دیدار و توافق مدیران تئاتر شهر و موزه ملی ایران برای بهره‌برداری موزه‌ای از تئاتر شهر و توسعه گردشگری هنری در آن، اگر چه در جای خود (به شرط اجرای اصولی) اتفاقی خوب و ماندگار خواهد بود، این سوال را هم مطرح می‌کند که در حال حاضر وضعیت نگهداری اسناد تئاتر در تئاتر شهر چگونه است؟
به گزارش ایسنا، اخیرا دیداری میان دو مدیر مجموعه‌های هنری و فرهنگی تهران یعنی تئاتر شهر و موزه ملی ایران انجام شده و در آن صحبت‌هایی برای مشاوره و همکاری در امر بهسازی، ساماندهی اسناد تاریخی و توسعه پروژه‌های مبتنی بر«گردشگری هنری» مجموعه تئاتر شهر صورت گرفته است.
در این دیدار جبرئیل نوکنده - رییس موزه ملی ایران - تاکید کرده است، ساختمان تئاتر شهر از جمله اماکنی است که بدون اجرای نمایش هم برای مخاطبان جذاب است و اگر بتوان فضای موجود را از یک نگاه تماشاخانه‌ای صرف به سمت یک نگاه تخصصی حفاظت محورانه موزه‌ای برد، در آینده‌ای نزدیک شاهد مراجعه‌کنندگان زیادی خواهیم بود که هر روز مشتاق به بازدید از مجموعه تئاتر شهر هستند.
همچنین ابراهیم گله‌دارزاده - مدیر تئاتر شهر - نیز با اشاره به معماری منحصر به فرد مجموعه تئاتر شهر و تلاش برای اجرایی شدن پروژه‌ای در حوزه «گردشگری هنری» مسئله مهمی را مورد توجه قرار داده که همان اسناد نگهداری شده در تئاتر شهر است.
او با اشاره به فعالیت‌هایی که تاکنون برای حفظ آن‌ها در این مجموعه انجام گرفته، بیان کرده است: نگهداری اسناد به جای مانده از دهه‌ها فعالیت هنرمندان در تئاتر شهر و حتی مجموعه‌های دیگر کار بسیار سختی است و موضوع آرشیو اسناد و رفتن به سمت موزه‌داری یک رشته کاملا تخصصی است که در این راه حضور مجموعه‌هایی چون موزه ملی و مراکز مشابه در ارتباط با وزارت میراث فرهنگی و گردشگری اولویت پیدا می‌کند.
این اظهارات و توافق اولیه برای همکاری که شاید بخاطر شرایط بحرانی کرونا فعلا آغاز نشود، مقدمه یکسری اقدامات قابل توجه در حوزه ساماندهی آرشیو و اسناد تئاتری می‌تواند باشد؛ آرشیوی که تا همین چند سال پیش بسیاری از اطلاعات و مدارکش در کارتن‌ها روی هم تلنبار شده بودند.
سال 95 گزارشی مبسوط از طبقه فوقانی تئاتر شهر، جایی که از سال 66 به عنوان کتابخانه و مرکز اسناد هنرهای نمایشی افتتاح شده، در ایسنا منتشر شد. این بخش در این سال‌ها تقریبا تنها محل رسمی نگهداری نه فقط کتاب‌های تئاتری بلکه تمام عکس‌ها، پوسترها، نمایشنامه‌ها و یادگارهای هنرمندان قدیمی تئاتر بوده است.
این مجموعه که مدیران قدیمی و فعلی آن تاکید دارند باید آن را مرکز اسناد اداره کل هنرهای نمایشی دانست نه فقط مرکز اسناد تئاتر شهر، از سال 87 با مسئولیت جواد تولمی اداره می‌شود. او پیش‌تر به ایسنا گفته بود: «این محل یکی از بزرگترین مراکز اسنادی تئاتر است و گنجینه‌ای که اینجا وجود دارد در کتابخانه ملی، مرکز اسناد ایران و مرکز اسناد مجلس هم پیدا نمی‌شود. من خودم آن‌ها را دیده‌ام و به جرأت می‌توانم بگویم غنی‌ترین مجموعه را به لحاظ اطلاعات و منابع تئاتری در ایران و سطح خاورمیانه داریم.»
وی در عین حال به شرایط نامناسب و غیراستانداردی که این محل در طول این سال‌ها داشته اشاره کرده بود، « اینجا در تمام سال‌های کاری خود اسم کتابخانه و مرکز اسناد را داشته ولی به نظر می‌رسد در دوره‌های مختلف بیشتر یک انبار بوده است.»
البته طبق آخرین پیگیری‌ها، در چند سال گذشته تلاش‌هایی برای خارج کردن اسناد و آثار نمایشی از کارتن‌ها و قفسه‌ها و ثبت و اسکن آن‌ها صورت گرفته است و گرچه شرایط نامناسب قبل حاکم نیست، اما این اسناد هنوز نیازمند توجه فوری برای نگهداری و در دسترس بودن برای پژوهشگران هستند؛ به همین دلیل توافق با یک بخش تخصصی مثل موزه ملی می‌تواند مهم باشد ولی این سوال هم مطرح است که اگر قرار باشد اسناد موجود در تئاتر شهر به شیوه‌ای استاندارد حفاظت شوند، در چه مکانی نگهداری خواهند شد؟ چون بنا به نظر کارشناس‌ها فضا و ظرفیت فعلی تئاتر شهر گنجایش و استانداردهای نگهداری اسناد قدیمی را ندارد، که به نظر می‌رسد بجز مسائل مالی اگر شرایطش فراهم بود تا به حال قدمی برای آن برداشته می‌شد.
این مسئله از آنجا اهمیت دارد که گله‌دار زاده اشاره کرده، «ما علاوه بر آرشیو ارزشمندی که در زمینه عکس، پوستر و اطلاعات گروه‌های نمایشی داریم، در مرکز اسناد و کتابخانه مجموعه نیز اسناد تئاتری بسیار ارزشمندی را داریم که هر کدام به تنهایی می‌تواند دربرگیرنده جذابیت‌های فراوانی برای علاقه‌مندان فرهنگ و حتی گردشگران داخلی و خارجی باشد.»
نکته دیگری که درباره این مرکز اسناد مطرح می‌شود وضعیت ثبت و ضبط آن‌هاست که تا به حال چه اقدامی برای آن‌ها انجام شده است؟ پیگیری ایسنا نشان می‌دهد بیشتر این اسناد و اطلاعات اسکن شده و نسخه دیجیتالی آن‌ها موجود است اما به هر حال پیش از نمایش اسناد، ثبت وساماندهی و بارگذاری آن‌ها در یک سامانه‌ی مشخص و قابل دسترس برای پژوهشگران امری ضروری است. تمام این‌ها نیاز به حضور متخصصانی دارد که می‌توان امیدوار بود از طریق همکاری با موزه ملی ایران مهیا شود. گرچه گویا پیش‌تر قرار بوده مذاکراتی با مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران در این راستا انجام شود که سرانجام آن مشخص نیست.
در این باره برخی کارشناس‌ها معتقدند تکلیف مدیران تئاتری در تصمیم‌گیری‌های کلان نامشخص است و هر بار همه چیز با حضور مدیر جدید تغییر می‌کند.
علاوه بر این‌ها، طرح پروژه‌ای برای بهره‌برداری موزه‌ای از تئاتر شهر و ساماندهی اسناد تاریخی تئاتر این پرسش را به ذهن می‌رساند که سرانجامِ موزه تئاتر به کجا رسیده است؟
چند سالی است که در لایحه بودجه کشور، اعتباری برای موزه تئاتر مشخص می‌شود، اما هیچ خبری از اقدامی جدی برای ساخت موزه یا تجهیز مکانی با این کاربری نیست. حتی ساختمان خیابان مهبد هم که حدود چهار سال قبل برای موزه خریداری شد در دوره مدیریت قبلی اداره کل هنرهای نمایشی، تغییر کاربری پیدا کرد و تعمیراتی در آن انجام شد تا جایگزینی برای اداره تئاتر باشد که در نهایت هر آنچه در آنجا خرج شد، حاصلی نداشت و تئاتر ایران با قدمتی طولانی هنوز محلی برای نگهداری اصولی و نمایش آثار موزه‌ای خود ندارد.
در آخر اینکه افزودن بر جذابیت‌های مکانی مثل تئاتر شهر برای جذب گردشگر خارجی حتما می‌تواند موثر باشد، چرا که همین موزه ملی ایران اگرچه به گفته بسیاری از گردشگرهای خارجی هنوز در حد استانداردهای جهانی نیست، اما به دلیل اهمیت جایگاهش و آنچه در آنجا نگهداری می‌شود در لیست بازدید اغلب گردشگرهایی که به ایران سفر می‌کنند قرار دارد. اما باید دید برای جذب مخاطب ایرانی و بویژه آن‌هایی که تا به حال تماشاگر تئاتر نبوده‌اند چه جذابیتی می‌توان ایجاد کرد.