هوای شهرستان ساوجبلاغ استان البرز این روزها بس ناجوانمردانه آلوده است در حدی که نفس ساکنان این دیار را به شماره انداخته است.
برخی صنایع بزرگ منطقه و اطراف و برخی نیز معادن شن و ماسه و تردد خودروها عامل این آلودگی هوای ساوجبلاغ می دانند هر چند که شواهد نشان می دهد همه این عوامل در آلودگی هوای منطقه بی تاثیر نیستند.
داشتن طبیعت بکر و زیبا، ۱۲ روستای هدف گردشگری، بیش از ۱۵ هزار هکتار باغ سرسبز، رودخانه های خروشان کردان و برغان و کوه های سر به فلک کشیده حکایت از ریشه دار بودن طراوات و لطافت این منطقه جذاب و دیدنی است.
نکته قابل تامل اینکه شهرستان ساوجبلاغ با وجود جاذبه های طبیعی، آسمان آن این روزها رنگ سیاه و خاکستری به خود گرفته در حالیکه ساکنان آن تا پیش از این کمتر شاهد چنین پدیده ای بوده اند.
تیرگی هوای ساوجبلاغ به حدی است که افق دید در آن به مراتب کاهش یافته و جلوه های طبیعی مانند کوه های برفی رنگ تیره درآمده اند و استشمام هوای دلپذیر حتی در روستاهای آن به در کمیاب تبدیل شده است.
دیدن و حس این وضعیت برای ساکنانی که سال های متمادی هوای سالم استشمام کرده اند، پدیده ای عجیب است و غبار و آلودگی از هر سو بر سر مردم ساوجبلاغ می بارد.
توصیف روستائیان از هوای این روزهای ساوجبلاغ
برای توصیف این وضعیت ابتدا به سراغ روستائیان و ساکنان قدیمی ساوجبلاغ رفتیم تا از گذشته ها و حال آب و هوای ساوجبلاغ مطالبی جمع کنیم که مسعود احمدی ساکن روستای خور سر صحبت ها را عبارت «هوا تلمبه» است، باز کرد.
وی می گفت که تا چند روز پیش فکر می کردم هوای روستا گرفته که به زبان محلی روستا گرفتگی هوا را «تلمبه» می‌گویند ولی با دوستان که به کوه رفتم دیدم این حالت «مه دود» غلیظی است که کل روستا را فرا گرفته و نفس کشیدن را با مشکل مواجه کرده است.
او ادامه داد: کوه و دشت ساوجبلاغ یکپارچه دودآلود است، این حالت در گذشته به ندرت دیده بودیم؛ هرچند که در سال های بین ۸۵ تا اوایل ۹۷ پدیده گرد و خاک ناشی از خشکسالی را تجربه کردیم اما پدیده آلودگی به شکل کنونی کم سابقه است.
احمدی گفت: گرد و خاک ناشی از فعالیت معادن شن و ماسه با دود برخی کارخانه های دور و نزدیک بیشتر از چیزی خودنمایی می کند و باید علت را در این ۲ عامل جستجو کرد.
بیان این اظهارات و گفته های مشابه روستائیان ساوجبلاغی موید این موضوع بود که همگی در مقصر دانستن برخی صنایع دور و نزدیک و فعالیت معادن شن و ماسه به عنوان عوامل دودگرفتگی ساوجبلاغ اتفاق نظر دارند.
هشدار شبکه بهداشت ساوجبلاغ
در این حال سرپرست شبکه بهداشت و درمان ساوجبلاغ نیز نسبت به تشدید آلودگی هوا در این شهرستان هشدار داد و از مردم خواست بیشتر مراقب خود باشند.
علی رنجبر پور گفت: مطالعات علمی نشان می دهد که آلودگی هوا در تشدید بیماری های تنفسی و ریوی تاثیر گذار بوده به ویژه آنکه بیماری کووید ۱۹ در این وضعیت میزان کشندگی بیشتری دارد.
وی ادامه داد: افرادی که در مناطق دارای هوای آلوده زندگی می کنند به مراتب بیشتر از سایر مناطق از بیماری های ریوی، تنفسی مانند کووید ۱۹ آسیب پذیرتر هستند.
اظهارات دهیار روستای هیو
دهیار روستای هیو شهرستان ساوجبلاغ از جمله افرادی است که در تائید گفته های روستائیان منطقه، استفاده برخی صنایع از سوخت مازوت و فعالیت معادن شن و ماسه در ساوجبلاغ را بیشترین عوامل آلاینده این روزهای این منطقه می داند که با وارونگی هوا تلاقی کرده و ذرات معلق به سطح زمین آمده اند.
رضا سامانی پور افزود: پائیز و روزهای نخستین فصل زمستان ۹۹ برای ساکنان ساوجبلاغ متفاوت از سال های قبل بود هر چند که آلایندگی برخی صنایع مانند کارخانه سیمان آبیک و نیروگاه برق شهید رجایی قزوین از گذشته ها تاکنون منطقه را آلوده کرده اما امسال پدیده وارونگی آلودگی هوای منطقه را تشدید کرده است.
وی گفت: در روستای هیو شهرستان ساوجبلاغ بخشی از این آلودگی می تواند به سوخت کارخانه سیمان آبیک برگردد اما با افزایش شهرک‌های صنعتی در اطراف و همچنین ایجاد معادن جدید از جمله معدن ماسه در جوار روستای هیو، حجم آلودگی ها بسیار افزایش یافته است.
سامانی پور بیان داشت : نقش نیروگاه شهید رجایی استان قزوین در زمستان دود آلود ساوجبلاغ بی تاثیر نیست زیرا این نیروگاه از سوخت مازوت استفاده می کند و کیلومترها آن طرف را آلوده می کند.
وجود یک کارخانه مازوت سوز در ساوجبلاغ
رییس اداره حفاظت محیط زیست ساوجبلاغ با اشاره به فعالیت یک هزار و ۲۰۰ کارگاه و کارخانه در ساوجبلاغ می گوید : تنها یک واحد صنعتی کوچک از مازوت استفاده می‌کند که سهم زیادی نمی‌تواند در آلایندگی داشته باشد ولی با این حال اخطارهای لازم برای توقف و تغییر سوخت به این واحد داده شده است.
امیدرضا تونی گفت: استفاده نیروگاه حرارتی شهید رجایی استان قزوین از سوخت مازوت، سبب افزایش فرآیند آلایندگی هوا در ساوجبلاغ و استان البرز شده است.
وی ادامه داد: آسمان شهرها و روستاهای استان البرز طی روزهای اخیر با لایه سنگین «مه دود» تغییر رنگ پیدا کرده، این آلودگی شدید باعث شده برخی تصور کنند این «ابر و ناپایداری هوا» است که افق‌دید در شهر را کاهش داده است.
تونی بیان داشت: شاخص آلایندگی در اطراف کارخانه سیمان آبیک این روزها به بالای عدد ۲۰۰ رسیده است ؛ یعنی استفاده این کارخانه و نیروگاه شهید رجایی قزوین از سوخت مازوت بیشترین حجم آلایندگی منطقه را به خود اختصاص داده است
وی گفت: اسناد لازم در پایش هوا نشان می دهد که کارخانه سیمان آبیک و نیروگاه شهید رجایی بیشترین آلایندگی در سطح منطقه را دارند.
اظهارات متفاوت معاون سازمان صنعت البرز
جمال سیفی معاون معادن و صنایع سازمان صنعت ، معدن و تجارت البرز در خصوص آلایندگی معادن شن و ماسه در شهرستان ساوجبلاغ گفت: برای پیشگیری از آلودگی هوا متولیان معادن شن و ماسه در ساوجبلاغ و سایر مناطق استان ملزم به رعایت دستورالعمل های زیست محیطی شده اند.
وی بیان داشت: به منظور کاهش بروز گرد و خاک این معادن ملزم به نصب سیستم شستشو دهنده شن و ماسه شده اند.
سیفی گفت: طبق بررسی ها تاکنون گزارشی در زمینه غیرمجاز بودن شرایط منطقه در اثر انجام عملیات دانه بندی یا فعالیت معادن شن و ماسه ساوجبلاغ و سایر مناطق استان دریافت نشده است.
وی افزود: با توجه به شرایط منطقه کلیه بهره برداران معادن شن و ماسه استان البرز از جمله تهراندشت ساوجبلاغ بر حسب ضرورت، نسبت به کاهش ساعت کاری فعالیت معدنی به پنج ساعت در روز و همچنین تعطیلی روزهای پنجشنبه و جمعه مکلف شده اند.
اکنون از مجموع ۷۲ معدن شن و ماسه در شهرستان ساوجبلاغ ۳۶ معدن آنها فعال هستند.
برخی صنایع و خودروها منشا آلودگی ساوجبلاغ
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز نیز معتقد است که تردد خودروها و فعالیت صنایع بالقوه آلاینده در کنار رخداد جوی وارونگی هوا سبب آلودگی هوای ساوجبلاغ شده است.
فردین حکیمی بیان داشت: تاثیر پذیری استان البرز از انتشار آلاینده های استان قزوین مانند نیروگاه شهید رجایی قزوین و سایر مراکز همجوار از علل آلودگی هوای ساوجبلاغ است .
وی بیان داشت: مکاتباتی برای تغییر سوخت کارخانه سیمان آبیک و نیروگاه شهید رجایی با مسوولان استان قزوین انجام شده و منتظر اقدام عملی هستیم.
دبیر کارگروه اضطرار محیط زیست استان البرز گفت: از مصوبات مهم کارگروه اضطرار، تعطیلی تمام معادن شن و ماسه ، ریخته گری ها، ممنوعیت تردد کامیون‌های از ساعت ۶ صبح تا ۲۱ در کرج و فردیس، تشدید برخورد قانونی با خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی در روزهای اخیر بوده است.
نکته پایانی
شهرستان ۲۵۰ هزار نفری ساوجبلاغ واقع در غرب البرز طی ۲ تا سه سال آینده با تکمیل ۷۰ هزار واحد مسکونی مهر و طرح اقدام ملی مسکن جمعیت آن از ۷۰۰ هزار نفر فراتر می رود که پاکیزگی هوا نقش موثری در سلامت این جمعیت دارد.
اینکه پدیده جوی وارونگی هوا یا دمایی در این روزها سبب تشدید آلودگی هوای این شهرستان شده هر چند یک جریان طبیعی است اما تراکم فضای دودآلود نمی تواند یک رویداد طبیعی فرض شود بلکه با ریشه یابی علل و عوامل آن می توان آن را به حداقل رساند.
در این سال ها بیشتر صنایع بزرگ، متوسط و کوچک کشور ملزم به استفاده از سوخت پاک شده و انتظار می رود برای رهایی ساوجبلاغ از آلایندگی نیروگاه حرارتی شهید رجایی و کارخانه سیمان آبیک نیز تصمیم قطعی و اجرایی گرفته شود.
همچنین تشدید قوانین سختگیرانه زیست محیطی برای فعالیت معادن شن و ماسه، صنایع، خودروها و سایر عوامل آلاینده در ساوجبلاغ و دیگر مناطق البرز ضروری است.