چند کودک ایرانی در سال ۹۹ به زندگی خود پایان دادند؟ / از حلق‌آویز شدن پسری ۱۱ساله تا خودکشی دسته‌جمعی دختران

اعتمادآنلاین نوشت: متخصصان معتقدند پدیده خودکشی زمانی که از سوی کودکان و نوجوانان انجام می‌شود تبعات جدی‌تری برای جامعه به همراه دارد. ۲۵۰ خودکشی از سوی کودکان تنها در ۱۰ سال گذشته رسانه‌ای شده و این آمار در سال ۹۹ به شکل قابل توجهی برجسته شده است. اما ماجرا چیست؟

 

خودکشی همزمان چهار دختر در بابل، خودکشی پسری ۱۸ساله بعد از برگزاری آزمون کنکور، حلق‌آویز شدن یک پسر ۱۰ساله در شهرستان دیر، خودکشی پسری ۱۲ساله با کلت کمری؛ اینها تنها چند نمونه از خودکشی‌هایی است که در ماه‌های اخیر از سوی کودکان انجام شده است. 

 

سال ۹۹ در شرایطی سپری می‌شود که تقریباً ماهی نگذشته که در آن خبری از خودکشی یک کودک در گوشه‌ای از کشور به گوش نرسد. از شمال گرفته تا جنوب، از خوزستان گرفته تا پایتخت، دختران و پسران دست به خودکشی می‌زنند، در بسیاری از موارد به نتیجه نمی‌رسند و زنده می‌مانند و در موارد متعدد دیگری هم جان‌شان را از دست می‌دهند. شدت گرفتن این اخبار اما بهانه‌ای شد تا نگاهی بیندازیم به خودکشی‌های کودکان در ماه‌های اخیر. 

 

اردیبهشت‌ماه امسال بود که پزشکی قانونی استان تهران اعلام کرد، مرگ ناشی از مصرف قرص برنج در کشور افزایش یافته است. به گفته این سازمان، در سال ۱۳۹۸ دویست ‌و بیست مورد فوت ناشی از مسمومیت با قرص برنج به مراکز پزشکی قانونی استان تهران ارجاع شده که این رقم در مقایسه با مدت مشابه سال قبل (۱۳۹۷) ۱۹ درصد افزایش یافته است. بنا بر این گزارش از کل فوت‌شدگان ناشی از مسمومیت با قرص برنج، ۱۴۴ نفر مرد و ۷۶ نفر زن بوده‌اند. البته تمام افرادی که به خاطر مصرف این قرص جان‌شان را از دست می‌دهند قصد خودکشی هم نداشته‌اند. عده‌ای هم به اشتباه برنجی را مصرف می‌کنند که آلوده به این قرص بوده است ولی آمار روشنی در این باره که چه میزان از این مرگ‌ها مشخصاً مربوط به خودکشی بوده نیز در دسترس نیست.

برای بررسی این موضوع بد نیست نگاهی هم به آمار کلی خودکشی در کشور داشته باشیم. معاون پزشکی و آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور خردادماه امسال، آمار خودکشی در سال ۹۸ را پنج هزار و ۱۴۳ نفر اعلام کرد. به گفته مسعود قادی‌پاشا، این رقم در مقایسه با سال ۹۷، ۰.۸ درصد رشد داشته است. از این تعداد هزار و ۵۱۷ مورد خودکشی‌ مربوط به زنان و مابقی (سه هزار و ۶۲۶) مورد مربوط به مردان بود.

 

طبق آمار سازمان پزشکی قانونی، از نظر جمعیت بیشترین آمار خودکشی مربوط به استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام و کرمانشاه و کمترین مربوط به خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان‌و‌بلوچستان بوده است. همچنین متداول‌ترین روش در خودکشی حلق‌آویز کردن و بعد از آن استفاده از سموم بود. نکته قابل توجه اینکه بیشترین متوفیان ناشی از خودکشی بین ۳۰ تا ۳۹ سال و سپس ۱۸ تا ۲۴ سال داشتند. 

 

بر این اساس می‌توان دریافت که آمار خودکشی در کودکان یعنی زیر ۱۸ساله‌ها، دست‌کم طبق آنچه مسئولان به طور رسمی گزارش داده‌اند، کمتر از سنین دیگر است. اما چرا در ماه‌های اخیر اخبار مرتبط با خودکشی کودکان افزایش یافته است؟

موج اخبار خودکشی با خبری تکان‌دهنده از شمال ایران به جریان افتاد. جایی که خبر رسید، ۴ دختر به طور همزمان دست به خودکشی زده‌اند. ۱۷ مردادماه بود. ابتدا در فضای مجازی خبری مبنی بر خودکشی همزمان چهار دختر نوجوان دست به دست شد که گفته شد ۲ نفر فوت کرده و ۲ تن دیگر در کما به سر می‌برند.

 

پس از ساعاتی علی عباسی، مدیر کل پزشکی قانونی مازندران، مرگ ۲ دختر نوجوان در بابل را تایید کرد. عباسی توضیح داد، اطلاعاتی که دارد مربوط به فوت ۲ نفر است و در ارتباط با علت فوت باید بررسی‌های لازم صورت گیرد. اگرچه قرار بود بررسی انجام شود، اما هیچ اتفاقی نیفتاد و ماجرای خودکشی این دختران هنوز سربسته باقی مانده است. 

حادثه بعدی در سومین ماه تابستان رخ داد. اول شهریور و پس از برگزاری آزمون سراسری کنکور، خبر رسید پسری ۱۸ساله که همه تلاشش را کرده بود تا در کنکور ریاضی موفق شود وقتی آزمون را خراب کرد تصمیم گرفت به زندگی‌اش پایان دهد. 

 

ساعت ۱۸ روز پنجشنبه گزارش مرگ پسری ۱۹ساله به قاضی ساسان غلامی، کشیک جنایی پایتخت، اعلام شد. با حضور تیم تحقیق در محل حادثه روشن شد پسری ۱۹ساله خودش را از پشت بام ساختمانی چهارطبقه به پایین انداخته و جان باخته است. او که دانش‌آموز ممتازی بوده و معدل بالایی هم داشته یک سال خودش را در خانه حبس کرده بود تا در کنکور نتیجه خوبی کسب کند. اما بعد از حضور در جلسه امتحان، وقتی دید در پاسخ دادن به سوالات موفق نبوده است، به زندگی‌اش پایان داد.

خبر جنجال‌برانگیز سوم همزمان با شروع سال تحصیلی منتشر شد. مدت کوتاهی از کلاس‌های آنلاین دانش‌آموزان نگذشته بود که خبر رسید پسری ۱۱ساله به خاطر نداشتن گوشی هوشمند و ناتوانی در شرکت در کلاس‌های مجازی، در شهرستان دیر خودش را حلق‌آویز کرد. 

 

علی یزدانی پور، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان دیر، از ارجاع این پرونده خبر داده و گفته بود: «در خصوص حلق‌آویز شدن دانش‌آموز محمد موسی‌زاده در شهرستان دیر در تاریخ ۱۹ مهرماه سال جاری پرونده به شعبه اول بازپرسی دیر ارجاع شد و پزشکی قانونی اعلام کرده که در مورد تعیین علت فوت بررسی‌ها در دست انجام است و به محض وصول نتیجه اعلام می‌شود.» 

 

از همان ابتدا خانواده محمد گفتند که فرزندشان گوشی نداشت و به همین دلیل افسرده بود که نمی‌توانست در کلاس‌ها شرکت کند. در مقابل اما مسئولان آموزش و پرورش و مدیر مدرسه توضیح دادند که از همان ابتدای سال برای او گوشی تهیه کرده بودند تا این کودک که از خانواده‌ای کم‌برخوردار بوده دچار مشکلی نشود.

 

بعد از گذشت حدود ۲ ماه از این پرونده، هنوز علت خودکشی محمد روشن نشده که هیچ، برادر ۱۱ ساله او هم فوت کرد. بدن بی‌جان علی‌اصغر که به خاطر معلولیت ذهنی و گفتاری تحت پوشش سازمان بهزستی بود روز ۱۱ آذرماه در کانال آب پیدا شد و معمای مرگ او هم حالا به مرگ برادرش اضافه شده است. 

اما پیش از این حادثه، آبان‌ماه سال ۹۹ هم با خبر خودکشی عجیبی گذشت. بر اساس گزارش‌های محلی منتشرشده، شامگاه جمعه ۲۲ آبان ۹۹ دختر ۱۵ساله‌ دیگری در رامهرمز خوزستان خود را حلق‌آویز کرد.

 

رستمی رئیس آموزش و پرورش رامهرمز اختلافات خانوادگی، تعصبات کورکورانه، تعرضات فکری و عاطفی و عدم پاسخگویی به نیازها و اقتضائات زیستی را از علل این رخداد تلخ‌ برشمرد و صراحتاً اعلام کرد، دلیل خودکشی یکی از دانش‌آموزان دختر مخالفت خانواده با تهیه تلفن همراه و نبود امکان ادامه تحصیل این نوجوان بوده است. 

 

غلامرضا شریعتی استاندار خوزستان اما اخبار منتشرشده درباره خودکشی دانش‌آموزان در رامهرمز را اغراق‌آمیز توصیف کرد: «بر اساس گزارش فرمانداری رامهرمز، طی یک سال گذشته در این شهرستان ۲ مورد خودکشی منجر به فوت و ۶ مورد اقدام به خودکشی در میان دانش‌آموزان اتفاق افتاده است. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته این خودکشی‌ها ارتباطی با فقر و مسائل مالی نداشته، اما بررسی در این باره ادامه دارد و منتظر گزارش نهایی خودکشی‌ها هستیم.» 

در حالی که امید بود آخرین ماه پاییز دیگر خبری از خودکشی کودکان نرسد، اما ۹ آذرماه خبر خودکشی یک دختر ۱۵ساله‌ی تحت پوشش سازمان بهزیستی شنیده شد. ساجده ۱۵ساله که به ‌دلیل اعتیاد و زندانی بودن والدینش در بهزیستی مشهد نگهداری می‌شد بنا بر دلایل نامعلومی دست به ‌خودکشی زد و به زندگی‌اش پایان داد. او حدود ۶‌ ماه قبل در حالی‌ که در یکی از پارک‌های مشهد پرسه می‌زد، به دست پلیس دستگیر شد. پس از انتقال ساجده به کلانتری مشخص شد که او شرایط خانوادگی مناسبی نداشته و یک خواهر و بردار هم دارد که آنها هم در بهزیستی هستند در نتیجه او نیز به یکی از مراکز نگهداری از کودکان منتقل شد. 

 

هرچند انتظار می‌رفت حضور در بهزیستی و ایجاد شرایط امن به سود ساجده باشد، او در این مرکز هم دست به خودکشی زد و به زندگی خود پایان داد. یک روز بعد، سازمان بهزیستی خراسان طی اطلاعیه‌ای ضمن ابراز تاسف از این حادثه به منظور تنویر افکار عمومی توضیح داد که در خانه‌های سلامت بهزیستی هم نظارت مددکاران وجود دارد و هم دوربین. اما این دختر با اطلاع از این موضوع در سرویس بهداشتی دست به خودکشی زد. این اتفاق انتقادات جدی‌ای را هم روانه بهزیستی کرد. 

آخرین خبر خودکشی اما حسابی شوکه‌کننده بود. ساعت ۲:۳۰ ظهر شنبه ۲۲ آذر، مرگ مشکوک پسری ۱۲ساله در منطقه سعادت‌آباد به بازپرس کشیک قتل پایتخت اعلام شد. پس از تحقیق مشخص شد که این پسر با شلیک کلت کمری به سرش به زندگی خود پایان داده و ویدئوی ۱۲ دقیقه پایانی زندگی‌اش را هم ثبت کرده است. 

 

نخستین تحقیقات حاکی از آن بود که مدتی قبل پدر و مادر پسر ۱۲ساله از یکدیگر جدا شده و او با پدرش که پزشک است زندگی می‌کرده. در زمان حادثه مادربزرگ این پسر دانش‌آموز در خانه بوده اما وقتی او در اتاق پذیرایی حضور داشته نوه‌اش به اتاقش رفته و دقایقی بعد نیز صدای شلیک گلوله‌ای شنیده می‌شود. مادربزرگ وحشت‌زده به اتاق پسر نوجوان می‌رود و با جسدش مواجه می‌شود. 

 

او که قبل از خودکشی دوربین را روشن کرده بود درباره انگیزه این اقدام گفته بود از زندگی خسته شده و دیگر نمی‌تواند به زندگی‌اش ادامه دهد. حتی دست‌نوشته‌ای با این مضمون نیز از خود به ‌جا می‌گذارد. در پایان این فیلم ۱۲دقیقه‌ای پسر نوجوان اسلحه کلت کمری را برمی‌دارد و به سرش شلیک می‌کند. 

 

در ادامه بررسی‌ها پدر خانواده مدعی شد که خودش در خانه اسلحه‌ای نداشته و مشخص نیست پسر نوجوان اسلحه را از کجا تهیه کرده است. از سویی داخل کلت کمری تنها یک گلوله بوده و او با شلیک تنها تیری که در اسلحه بوده به زندگی‌اش پایان داده است. 

متخصصان کودک و نوجوان معتقدند پدیده خودکشی به طور کلی برای جامعه مذموم است، اما این اقدام زمانی که از سوی کودکان و نوجوانان انجام می‌شود تبعات جدی‌تری برای جامعه به همراه دارد. بر اساس پژوهش انجمن دفاع از حقوق کودک، هیچ گونه آمار رسمی و روشنی از تعداد خودکشی کودکان در کشور وجود ندارد، اما بررسی‌های این ‌NGO از خودکشی بیش از ۲۵۰ کودک طی سال‌های ۹۰ تا ۹۹ حکایت دارد. این در حالی است که این آمار تنها تعداد خودکشی‌هایی است که رسانه‌ای شده و عدد واقعی بیش از اینهاست. 

 

تنها آمار رسمی در دسترس مربوط به ثبت احوال است که می‌گوید خودکشی، پنجمین دلیل مرگ‌ومیر نوجوانان و جوانان در کشور به حساب می‌آید. در واقع ۳.۸۹ درصد مرگ در این سن، به دلیل خودکشی است. 

 

بر اساس همین پژوهش، ۴۸ درصد از خودکشی‌های رسانه‌ای‌شده طی این ۱۰ سال مربوط به پسران و ۵۲ درصد هم مربوط به دختران بوده است. 

 

حلق‌آویز شدن ۴۰ درصد، پریدن از ارتفاع ۳۸ درصد، مصرف قرص ۱۲ درصد و ۱۰ درصد دیگر هم روش‌های نامشخص خودکشی در این ۱۰ سال را نشان می‌دهد. 

 

۴۵ درصد از خودکشی‌ها مربوط به بازه سنی ۹ تا ۱۴ سال و ۵۵ درصد دیگر مربوط به بازه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال بوده است. 

 

علل این خودکشی‌ها هم به نوبه خود قابل توجه است. فقر هشت درصد، مشکلات آموزشی ۲۶ درصد، درگیری با خانواده ۲۸ درصد، روابط عاطفی پنج درصد، تجاوز هشت درصد، تحت تاثیر فیلم و ویدئو پنج درصد و همچنین ۲۰ درصد از خودکشی‌ها به خاطر ازدواج اجباری بوده است. همچنین شهرهای تهران، اصفهان و همدان بیشترین آمار خودکشی را داشته‌اند.

 

چند روز دیگر دی‌ماه آغاز می‌شود و قطعاً همه امید دارند که دیگر چنین اخباری شنیده نشود، اما ناگفته پیداست که این آسیب اجتماعی اتفاقی نیست که یک‌شبه ظهور کرده باشد و به همین دلیل هم یک‌شبه برطرف نخواهد شد. خودکشی پدیده‌ای بین‌المللی است و ایران هم از آن رنج می‌برد. درمانش اما تنها به دست متخصصانی ممکن است که دانش و تجربه برخورد با این موضوعات را داشته باشند. در غیر این صورت، روزها و هفته‌ها می‌گذرند و باز هم باید شاهد جان‌های جوانی باشیم که فرصت زیادی برای زندگی کردن داشته‌اند، اما خودشان به زندگی خود پایان داده‌اند.