تخطی پیمانکاران از آیین نامه «ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برقدار» منجر به آسیب و مرگ سیمبانان می‌شود. اگرچه اجرای این آیین‌نامه الزام قانونی دارد اما منفعت مالی پیمانکار سد بزرگی برای اجرای آن است.
به گزارش ایلنا، در سال‌های اخیر رعایت نکات ایمنی به منظور کاهش حوادث ناشی از کار و تلفات انسانی همواره مورد تاکید کارشناسان ایمنی و بهداشت قرار گرفته اما بازهم خبرهای زیادی از مرگ، آسیب و از کارافتادگی نیروی کار در رسانه‌ها منتشر می‌شود. باورش سخت باشد اما در کشور ما هر روز و هفته و ماه عده‌ای برای تکه‌ای نان فدا می‌شوند.
سیمبانی، شغلی است که شاید ظاهرش سرو صدایی نداشته باشد اما باطنی پر از خطر دارد. مرگ، سقوط از دکل و برق‌گرفتگی بخشی از داستانِ تلخِ زندگیِ سیمبانانی است که برای امرار معاش تن به بالارفتن از دکل می‌دهند و از آن فروگذاری نمی‌نمایند. آدم‌هایی که غم‌نان دارند و ماجراجو نیستند. و این روزها که تاریکی یا گرمای ناشی از قطع برق همه ما را کلافه کرده، ما حضورشان را بیشتر حس می‌کنیم اگرچه آنها را نمی‌شناسیم. هرچند هر هفته تعدادی از آنها جان خود را از دست می‌دهند و هنوز خیلی از این مرگ‌ها را کسی نمی‌فهمد و تنها تعداد محدودی تیتر در برخی رسانه‌ها با عنوان «مرگ سیمبان» تیتر می‌شود.
الزامات قانونی تجهیزات ایمنی سیمبانان چیست؟
بسیاری از کارفرمایان دولتی با استناد به اصل ۴۴ قانون اساسی و با هدف کوچک کردن بدنه دولت، اجرای امور خود را به کارفرمایان تبعی یا همان پیمانکاران واگذار می‌کنند. به گفته بسیاری از فعالان صنفی، تنها راه درآمد پیمانکاران هم تضییع حقوق مزدبگیران است و گویا راه دیگری برای آنان وجود ندارد. حضور شرکت‌های پیمانکاری در عرصه توزیع برق منجر هم به نادیده گرفتن برخی از آیین‌نامه‌ها شده است که در نهایت منجر به حوادث دردناک شده و تبعاتی درپی دارد.
«آیین نامه ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برقدار» با هدف ایجاد ایمنی توامان برای کارگران عملیاتی که در بخش‌های تغییر، تبدیل، اصلاح وتعمیر خطوط وتجهیزات برق اشتغال دارند، تعریف شده است اما کارگران از نادیده گرفتن آن توسط کارفرمایان پیمانکاری انتقاد دارند.
به استناد ماده ۷ این آیین‌نامه، اگر فردی بخواهد به تجهیزات برقدار نزدیک شود باید مجهز به ابزار مناسب و تجهیزات عایق‌دار باشد اما روایتی که توسط کارگران نقل می‌شود، حاکی از عدم توجه به فراهم آوردن این تجهیزات ایمنی برای آنان است. همچنین به استناد ماده ۶۱ آیین نامه حفاظت و بهداشت عمومی در کارگاه‌ها، کارفرما موظف است در سال دو دست لباس کار در اختیار کارگر بگذارد، لباس کار باید متناسب با نوع کار تهیه شود تا کارگر بتواند به راحتی وظایف خود را انجام دهد و موجب بروز حادثه نگردد.
به گفته سیمبانان، جنس لباس‌هایی که برای آنها تهیه می‌شود، مرغوب و مناسب کار با برق نیست. درحالیکه متن صریح قانون بر تهیه لباس از سوی کارفرما بر کارگران تاکید می‌کند، سیمبانان ناچار هستند لباس اشتراکی بر تن کنند و بالای دکل‌ها بروند. لباس کار مشترک هم یکی از معایبش این است که عمر مفید البسه را کاهش می‌دهد؛ موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد.
علیرضا احمدی‌پور رفسنجان (رئیس هیات مدیره کانون انجمن‌های متخصصان ایمنی و بهداشت استان کرمان) می‌گوید: موضوع لباس سیمبانان، مبحثی تخصصی است؛ کارگرانی که در شرکت توزیع برق کشور به عنوان «سیمبان» اشتغال دارند در دو گروه خطوط «گرم» و «سرد» تقسیم می‌شوند که هرکدام آیین‌نامه‌های مختص به خود را دارند. بنابراین افرادی که قرار است در این خطوط فعالیت داشته باشند باید تحت پوشش این دستورالعمل‌ها قرار گیرند.
به گفته وی، وسایل حفاظتی و عایق‌دار برای این گروه شغلی طراحی شده است، دستکش‌هایی که تا ۲۰ کیلوولت در برابر جریان برق مقاوم هستند و کفش‌های که فاقد پنجه فولادی بوده و از جنس فایبرگلاس ساخته می‌شوند. لباس کار هم باید عاری از هرگونه فلز باشد تا مانع از ورود جریان برق شود.
به استناد ماده چهاردهم آیین‌نامه ایمنی کار روی خطوط و تجهیزات برقدار ذکر می‌کند، تمامی وسایل لاستیکی که در اختیار کارگران قرار می‌گیرد باید با تمامی استانداردها منطق باشد. وسایل ایمنی لاستیکی باید قبل و بعد از استفاده مورد بازرسی قرار گیرند. همچنین دستکش‌های لاستیکی که ابزار کار هستند به منظور اطمینان خاطر از سالم بودن آنها باید با هوای فشرده آزمایش شوند. ماده ۵۴ نیز بر ایمنی کفش‌ها و هادی بودن آن تاکید می‌کند.
تخلف از آیین‌نامه قابل پیگیری است
احمدی‌پور درباره تخطی از قانون توضیح داد: آیین‌نامه‌ها با هدف ارتقای ایمنی و حفاظت از جان نیروی انسانی تبیین شده‌اند اما برخی از کارفامایان بنا به دلایلی این موارد را اجرا نمی‌کنند. هنگامی که الزامات قانونی نادیده گرفته می‌شوند، کارگران می‌توانند با استناد به مفاد مندرج در این آیین‌نامه شغلی، کارفرما را ملزم به رعایت تمامی موارد کنند و موضوع را به صورت قانونی پیگیری کنند زیرا رعایت مصوبه شورای حفاظت فنی یک الزام قانونی است که باید مورد توجه کارفرما قرار گیرد.
بررسی دوره‌ای سلامت کارگران، ضروری است
به گفته کارگران سیمبان، امواج الکترومغناطیسی که از دکل‌های برق فشار قوی با ولتاژ ۱۰۰۰ ولت یا بالاتر صادر می‌شود، می‌تواند بر سلامت آنها و حتی افرادی که تا شعاع ۲۰ یا ۵۰ متر زندگی می‌کنند، تاثیرگذار باشد و در بلندمدت، مشکلات مغزی و ناتوانی جسمی ایجاد کند.
رئیس هیات مدیره کانون انجمن‌های متخصصین ایمنی و بهداشت استان کرمان درباره این موضوع توضیح داد: اگر مستنداتی در پرونده‌های پزشکی کارگران به ثبت رسیده باشد، موضوع قابل پیگیری است. کارفرما بر اساس قانون مکلف است تا در بدو استخدام کارگران، آنها را مورد معاینات پزشکی قرار دهد و تمامی موارد را در پرونده پزشکی آنها ثبت کند. بر این اساس، مزدبگیران پیش از آغاز کار باید به مراکز طب کار معرفی و پرونده پزشکی آنها تشکیل شود تا ملاکی برای تشخیص بیماری‌های ناشی از کار باشد.
بر اساس ماده ۹۰ قانون تامین اجتماعی که به معاینات پزشکی کارگران پیش از استخدام اشاره می‌کند، افراد شاغل در کارگاه‌ها باید قابلیت و استعداد جسمانی متناسب با امور محوله را داشته باشند. به این منظور کارفرمایان باید پیش از شروع کار، تمامی آزمایشات کارگران را انجام دهند. در صورتی که پس از استخدام مشمولان قانون، معلوم شود که نامبردگان در حین استخدام، قابلیت و استعداد کار مرجوع را نداشته‌اند و کارفرما در معاینه پزشکی آنها تعلل کرده و در نتیجه بیمه‌شده دچار حادثه شده یا بیماری‌اش شدت یابد، سازمان تامین‌اجتماعی تعهدات قانونی را درباره بیمه‌شده اجرا کرده و هزینه‌های مربوط به آن را از کارفرما طبق ماده۵۰ قانون تامین‌اجتماعی مطالبه و وصول کند.
به گفته وی، کارفرمایان باید پیمانکاران را موظف به اجرای این ماده قانونی کنند؛ معاینات بدو اشتغال باید در پیمان‌نامه میان دو طرف ثبت و بودجه لازم به پیمانکار پرداخت شود. همچین پرونده پزشکی کارگران باید به صورت سالانه مورد بررسی قرار گیرد اما این موضوع برعهده مناقصه‌گذار نیست بلکه برعهده وزارت بهداشت است تا تمامی پرونده‌های کارگران را مورد بررسی قرار دهد. رعایت این الزام قانونی نه تنها ضروری بوده بلکه حائز اهمیت هم است. معاینات پزشکی کارگران باید به صورت دوره‌ای و منظم باشد تا آسیب‌های ناشی از کار مشخص شود، حتی اگر تجهیزات ایمنی در اختیار کارگران قرار گیرد بازهم احتمال آسیب ناشی از کار وجود دارد.
سخن پایانی
نیازی به یادآوری نیست، دولت به دنبال کوچک کردن دایره وظایف خود است و برای میل به این هدف از بازوهایی به نام پیمانکار بهره می‌برد. هیچ تردیدی هم نیست که این شرکت‌ها تنها به فکر منافع مالی خود هستند و به مزدبگیران کمترین توجه را می‌کنند. در این شرایط تنها حقوق کارگران است که روز به روز کمتر و ثروت پیمانکاران بیشتر و بیشتر می‌شود.
کمبود تجهیزات ایمنی که از سهل‌انگاری و منفعت‌طلبی پیمانکاران نشات می‌گیرد هر روزه منجر به آسیب‌های شدید جسمانی و گاهی مرگ مزدبگیران می‌شود. بروز حوادث کار ضربه‌ای احساسی به کارگاه، محیط پیرامون و خانواده‌های آنها وارد می‌کند که آثارش تا مدت‌ها مشهود خواهد بود. در این شرایط، مطالبه همیشگی کارگران یعنی حذف پیمانکاران و اشتغال مستقیم بار دیگر اهمیت می‌یابد، مطالبه‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد اما گرد فراموشی آن را پوشانده است.