روزنامه آمریکایی "وال استریت ژورنال" آمریکا با انتشار گزارشی از وضعیت اقتصاد ایران در 3 سال گذشته، نوشت اقتصاد ایران خود را با تحریم‌ها منطبق کرده و با وجود سختی‌های ناشی از تحریم‌ها، حتی در برخی زمینه‌ها شاهد رشد کسب و کارها بوده است.
به گزارش عصرایران، این روزنامه آمریکایی در گزارشی نوشت: ایران با وجود تاثیرپذیری از تحریم‌های آمریکا، راه نجاتی برای اقتصاد داخلی پیدا کرده است.
مجموعه اقتصاد ایران در واکنش به بیش از 2 سال تحریم‌های ایالات متحده، با انعطاف‌پذیری در اقتصاد داخلی بزرگ کشور، راه‌هایی را برای رشد و بقا یافته است.
شرکت‌های ایرانی به طور فزاینده‌ای در حال تولید انواع کالاهایی هستند که ایران مدتهاست از خارج وارد کشور کرده است و شرکت‌های کوچک‌تر حتی در حال رشد بوده و به استخدام نیروی کار روی آورده‌اند. طبق آمارهای دولت ایران، درآمد ناخالص صنعت غیرنفتی ایران در چند سال گذشته 83 درصد رشد کرده است و از بخش انرژی آسیب دیده با تحریم، پیشی گرفته است.
رئیس بانک مرکزی ایران در ماه دسامبر گفت که اقتصاد این کشور از مارس تا اواسط سپتامبر 2020 بیش از 1.3 درصد رشد کرده است که بیشتر ناشی از افزایش تولید داخلی است.
"محسن توکل" کارشناس تحریم‌ها در اندیشکده " شورای آتلانتیک" آمریکا در این باره می‌گوید: "حتی اگر تحریم‌ها کل صادرات نفت ایران را قطع کند، اقتصاد این کشور می‌تواند به حیات خود ادامه دهد."
اقتصاد داخلی تقویت شده، قبل از آغاز به کار دولت بایدن، به ایران آزادی عمل می‌دهد، زیرا بایدن گفته است اگر ایران به تعهدات برجامی خود بازگردد، به این توافق خواهد پیوست و برخی تحریم‌ها را لغو خواهد کرد.
ایران در واکنش به خروج یکجانبه آمریکای ترامپ از برجام، غنی سازی هسته‌ای را تسریع کرده و در اوایل ماه جاری قانونی را برای محدود کردن دسترسی بازرسان هسته‌ای تصویب کرد. "محمد جواد ظریف" وزیر امور خارجه ایران از ایالات متحده خواسته است قبل از اینکه به فکر مذاکره دوباره درباره بازگشت به برجام، به تعهدات قبلی خود در توافق هسته‌ای پایبند باشد.
ایالات متحده آمریکا مدتهاست که از قدرت دلار و دسترسی به سیستم انتقال بین بانکی جهانی به عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاست خارجی در کشورهایی مانند کره شمالی استفاده کرده است. در مورد ایران، دولت ترامپ برای خفه کردن اقتصاد این کشور و وادار کردن مقامات تهران به مذاکره مجدد با آمریکا، سیاست "فشار حداکثری" را به کار گرفته است. با این حال، در برخی از زمینه‌ها، اقتصاد ایران در حال انطباق خود با تحریم‌ها و قطع ارتباط با تجارت بین‌الملل است.
به عنوان مثال، پس از آنكه تحریم‌های آمریكا باعث شد شركت لوازم آرایشی فرانسوی "لوریال" در سال 2018 مذاكرات خرید با شرکت ایرانی "زرسیما نامی رسا" را كنار بگذارد، این شركت ایرانی پس از تحریم‌ها خط تولید محصولات خود را راه‌اندازی كرد و از آن پس جایگزین نام تجاری "لوریال" در بسیاری از آرایشگاه‌های تهران شده است.
"حسن اسکویی" مدیرعامل شرکت ایرانی "زرسیما نامی رسا" گفت: "تحریم‌ها برای ما ایده مناسبی بود." این شرکت گفته که با راه‌اندازی خط تولید داخلی، حدود 450 کارگر را به استخدام در آورده است.
شرکت سازنده لوازم خانگی ایرانی "پاکشوما" نیز از جدایی رقبای بسیار بزرگتر کره جنوبی مانند "ال جی الکترونیکس" و" سامسونگ" به نفع خود استفاده کرده است. این شرکت ایرانی پس از تحریم‌ها اولین ماشین ظرفشویی تولید داخل به نام "ژوزفین" را تولید کرده است.
خط تولید کارخانه شرکت" زرسیما نامی رسا" در کرج/ وال استریت ژورنال
به گفته "مهرداد نیکزاد" مدیر بازاریابی این شرکت ایرانی، فروش ماشین‌های ظرفشویی و ماشین لباسشویی تولیدی این شرکت طی دو سال گذشته 40 و 55 درصد افزایش یافته است و این امر به این شرکت اجازه می‌دهد 600 کارگر جدید استخدام کند.
در مرکز خرید بزرگ " ایران مال" در تهران هم که در سال 2018 افتتاح شده، برندهای خارجی مانند "آدیداس" ، "بنتون "و .. با برندهای داخلی جایگزین شده‌اند.
شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی طی 2 سال گذشته تولیدات داخلی ایران را رشد داده‌اند. هفته گذشته معاون رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران به خبرگزاری دولتی ایرنا گفت که حدود هزار شرکت از این دست، بیش از 17 هزار شغل جدید ایجاد کرده‌اند. طبق گفته این سازمان، شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی حدود 92 درصد از بنگاههای تولیدی ایران و 45 درصد از مشاغل صنعتی این کشور را تشکیل می‌دهند. طبق آمار دولت، بیکاری ایران در دهه گذشته از 12.3 درصد به 9.5 درصد کاهش یافته است.
دولت ترامپ از تحریم‌ها به عنوان سلاحی برای ایجاد تغییر در ایران، ونزوئلا و روسیه استفاده کرده است. با این حال، با توجه به اینکه این دولت‌ها از اجابت خواسته‌های واشنگتن خودداری می‌کنند، دولت بایدن باید درباره تمدید این تحریم‌ها تصمیم‌گیری کند.
در ماه‌های اخیر ایران در دور زدن تحریم‌های نفتی ایالات متحده هم بهتر عمل کرده است. به دنبال تصمیم ترامپ به خروج از برجام اکثر شرکت‌های حمل و نقل و خریداران نفت تجارت با ایران را متوقف کردند؛ پس از آن واشنگتن محموله‌های نفت خام ایران را تحریم کرد. به گفته بازرگانان، ایران تخفیف‌های عمده و چشمگیری به خریداران نفت خود می‌دهد. طی این مدت مشتریان جدیدی نیز برای نفت خام ایران پیدا شده‌اند، به ویژه اینکه طی ماه‌های گذشته در اثر بحران کرونا بسیاری از اقتصادهای آسیایی از جمله چین عقبگرد داشته‌اند.
"مایک پمپئو" وزیر خارجه آمریکا ماه گذشته با بیان اینکه این تحریم‌ها علیه ایران موثر بوده، افزود: ایران از بهار سال 2018 تا کنون در اثر تحریم‌ها از درآمد 70 میلیارد دلاری نفتی محروم شده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا از اظهار نظر در این باره خودداری کرد.
مقامات آمریکایی گفته‌اند که آنها معتقدند اقتصاد ایران صدمات جدی از تحریم‌ها دیده و طی این مدت تنها قادر بوده زنده بماند؛ آنها به کاهش ذخائر ارزی ایران و سقوط ارزش واحد پول ایران اشاره دارند. آنها همچنین می‌گویند که مقامات ایران آمار درستی نمی‌دهند و میزان واقعی خسارت اقتصادی خود ناشی از تحریم‌ها را پنهان می‌کنند.
با این حال، اقتصاددانان و موسسات اقتصادی خارجی مانند "بانک جهانی" و "صندوق بین‌المللی پول" از آمار دولتی ایران به عنوان مبنایی برای تحلیل اقتصاد این کشور استفاده می‌کنند.
واحد پول ایران از اوایل سال 2018 میلادی 85 درصد کاهش یافته است، در حالی که تورم بیش از 30 درصدی مایحتاج روزمره را برای ایرانیان گران کرده است. در آبان ماه سال گذشته در اثر اعتراضات داخلی در ایران صدها نفر کشته و زخمی شدند.
طبق گزارش بانک جهانی فقر داخلی در ایران تشدید شده و درصد مردم زیر خط فقر ایران (با داشتن درآمد 5.5 دلار در روز) از 8 درصد در سال 2011 به بیش از 13 درصد در سال 2019 رسیده است.
"جواد صالحی اصفهانی" استاد اقتصاد در دانشگاه " ویرجینیا‌تک"،معتقد است: "افزایش اشتغال الزاما به درآمد بالاتر تبدیل نمی‌شود.. (در ایران) فقر در حال افزایش است و من مطمئن هستم که دولت از این موضوع آگاه و نگران است."
همه‌گیری بیماری کووید19 هم مزید بر علت شده و برای مثال مرزهای ایران با کشور همسایه عراق را تعطیل کرده و تجارت با چین نیز محدود شده و به این ترتیب دو مقصد اصلی صادرات ایران را کاهش داده است. طبق آمارهای اداره گمرک ایران این امر منجر به کاهش 25 درصدی صادرات غیرنفتی نسبت به سال مالی قبل شده است.
برخی از تولیدکنندگان بزرگ ایران که متکی به مواد اولیه وارداتی هستند و صادرات ندارند، شرایط سخت‌تری را تجربه کرده‌اند. برای مثال تولید صنعت بزرگ خودروسازی ایران از 1.4 میلیون خودرو در سال 2017 به 770 هزار دستگاه در سال 2019 کاهش یافته است.
"امید غلامی‌فر" ، بنیانگذار "سِرک لند اینوِست" مستقر در سوئد، متخصص در سرمایه‌گذاری در ایران، معتقد است: "اگرچه بعید است تقاضای خرید خانواده‌ها در مواقع بحرانی به سمت خرید خودروها سرازیر شود، اما تقاضای مصرف محصولات روزمره ثابت مانده است.. تقاضای كلی در اقتصاد ایران در شرایط سالمی است و به هر حال باید توسط منابعی تأمین شود."
غلامی فر در چهار شرکت ایرانی تولیدکننده کالاهای مصرفی سرمایه‌گذاری کرده است - یک شرکت دارویی، یک خرده فروش مواد غذایی، یک شرکت بسته‌بندی صنعتی و یک شرکت مراقبت در منزل. او گفت: "همه شرکت‌هایی که سرمایه گذاری کردم از سال 2018 سالانه 25 تا 30 درصد فروش خود را افزایش داده‌اند.
جایگزینی برندهای جدید ایرانی با برندهای خارجی در مرکز خرید "ایران مال" تهران/ وال استریت ژورنال
در حالی که بخشهایی از اقتصاد ایران تاکنون از رابطه طوفانی این کشور با ایالات متحده تاثیر زیادی نپذیرفته اند، اما بسیاری از آنها هم با مشکل روبرو هستند. اقتصاددانان می‌گویند تا زمانی كه راه سرمایه گذاران خارجی به ایران بسته باشد، بخش تولید محدود و شرکت‌هایی که برای تولیدات نیازمند فناوریهای روز هستند، برای رشد خود دست و پا خواهند زد.
"محمد طاهری" ، سردبیر هفته نامه اقتصادی "تجارت فردا" در ایران گفت: "در سه تا چهار سال گذشته، زیرساخت‌ها و فناوری به روز نشده یا مدرن نشده اند.. اگر عرضه سوخت ارزان به کارخانه‌ها متوقف شود و اگر آنها نتوانند بهره‌وری پایین حاکم بر صنعت را اصلاح کنند، این وضعیت نمی‌تواند ادامه یابد."
به گفته "عدنان مازائری" عضو غیر مقیم موسسه اقتصاد بین‌المللی پترسون در واشنگتن، هرگونه تلاش برای رفع کمبود نقدینگی با چاپ پول، تورم را دامن زده و درد خانواده‌های ایرانی را بیشتر می‌کند.
او گفت: "ایران شاید بتواند تنها 1 سال دیگر با این شرایط مقاومت کند... چون آستانه درد و رنج مردم هم اندازه‌ای دارد."