در حال حاضر بیش از 49 میلیون نفر از ایرانیان دارای سهام عدالت هستند . اما شاید حتی کسانی که واجد این سهام هستند هم درباره این سهام چیز زیادی ندانند . سهام عدالت ۹۹ در واقع یک نوع یارانه محسوب می شود که از زمان دولت نهم با هدف خصوصی سازی و واگذاری سهام شرکت های دولتی به اقشار کم درآمد جامعه و ارتقاع سطح زندگی آنها تعلق گرفت .
اجرای این طرح از سال 1384 آغاز شد و تا سال 1397 ثبت شماره شبا مشمولان این طرح در سامانه ادامه پیدا کرد . در واقع سهام عدالت یک سبد سرمایه گذاری است که شامل سهام حدود 60 شرکت در بازار سرمایه متشکل از فرابورس و بورس می شود . تا قبل از این امکان آزاد سازی سهام عدالت وجود نداشت اما با موافقت رهبری این امکان فراهم شده است . در ادامه به توضیحات کاملی در خصوص سهام عدالت ، مشمولان این سهام و نحوه آزاد سازی آن می پردازیم .
همانطور که گفته شد به منظور کمک به اقشار کم درآمد و تسریع فرآیند خصوصی سازی طرح واگذاری سهام عدالت از سال 1384 اجرایی شد و مرحله اول واریز سود این سهام به عنوان سود سالانه سهام در سال 1396 انجام گرفت . برخلاف یارانه نقدی که به حساب سرپرست خانوار واریز می شود ، سود سهام عدالت صرفا به حساب شخصی هر کدام از مودیان واریز شد .
ارزش سهام 99 تعلق گرفته به همه اشخاص به یک اندازه نیست و کسانی که مدد جوی کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی هستند سهام بیشتری دریافت کرده اند . در حال حاضر دیگر امکان ثبت نام سهام عدالت وجود ندارد اما با آزادسازی این سهام و فراهم آمدن امکان خرید و فروش آن در بورس ، علاقه مندان می توانند این سهام ها را از فروشندگان خریداری کنند .
در ابتدا سهام عدالت به مددجویان کمیته امداد امام خمینی ، بهزیستی ، کارگران روز مزد ، رزمندگان و جانبازان تعلق گرفته و بعد از آن کارکنان دستگاه های اجرایی و بازنشستگان نیز مشمول دریافت این سهام شدند . البته سهامی که به مددجویان تعلق گرفت بیشتر از سهام سایر گروه ها است و به این اشخاص در اصطلاح گروه های تخفیف دار گفته می شود .
تا به امروز در مجموع 49,152,741 نفر مشمول سهام عدالت هستند که از اقشار ذکر شده در بالا دارای سهام عدالت هستند . برای استعلام سهام عدالت و اطلاع از قیمت اسمی سهام ۹۹ سامانه ای تحت عنوان سامانه سهام عدالت طراحی شده است که برای آزادسازی سهام نیز مورد استفاده قرار می گرفت . برای اطلاع از نحوه استعلام و ورود به سامانه سهام عدالت می توانید مقاله زیر را مطالعه کنید .
ثبت نام سهام عدالت از سال 1385 و در زمان دولت نهم آغاز شد . به مرور زمان مشمولان سهام عدالت که مقدار بالاتر به آن ها پرداخته می شد ، در سامانه سهام عدالت ثبت نام شدند . بعد از آن یعنی در زمان دولت دهم ، یازدهم و دوازدهم این ثبت نام متوقف شد و دیگر امکان ثبت نام در این طرح وجود ندارد .
شایعاتی مبنی بر آنکه قرار است ثبت نام سهام عدالت در سال 99 دوباره آغاز شود به گوش می خورد اما هنوز هیچ اطلاعیه رسمی و معتبری در این خصوص وجود ندارد . لازم به ذکر است که حتی خانواده هایی که جزو مشمولین سهام عدالت ۹۹ به شمار می روند و فرزندی جدید در این خانواده بعد از اتمام زمان ثبت نام سهام عدالت متولد شده باشد ، این عضو جدید خانواده نمی تواند سهام عدالت دریافت کند .
البته از آنجا که سهام عدالت جزو دارایی های اشخاص به شمار می رود ، در صورت فوت سهامدار ، سهام به نسبت قواعد ارث بین وراث تقسیم خواهد شد . به این معنا که بر فرض پسران دو برابر دختران متوفی و زوجه یک هشتم سهام را به ارث خواهد برد .
امسال با موافقت مقام معظم رهبری امکان آزاد سازی سهام عدالت مشمولان این سهام توسط دولت فراهم شد اما این آزادسازی سهام عدالت به چه معناست ؟ تا پیش از این کسانی که سهامدار عدالت بودند امکان خرید و فروش و دخل و تصرف در سهام خود را نداشتند و صرفا سود سهامشان در فواصل زمانی بسیار طولانی به حساب آن ها واریز می شد .
با اجرای کردن طرح آزاد سازی سهام عدالت دو روش پیشروی سهامداران قرار گرفت . در روش مستقیم ، مالکیت و مدیریت سهام مستقیما در اختیار صاحب سهام قرار می گیرد و این اشخاص امکان نقل و انتقال و انجام معامله بر روی سهام خود در بازار بورس را پیدا می کنند . در روش غیر مستقیم برخلاف روش مستقیم سهامدار امکان انتقال و دخل و تصرف در سهام را نخواهد داشت و مدیریت این سهام در اختیار شرکت های سرمایه گذاری استانی قرار داده می شود . استفاده از روش مستقیم در آینده منوط به ثبت نام سامانه سجام و دریافت کد بورسی است .
با توجه به مطالبی که در بالا ذکر شد در حال حاضر امکانی برای ثبت نام سهام عدالت وجود ندارد و تنها افرادی که تا سال 1385 ثبت نام انجام داده اند مشمول این سهام می شوند . اما در صورتی که در آینده دولت تصمیمی بر ثبت نام مجدد سهام عدالت بگیرد برای انجام ثبت نام در این سهام نیاز به ارائه مدارک خاصی دارد .
با توجه به تجربه ای که از دوره قبلی ثبت نام سهام عدالت وجود دارد پیش بینی می شود مدارک مورد نیاز برای ثبت نام این سهام شامل شناسنامه ، کارت ملی هوشمند ، شماره حساب بانکی و سایر اطلاعات هویتی و بانکی می باشد . اما لازم به تاکید است که در حال حاضر هیچ اطلاعیه ای در رابطه با ثبت نام مجدد سهام عدالت برای افراد جا مانده وجود ندارد .
منبع: گروه مشاره حقوقی دینا