ما در فضایی تاریک و غیرشفاف قدم برمی داریم. واقعیت آن است که گاهی در سازمان های مردم نهاد نه بر مبنای تخصص که بر اساس سلیقه شخصی رفتار می شود.
به گزارش عصر ایران رضا درمان مدیرعامل شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه در پنجمین نشست موسسه خیریه دارالاکرام با موضوع "شفافیت در سازمان های مردم نهاد که به همت موسسه خیریه "به مهربانی" و همکاری نشر" نی " برگزار شد، به بررسی و تحلیل دلایل عدم شفافیت مالی در سازمان های مردم نهاد/سمن ها و به طور خاص خیریه ها پرداخت.
بنا به گزارش روابط عمومی موسسه خیریه دارالاکرام رضا درمان سخنان خود را با این پرسش شروع کرد که آیا تعداد مشخصی NGO یا سمن فعال در ایران وجود دارد و شفافیت گردش مالی در این سازمان های مردم نهاد چگونه رصد می شود؟
وی افزود: این ها ساده ترین سوالاتی است که در حوزه شفافیت سازمان های مردم نهاد در سطح کلان باید از خود بپرسیم. عدم پاسخ شفاف و معین نشان دهنده مسائل و مشکلاتی در حوزه ذکر شده است. درست است که سازمان های مردم نهاد عاری از خطا نیستند اما ما ملزم هستیم، به نوع منابعی که در اختیار داریم، شفافیت را در سرفصل های گوناگون در سازمان خود رعایت کنیم.
وی با اشاره به اینکه ما برخلاف شعارهایی که می دهیم کمتر به سراغ شفافیت می رویم، گفت: آیا سازمان های مردم نهاد در ایران شفاف هستند؟ خیلی به دنبال پاسخ این سوال گشتم ولی شرمنده ام که در ارتباط با سازمان های ایرانی تحقیقی یافت نکردم.
درمان در ادامه افزود: از دو پژوهش بین المللی که روی نمونه هایی از سازمان های مردم نهاد که در سطح بین المللی کار کرده اند، نتایج جالبی بدست آمده است. طبق این پژوهش تقریبا ۸۵٪ موسسات بین المللی در دنیا حتما حساب های دقیقی دارند و به عنوان یک مولفه خاص حسابرسی قانونی هم می شوند و گزارش حسابرس قانونی دارند. اما تعداد بسیار محدودی از آنها هستند که حاضرند صورت های مالی حسابرسی شده خود را بدون درخواست دیگران در معرض دید دیگران قرار داده و آن را منتشر کنند. خیلی از سازمان های مردم نهاد زحمت و هزینه این کار را می پذیرند، اما آن را منتشر نمی کنند.
به گفته این تحلیلگر، طبق این پژوهش ۳۵٪ از موسسات خیریه بابت موضوعاتی از مردم پول می خواهند که اساسا دردستورکارشان نیست. در واقع، حدود ۳۵٪ NGO ها پولی را که دریافت میکنند صرف امور دیگری می کنند. و این دو گروه، حدود ۷۰٪ با یکدیگر همپوشانی دارند. در واقع گروه بزرگی از NGO ها هستند که حتما بابت کاری که می کنند به مردم اطلاعات غلط می دهند. این پژوهشی ست که در این باره انجام شده، اما واقعا چرا چنین سازمان هایی این برخوردها را از خود نشان می دهند؟
رضا درمان در ادامه اظهار داشت: ما اطلاعات دقیقی ازسازمانهای مردم نهاد یا موسسات خیریه غیر دولتی ایرانی نداریم اما مواردی هست که بر اساس تجربه و مشاهده به دست آمده است. در این تحقیق عنوان شده رفتارها و خواسته های غیر منطقی که خیرین از سازمان های مردم نهاد دارند معمولا باعث این نوع رفتار می شود. برای مثال، خیرین از سازمانی می خواهند که کمترین ریسک را در کار خود یا پروژه ای خاص انجام دهند؛ اما این موضوع در دنیای واقع حقیقت ندارد. خیرین از سازمان های مردم نهاد می خواهند راندمان کاری شان در بالاترین حد ممکن باشد، یا این توقع را دارند که همیشه موفق باشند. اینها از جمله عواملی هستند که در برخی موارد، سازمان های مردم نهاد به عدم صداقت دچار می شوند.
وی افزود: یکی از اتفاقاتی که پیرامون ما می افتد و باعث بدنامی بسیاری از سازمان های مردم نهاد می شود، این است که قوانین و مقررات اصولی در دست نیست؛ نه در حوزه بازدارندگی و نه در حوزه تنبیه. سازمان های نظارتی نتوانسته اند مدل مشخص نظارت داشته باشند و آن را شکل دهند. خیلی از اوقات سازمان های مردم نهاد از این شرایط استقبال می کنند تا بتوانند خود را در مقابل دولت محافظت کنند. خیلی از اوقات مقرراتی که در چارچوب آنها ارزیابی می شویم متناسب فضای فکری ما نیست.
مدیرعامل شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه همچنین بیان کرد: خیلی از اوقات سازمان های مردم نهاد برای حفاظت از خود از قوانین ناقص دولت به سمت فضای غیر امن پیش می روند. در فضایی که قانون گریزی بخشی از عادات روزانه ما شده است، در هر سرفصلی که درباره آن صحبت کنیم ایجاد یک فضای پر ابهام و استفاده از این فضا برای ما امر غیرعادی نیست. اما حقیقت این است که ما در فضایی تاریک و غیرشفاف قدم برمی داریم. واقعیت آن است که گاهی در سازمان های مردم نهاد نه بر مبنای تخصص که بر اساس سلیقه شخصی رفتار می شود.
وی در ادامه در خصوص حوزه های شفافیت اظهار داشت: خیلی اوقات، شفاف نبودن ناشی از این است که ما رفتار های نادرستمان را بپوشانیم. اما بهتر است یک قدم جلوتر برویم؛ حوزه های شفافیت در یک سازمان چه چیزهایی است؟ اول از همه شفافیت مالی به نوعی که ساختار حسابداری ما شفاف باشد وفرایند های مشخصی داشته باشیم. ما در ساختار حسابداری باید بتوانیم عنوان کنیم که چه اندازه پول جمع آوری و از سمت چه کسانی جمع آوری شده است. زمانی که در سر فصل حسابداری و حسابرسی، شفافیت لازم را به خرج ندهیم در اولین جایگاه با ممیزی شدن مواجه می شویم. حوزه دومی که در ایجاد شفافیت بسیار پر اهمیت است کیفیت پروژه ها و صداقت در پیام هایی است که ما به مخاطبانمان اعلام می کنیم. ما پروژه هایی را که محل هزینه کرد هستند را اعلام می کنیم ولی کمپین و روش درآمد زایی مان را اعلام نمی کنیم. ما در ارائه گزارشاتمان به نوعی عمل می کنیم که این کار چقدر خوب انجام شده است. عمده گزارش موسسات خیریه، کیفی است و نه کمی. ما باید اجازه دهیم که فرصت تحلیل و خواندن به مخاطب داده شود. به جای تعریف و تمجید از خود چگونگی کار انجام شده را توضیح دهیم. همچنین معمولا گزارشی از عملکرد کار ارائه نمی شود و تنها به گزارشی از نتیجه بسنده می شود.
وی در ادامه گفت: ما در رابطه با کنترل های داخلی و مسئولیت پذیری موسسه ها تمرکز داشته باشیم. در اینجا این سوال مطرح می شود که تعامل با نیرو های داوطلب باید به چه صورت باشد ؟ در پاسخ باید بگوییم فضایی که در خیریه ها وجود دارد متاسفانه با فضاهای انتفاعی بسیار متفاوت است. سازمان های انتفاعی به دفعات جلسه می گذارند به دفعات پیرامون یک مسئله صحبت می کنند اما در سازمان های غیر انتفاعی و مردم نهاد به این صورت نیست.
وی در ادامه گفت: خیرین با ارزیابی مستندات، رفتار و تجربه یک سازمان و رصد آنها به این جمع بندی می رسند که با آن سازمان ادامه همکاری خود را داشته باشند. مرز کار کردن یا نکردن، احساس وجود مفهومی تحت عنوان شفافیت است.
رضا درمان درباره الزامات و فواید شفافیت گفت: اجازه دهید چند جمله ای درباره الزام وجود شفافیت بگوییم، زمانی که ما بخواهیم شفافیت را در سازمان ایجاد کنیم باید اعلام عمومی روش های حسابداری موسسه وجود داشته باشد و این موضوع باید در گزارش های سالانه به چشم بخورد. ما برای اینکه اطلاعات حسابداری را منتشر کنیم نیاز به انتشار اعداد و لیست ها داریم. تک تک کمپین های درآمد زا باید اعلام شود و باید به نظام هایی رجوع شود که به ما هم مرتبط باشد و امکان دسترسی به اطلاعات به خیرین وجود داشته باشد. یک خیریه باید چارچوب های اخلاقی خود را مشخص کند و این تضمین را به مخاطب بدهد که رازداری و حفظ اطلاعات فرد خیر یا نیکوکار از جمله اصول موسسه خیریه است.
درمان سخنان خود را با این سوال که سنجش شفافیت چگونه انجام می شود، ادامه داد و گفت: استاندارد هایی که عملکرد سازمان های مردم نهاد را مورد بررسی قرار می دهند به نوعی معیارهای شفافیت را در سازمان ها نیز مورد بررسی قرار می دهند. این معیار ها در بررسی شرایط و وضعیت قانونی موسسه مورد بررسی قرار می گیرد. عموما سازمان های بالا دستی سعی می کنند از نظام حسابداری یک سازمان مردم نهاد اطمینان حاصل کنند. موضوع کیفیت موسسه در یک سازمان مردم نهاد بسیار قابل اهمیت است و برنامه ریزی سازمانی حرف اول را در این رابطه می زند. اینها موضوعاتی ست که در رابطه با کیفیت سازمان شما مورد ارزیابی قرار می گیرد.