت می کند و هم به مشتریان تسلیحات روسیه در خاورمیانه می افزاید.
9 - حمله گسترده روسیه علیه اوکراین و شکست این کشور در روز نخست یادآور جنگ های ایران و روس در دوره قاجاریه است. روسیه آن موقع به عنوان یکی از سه ابرقدرت جهان در کنار فرانسه و انگلیس به مراتب از روسیه امروزی قوی تر بود و ایران قاجاریه به مراتب از اوکراین امروزی ضعیف تر بود البته بدون حمایت هیچ کدام از قدرت های جهانی. در شرایط فعلی احتمالا شرایط جنگ روسیه علیه ایران قاجاریه قابل درک تر است. اینکه چگونه و در چه شرایطی قراردادهای ترکمنچای و گلستان امضا شد.
10 - هدف ارتش روسیه در اوکراین چیست؟ آیا روسیه می خواهد کل خاک اوکراین را به خاک روسیه ملحق کند؟ آیا روسیه می خواهد خاک اوکراین را اشغال و برای مدت زمان کوتاه یا بلند تحت اشغال خود داشته باشد. همان کاری که امریکا بعد از سرنگونی حکومت صدام در عراق انجام داد و هم اکنون نیز فلسطین تحت اشغال اسرائیل است. آیا روسیه می خواهد حکومت اوکراین را تغییر دهد؟ آیا روسیه می خواهد تسلیحات سنگین اوکراین را نابود کند؟ مرحله بعدی روسیه بعد از اشغال اوکراین چیست؟ مقامات روسیه گفته اند به دنبال خلع سلاح دولت اوکراین و اعمال بی طرفی بر این کشور و حذف نازی گری در اوکراین است.
به نظر می رسد برنامه های بعدی روسیه این گونه باشد: نابودی تسلیحات سنگین اوکراین، تحمیل موارد بعدی به دولت اوکراین یعنی به رسمیت شناختن استقلال دو استان اوکراین یعنی دونتسک و لوهانسک به عنوان دو کشور مستقل و به رسمیت شناختن تعلق شبه جزیره کریمه به روسیه، عدم عضویت اوکراین در ناتو، عدم کسب سلاح های راهبرداری و ازجمله تسلیحات هسته ای و تحمیل سیاست بی طرفی به دولت اوکراین.
همچنین بعید نیست ارتش روسیه، دولت فعلی اوکراین را برکنار کند و رئیس جمهور و شماری از مسوولان نظامی اوکراین را بازداشت و به روسیه منتقل و در دادگاه به اتهام"جنایت جنگی" محاکمه کند. منظور از جنایت جنگی، حملات ارتش اوکراین علیه مناطق روس نشین در شرق اوکراین است. علاوه بر این، روسیه دولت فعلی اوکراین را برکنار خواهد کرد.