صفحه نخست

عصرايران دو

فیلم

ورزشی

بین الملل

فرهنگ و هنر

علم و دانش

گوناگون

صفحات داخلی

کد خبر ۷۶۵۳۲۱
تعداد نظرات: ۱۳ نظر
تاریخ انتشار: ۰۹:۵۱ - ۲۵ دی ۱۳۹۹ - 14 January 2021
جرعه‌ای از اقیانوس فرهنگ و ادبیات ایران – 3

ایوان مداین را آیینۀ عبرت دان!

اختصاص سومین بخش به «خاقانی شَروانی» به دو سبب است: یکی خود این شاعر و دیگری به بهانۀ توجه این روزها به ضرورت مرمت «طاق کسری» یا ایوان مداین...

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- اختصاص سومین بخش از این سلسله نوشتارها به «خاقانی شَروانی» به دو سبب است: یکی خود این شاعر و دیگری به بهانۀ توجه این روزها به ضرورت مرمت «طاق کسری» که در شکل «تاق کسرا» پارسی‌تر است.

هم 11 باستان‌شناس و معمار ایرانی که نام‌هایی در سطح جهانی‌اند برای مشارکت مالی و فنی اعلام آمادگی کرده‌اند و هم شماری از هنرمندان و فعالان فرهنگی در نامۀ سرگشاده یا سرگشوده‌ای از دو دولت ایران و عراق خواسته‌اند «طاق کسری را نجات دهند».

ایوان طاق کسری، بزرگ‌ترین طاق آجری جهان است و میراث فرهنگی هر دو کشور ایران و عراق به حساب می‌آید و به تازگی کارزاری مردمی برای نجات فوری آن به راه افتاده و هزاران نفر ذیل نامه به وزیر میراث فرهنگی را امضا کرده‌اند.

ایرانیان البته طاق کسری را بیشتر به نام «ایوان مداین» می شناسند: بزرگ‌ترین یادگار و شاهکار معماری دوران ساسانی که در تیسفون و عراق امروز واقع است.

ایوان مداین، جدای دورۀ ساسانی و جنبۀ میراثی آن به خاطر شعر مشهور خاقانی آشناست:

هان، ای دل عبرت بین، از دیده عِبَر کن هان
ایوان مداین را آیینۀ عبرت دان

یک ره ز لب دجله منزل به مداین کن
وز دیده دوم دجله بر خاک مداین ران...

امروز اما نگاه ایرانیان به ایوان مداین نه از منظر عبرت‌آموزی تاریخی به سبب زایل شدن قدرت‌ها که از حیث معماری و میراث فرهنگی و یادآوری شکوه ایران ساسانی است. چرا که این طاق آجری از نمادهای معماری ایرانی است وگرچه از سرزمن مادر دور افتاده اما یک دنیا تاریخ را در دل خود جای داده است.

شعر خاقانی اما تنها با ایوان مداین ضرب‌المثل نشده است. شعری از نظامی گنجوی هم با اشاره به نام خاقانی زبان‌زد پارسی زبانان است:

همی گفتم که خاقانی دریغاگویِ من باشد
دریغا من شدم آخر، دریغا گویِ خاقانی

این بیت را هنگامی می‌خوانند که فردی عزیزی را از دست می‌دهد که از او بزرگ‌تر است و گمان نمی برده زودتر از او از دنیا برود  و می‌پنداشته وقتی خودش چشم از جهان بربندد آن دوست افسوس می‌خورد نه این که خود در سوگ آن عزیز بنشیند و در رثایش سخن بگوید.

هر چند شهرت اصلی خاقانی به خاطر قصیده‌های اوست اما غزلیاتی هم داشته که وقتی بدانیم بر حافظ تأثیر گذاشته نیاز به توضیح بیشتر باقی نمی‌گذارد. بر این غزل او مثل خیلی دیگر از اشعار خاقانی گرد زمان ننشسته و همچون قصاید پیچیده نیست:

کاشکی جز تو کسی داشتمی
یا به تو دست‌رسی داشتمی

یا در این غم که مرا هر‌دم هست
همدم خویش، کسی داشتمی

کی غمم بودی اگر در غم تو
نفَسی، هم نفَسی داشتمی

خوان عیسی بر من و آنگه من
باکِ هر خرمگسی داشتمی

ویژگی دیگر خاقانی این است که کمتر شاعری چون خاقانی به عیسی مسیح اشاره کرده و در ابیات خود اصطلاحات مسیحی را آورده و آن بدین سبب است که مادرش پیش‌تر مسیحی بوده و بعد اسلام آورده است و شاید ادعای تأثیر‌پذیری حافظ از انجیل که به تازگی دکتر سروش مطرح کرده نیز ناشی از همین باشد (تأثیر از شعر خاقانی)

در گفتار پیشین به سه قرن طلایی چهارم و پنجم و ششم در بیداری ایرانیان و عصر روشنایی زودتر از اروپا اشاره شد. خاقانی هم مربوط به قرن ششم است و 75 سال در این دنیای خاکی زیسته است. (از 520 تا 595 ).

این یادآوری هم ضرورت دارد که نام او(خاقانی شَروانی) و تسلط او بر زبان پارسی برخی را به این وادی اشتباه انداخته که «خاقانی شیروانی»است حال آن که به شیروان ارتباطی ندارد و در تبریز چشم از جهان بسته و هم اکنون نیز آرامگاه او در مقبره‌الشعراست.

------------------------------------------------------

بیشتر بخوانید:

*1. تو داد و دهش کن، فریدون تویی!

*2. سیرتِ دوست داشتن، صورتِ دوست داشته ‌شدن

ارسال به تلگرام
انتشار یافته: ۱۳
در انتظار بررسی: ۷
غیر قابل انتشار: ۰
رودابه
۱۳:۳۰ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
عصر ایران زمانی خواندنی می شود که مزین بنام مهردادخدیر می شود. به لفظ اندک ومعنی بسیار مرسی که همجوره هوای این سرزمین رو دارید .
هادی صبوری
۰۸:۲۲ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
باسلام و درود خدمت جناب خدیر عزیز و تشکر از مطالب فاخر و دلنشن ایشان بایستی به این نکته اشارتی شود که بنای زیبا و شگفت انگیز "طاق کسری" یا به عبارتی "تاق خسرو" بخشی از کاخ بزرگ تیسفون بوده که شامل چند باغ معظم و بناهای منحصر بفردی با معماری خاص ایرانی و نمادی از شکوه و عظمت و خلاقیت ایرانیان در دوران ساسانیان است. در خصوص ویرانی بخش هایی از کاخ و به ویژه "ایوان مداین" که محلی برای برگزاری جشن های ایرانی و به ویژه جشن های نوروزی بوده است شاعران دیگری نیز در اشعارشان به این رخداد اشاراتی داشته اند که دوبیتی زیر که منسوب به حکیم عمر خیام نیشابوری می باشد نیز درخور توجه و عبرت انگیز است.

آن قصر که با چرخ همی زد پهلو
بر درگه آن شهان نهادندی رو

دیدیم که بر کنگره‌اش فاخته‌ای
بنشسته همی گفت که کوکوکوکو
بلوچ
۱۰:۲۱ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۶
تاق کسرا:
یکی از جاهایی که حتما باید ببینمش❤
چکو
۲۳:۱۱ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
پیشنهادمیکنم جناب خدیر ترتیب کاری مثل گلریزان،برای صدمه اخیرتاق کسرابدهند.بسیاری ازباستانشناسان ،تاریخدانان،و ادیبان ازریزش بخشی ازاین بنای تاریخی متاسف هستند.
حبیب قربانی
۱۹:۰۶ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
با سلام ،
جای بسی خرسندی و خوشوقتی است که عشق به مواریث کهن و مفاخر فرهنگی و تاریخی هنوز وجود دارد.بنده به عنوان نیروی کار حاضرم در بازسازی و نوسازی و مرمت«ایوان کسری» خدمت گزاری کنم( بدون هیچ چشم داشتی )کارگری کنم و برایم اسباب مباهات است. معلم زبان و ادبیات فارسی
ناشناس
۱۵:۱۶ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
من هم بعنوان یک ایرانی هر چه بتوانم کمک خواهم کرد.
علی
۱۳:۰۱ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
اینجانب درسن 75 سالگی حاضرم به هزینه خودم بروم انجا و عملگی کنم ودربازسازی سهیم شوم. لطفا کمک کنید تابازسازی شود
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۵:۲۷ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
تندرست باشید پدر بزرگوار. درود به شرف و عزت و غیرت شما. فقط ایران
ناشناس
۱۳:۰۱ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
آقای خدیر درسته که کسری شکل عربی شده خسروست؟ یعنی خسرو ما تو عربی شده کسری بعد ما اون رو بکار میبریم و خیلی همت کنیم به جای کسری مینویسم کسرا؟ خوب اگه اینطوره چرا نگیم خسرو؟ بابا ما دیگه کی هستیم؟
عصر ایران

بله. کسری، معرب «خسرو» است. خسرو لقب پادشاهان ایران بوده همان گونه که پادشاه روم را قیصر می گفتند. طاق کسری هم منسوب به خسرو اول است.

ناشناس
۱۱:۱۲ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
استاددددددد سرتان خوش دمتان گرم ممنون ازِلذتهایی که به خوانندگانتان میدهید ماناوبرقرارباشید
شهرزاد
۱۰:۱۹ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
ممنون آقای خدیر عزیز. کلی اطلاعات رو در قالب این نوشته ارائه دادین. هم بحث ایوان مدائن رو مطرح کردین. هم اشاره های مفید دیگه. هم استفاده کردیم و هم لذت بردم. مل بعضیا نمیخوام بگم بیشتر فرهنگی بنویسین که من نوشته های تاریخی و سیاسی تون رو هم دوست دارم. پس هم اونا رو بنویسین و هم اینا رو و میدونم اینا با این که کوتاهن خیلی انرژی میبرند.
ناشناس
۱۰:۰۹ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۵
با تشكر ازمقاله مختصر ليكن مفيد و ارزشمند شما
پاسخ ها
ناشناس
| |
۱۴:۰۹ - ۱۳۹۹/۱۰/۲۷
کشور ما کشور نداری نیست‌ که مردم پول جمع‌کنند یا خودشون اقدام به مرمتش کنند،مردم باید یکم حق‌و‌حقوقشون‌را رساتر به گوش مسئولان برسونند خوب
تعداد کاراکترهای مجاز:1200